Słonie nie widzą najlepiej, ale nigdy nie zapominają twarzy. Na przykład Carol Bruckley z The Elephant Sanctuary w Hohenwald w stanie Tennessee opowiada, że kiedy w 1999 roku przedstawił słonicy Jenny jej nową współlokatorkę słonicę Shirley, obie bardzo się podekscytowały.

– To była taka euforia – mówi założyciel sanktuarium. – Shirley zaczęła ryczeć, Jenny też. Obie oglądały nawzajem swoje blizny. Nigdy nie widziałem tak intensywnej relacji pozbawionej agresji. One aż kipiały ze szczęścia.

Okazało się, że ścieżki dwóch słonic skrzyżowały się znacznie wcześniej. Buckley wiedział, że Jenny, zanim zamieszkała w sanktuarium, występowała z wędrownym cyrkiem Carson & Barnes Circus, ale niewiele wiedział o przeszłości Shirley. Poszperał trochę i odkrył, że Shirley przez kilka miesięcy występowała w cyrku razem z Jenny – 23 lata wcześniej.

Pamięć - sekret przetrwania słoni

Naukowcy uważają, że słonie, gdyby nie ich świetna pamięć, wyginęłyby znacznie wcześniej. Badania przeprowadzone na słoniach w 2002 roku w Parku Narodowym Amboseli w Kenii wskazują, że słonice, które przewodzą stadu, są jak encyklopedie – przechowują całą wiedzę, bez której młode słonie nie mogą się obejść.

Naukowcy z University of Sussex w Anglii odkryli, że grupy słoni z 55-letnią matką (słonie żyją od 50 do 60 lat) były bardziej skłonne do skupienia się w pozycji obronnej niż grupy z matką w wieku 35 lat w konfrontacji z obcym słoniem. Powód? Były świadome, że nieznajome słonie mogą wszczynać konflikty i krzywdzić młode.

Inne badania, dotyczące dotkliwej suszy w 1993 roku w Parku Narodowym Tarangire w Tanzanii, dowiodły, że słonie nie tylko zapamiętują członków swojego stada, ale również doskonale pamiętają trasy do alternatywnych źródeł pożywienia i wody, gdy te, z których korzystają, wysychają.

Inaczej jest w stadach, którym przewodzą młode słonie – takie, które nie pamiętają suszy. Wśród nich z powodu niedożywienia umiera ok. 60 proc. U grup zarządzonych przez starsze samice jedynie 2 proc. "To dowodzi jak ważne są repozytoria wiedzy w postaci starych słonic" – twierdzą naukowcy.

Inne badanie, opublikowane w 2014 roku w czasopiśmie Proceedings of the National Academy of Sciences, wykazało, że słonie rozpoznają głosy myśliwych i kłusowników. Okazało się też, że są skłonne do zachowania szczególnych środków ostrożności, gdy słyszą pół-koczowniczych Masajów, którzy okresowo na nie polują. Nie są jednak zaniepokojone, gdy słyszą pochodzące z tego plemiona kobiety lub dzieci.

Pozytywne jest to, że słonie zapamiętują też dobrych ludzi. W latach 60. XX wieku zoolog Iain Douglas-Hamilton pracował w azylu Save the Elephants w Nairobi w Kenii. Wspomina, że na początku swojej kariery poznał dziko żyjącego słonia, który często przychodził pod ogrodzenie. Mężczyzna opuścił teren w 1969 roku, by ukończyć studia. Wrócił po 4 latach, a kiedy to się stało, słoń witał go tak samo jak wcześniej.

Człowiek – niszczyciel słoniej pamięci

WWF podaje, że rocznie ginie nawet 20 000 słoni, co daje liczbę 55 dziennie, a populacja słoni afrykańskich leśnych spadła o 86% w ciągu ostatnich 31 lat. Kłusownicy cenią je ze względu na kość słoniową, z której robią ozdoby i posadzki w luksusowych posesjach.

Kiedy kłusownicy celują strzelbami w najstarsze słonie z największymi kłami, zabijają nie tylko je, ale również całe stado, które nie ma doświadczenia, by przetrwać bez ich doświadczenia i wiedzy, np. zapraszając do stada obcego słonia.

Podobnie, jeśli przetrwanie słoni zależy od tego, czy starsze osobniki pamiętają trasy do pożywienia do wody, rozwój, który zmienia krajobraz, ma katastrofalne skutki. Słonie są w stanie znaleźć jedzenia, przez co umierają z głodu.