Kowal bezskrzydły (inaczej kowal dwuplamek, cmentarnik lub tramwajarz) jest pluskwiakiem pochodzącym z rodziny kowalowatych. Osiąga długość około 1 cm. Jego znakiem rozpoznawczym jest czarno-czerwony odwłok i czarne czułki. Na ciele ma włoski czuciowe, które rejestrują ruchy powietrza i poprawiają orientację w przestrzeni. Całości dopełniają długie czarne nóżki.

Owada można spotkać w Europie, Azji i północnej Afryce. Występuje również na terenie Stanów Zjednoczonych i Ameryki Środkowej. Z całą pewnością jest to owad ciepłolubny. W Polsce najłatwiej spotkać go w miejscach nasłonecznionych. Częstym widokiem są kowale wylegujące się na nagrobkach - z tego wynika ich potoczna nazwa "cmentarniki".

Co je kowal bezskrzydły?

Kowale bezskrzydłe żywią się resztkami organicznymi. Jednym z ich ulubionych dań są martwe lub chore owady, a także… odchody. Zdarza się, że kowale pożerają się nawzajem. Kanibalizm jest powszechnym zjawiskiem wśród tego gatunku.

Kowale bezskrzydle uwielbiają sok z lipy. Za pomocą kłujek (elementu aparatu gębowego owadów) wyssysają sok z opadłych nasion. Jedzą też leżące na ziemi owoce i chore lub kontuzjowane owady, głównie ślimaki i gąsienice.

Nieco rzadziej kowale sięgają po owoce kasztanowca i ślazu. W okresie wiosennym można spotkać je w pobliżu drzew liściastych, gdzie z uszkodzonych gałęzi i pęknięć w korze spijają życiodajny sok. Warto wspomnieć, że w żaden sposób nie szkodzą przy tym roślinom.

Tramwajarz – demon seksu

Kowale bezskrzydłe rozpoczynają kopulację w maju. Nie są to zwierzęta monogamiczne. W trakcie godów samice chcą rozmnażać się z jak największą ilością samców. Niekoniecznie podoba się to panom, którzy znaleźli sposób na „rozrzutność” swoich partnerek.

Podczas stosunku płciowego kowale na kilkadziesiąt godzin łączą się ze sobą odwłokami. Wszystko po to, by uniemożliwić konkurencyjnym samcom zapłodnienie. Z tego zachowania wynika ich kolokwialna nazwa – "tramwajarze".

Złączone owady faktycznie wyglądają jak miejski środek transportu publicznego. Rolę motorniczej odgrywa samica. To ona kieruje życiem owadów w trakcie skleszczenia. Kowale w trakcie połączenia wcale nie tracą na zwinności. Niektórzy uważają nawet, że podwójne są szybsze.

Do zapłodnienia u kowali dochodzi bardzo szybko. Samica składa jaja między liściami albo w gęstym mchu. Larwy wykluwają się na początku czerwca, później zimują. Budzą się następnego roku na początku wiosny. Ich życie nie jest zbyt długie. Kowale bezskrzydle żyją tylko 2 lata.

Smród i życie w grupie – biologiczne strategie przetrwania kowali

Kowale żyją w licznych grupach, które trudno nazwać społeczeństwem. Tramwajarze (w przeciwieństwie np. do mrówek lub pszczół) nie pracują dla dobra ogółu – nie opiekują się nawzajem swoimi młodymi, nie budują wspólnego schronienia. Osobniki chore lub słabe zjadają.

Kowale trzymają się w grupie, by odstraszać drapieżniki, głównie ptaki. Zwierzęta zdezorientowane ich liczebnością i kolorowymi (odstraszającami barwami) rezygnują z ataku. Z daleka widzą jeden wielki czarno-czerwony organizm. Ten grupowy kamuflaż zapewnia kowalom przetrwanie.

Jest też druga strategia przetrwania kowali – przeraźliwy smród. Wystarczy dotknąć kowala, żeby zaczął wydzielać cuchnącą woń. Za nieprzyjemny zapach odpowiadają aż 43 substancje, m.in. toksyczne fenole, ketony i aldehydy. Dla większość drapieżców zapachowe ostrzeżenie wystarczy, by zostawić je w spokoju.

Kowale smakują tak jak pachną – obrzydliwie. Mimo to mają w świecie zwierząt swoich smakoszy. Należą do nich borsuki, które zjadają kowale, gdy brakuje im pełnowartościowego pożywienia. Jednak prawda jest taka, że najwięcej kowali ginie z ręki człowieka.

Czy kowal bezskrzydły jest groźny? Wręcz przeciwnie

Kowal bezskrzydły nie jest groźny. Nie może ugryźć człowieka, zaatakować zwierząt domowych ani zniszczyć roślin. Wręcz odwrotnie: tramwajarze są wyjątkowo pożyteczne, ponieważ pomagają w rozłożeniu resztek organicznych, np. zwłok innych owadów albo ich odchodów.

Kowale bezskrzydłe są bardzo pożyteczne:

• zjadają komary;
• zjadają muszki;
• zjadają chore lub kontuzjowane owady;
• zjadają martwe insekty;
• zjadają odchody innych insektów.

Ich obecność to samo dobro, jednak wiele osób martwi się o swoje czworonogi. Czy kowale są toksyczne dla psów lub kotów? Odpowiedź na to pytanie brzmi "nie". Warto dodać, że domowe zwierzęta (psy i koty) raczej nie będą nimi zainteresowane ze względu na nieprzyjemny zapach, który wydzielają.

Jak pozbyć się kowali bezskrzydłych? Sposoby bez zabijania

Są jednak osoby, które boją się lub brzydzą owadów i nie akceptują ich obecności w swoim ogrodzie. Takie osoby zadają sobie jedno pytanie: jak pozbyć się kowali? Jest na to prosty sposób, co ważne - bez zabijania.

Kowale bezskrzydłe najlepiej delikatnie zmieść na zmiotkę i zanieść w bezpieczne dla nich miejsce, np. do parku, lasu liściastego lub na cmentarz. Alternatywą może być zakup specjalnej pułapki na pluskwiaki, choć zazwyczaj nie są to produkty do stosowania na zewnątrz.

Kowali bezskrzydłych nie należy zabijać. Nie ma ku temu żadnych powodów. Ponadto martwe kowale mogą być źródłem wstrętnego smrodu. Niewskazane jest również stosowanie środków owadobójczych. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że kowale zdążą przed nimi uciec, a toksyczne substancje uszkodzą rośliny.

Czytaj także: Jak pozbyć się mrówek z domu? Sposoby bez zabijania

Ciekawostki o kowalu bezskrzydłym

1. Wizerunek kowala bezksrzydłego został wykorzystany na okładce albumu Robaki (2012) polskiego zespołu rockowego Luxtorpeda.

2. W nasionach lipy znajduje się substancja, która zatrzymuje rozwój larwalny owadów. Kowale bezskrzydłe są na nią odporne.

3. Kowal bezskrzydłowy jest okropny w smaku. Z tego powodu nie atakują go drapieżniki.

4. Niektóre skupiska kowali bezskrzydłych liczą nawet tysiąc osobników.

5. Kowale są kanibalami – zjadają się nawzajem.

6. Niektóre kowale bezskrzydłe posiadają… skrzydła.

7. Tramwajarze są niezbyt wymagające w hodowli, dlatego też są częstym obiektem badań laboratoryjnych.

8. Podczas stosunku płciowego łączą się odwłokami nawet na kilkadziesiąt godzin.

9. Wbrew powszechnemu przekonaniu "cmentarniki" nie zjadają ciał zmarłych.