Materiały prasowe: Urząd Miejski w Zabrzu
Nieczynne obiekty poprzemysłowe nie muszą być marniejącymi na oczach wszystkich reliktami przeszłości budzącymi rzewne wspomnienia o lokalnej potędze gospodarczej. Mogą stać się cennymi historycznie zabytkami i perłami architektury, które po odzyskaniu blasku będą nie tylko służyć mieszkańcom, ale także przyciągać rodzimych i zagranicznych turystów. Turystykę poprzemysłową intensywnie rozwija m.in. Zabrze. To właśnie ona staje się znakiem rozpoznawczym tego śląskiego miasta w skali kraju i Europy.
Turystyka poprzemysłowa wywodzi się z Europy Zachodniej, z krajów takich jak Wielka Brytania czy Belgia, które stanęły przed dylematem, co począć z zamkniętymi fabrykami i kopalniami. Uznano, że jako poddane rewitalizacji zabytkowe zakłady przemysłowe mogą tchnąć drugie życie w regiony, miasta czy dzielnice postrzegane jako wysoko zindustrializowane. Pomysł okazał się strzałem w dziesiątkę, bo zapoczątkował specyficzny rodzaj turystyki, który bujnie się rozwinął i z sukcesem przyjął w innych krajach, w tym w Polsce.
Materiały prasowe: Urząd Miejski w Zabrzu
Jakie korzyści dla lokalnych społeczności płyną z turystyki opartej na postindustrialnych zabytkach? Odnowione fabryki, kopalnie, sztolnie, huty i inne zakłady przemysłowe zaczynają na siebie zarabiać, przyciągając turystów szukających urozmaicenia lub pasjonujących się historią. Dla dzieci i młodzieży stają się celem wycieczek traktowanych jako żywa lekcja historii. Ponadto pozwalają tworzyć nowe miejsca pracy i aktywizować mieszkańców Mają więc niemały wkład w promocję miejscowości, a nawet całych regionów.
W Polsce największym zagłębiem obiektów przemysłowych i poprzemysłowych jest oczywiście Śląsk. Dziedzictwo przemysłowe tej historycznej krainy aż prosi się o to, by niedostępne dotąd miejsca rewitalizować i otwierać na gości w ramach współpracy samorządów, inwestorów i organizacji trzeciego sektora. Ścieżką zrównoważonego rozwoju napędzanego przez inwestycje w ten rodzaj turystyki konsekwentnie podąża Zabrze, pełne zabytków techniki miasto, którego przemysłowa architektura sięga swoimi korzeniami 200 lat wstecz.
Małgorzata Mańka-Szulik, Prezydent Zabrza
Zabrze wyróżnia ilość obiektów, które przed laty służyły gospodarce, a dziś przyciągają turystów. Unikatowe w skali kraju i Europy są takie miejsca, jak Sztolnia Królowa Luiza czy Kopalnia Guido. Czerpiąc z dziedzictwa poprzemysłowego naszego miasta nadajemy nowe funkcje przestrzeniom postindustrialnym. Pielęgnujemy historię regionu, a zarazem pokazujemy naszym gościom jego wyjątkowość. W tym właśnie celu stale rozbudowujemy ofertę turystyczną i przygotowujemy ofertę kulturalną oraz rekreacyjną zarówno na powierzchni, jak też pod ziemią. Śmiało można powiedzieć, że Zabrze to dwa miasta – jedno widać gołym okiem. Aby zobaczyć drugie trzeba wybrać się w podróż pod ziemię do Kopalni Guido lub kompleksu Sztolnia Królowa Luiza. Z roku na rok zainteresowanych tymi propozycjami jest coraz więcej. Według danych Śląskiej Organizacji Turystycznej, Zabrzańskie obiekty są jednymi z najchętniej odwiedzanych na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Nowa trasa, która zostanie otwarta we wrześniu w Sztolni Królowa Luiza będzie kolejną atrakcją turystyczną. Zachęcam do jej zwiedzania.
Rozwój turystyki postindustrialnej w Zabrzu trwa nieprzerwanie od 2005 roku, kiedy to uruchomiono szeroko zakrojony program rewitalizacji przestrzeni miejskiej m.in. na cele turystyczne. Z myślą o mieszkańcach, przedsiębiorcach i turystach modernizowane i adaptowane do nowych funkcji są zarówno obiekty na powierzchni, jak i trasy podziemne. W ramach ochrony spuścizny kulturowo-przemysłowej przywrócone do życia miejsca i budynki odzyskują dawną świetność, tworząc przyjazną przestrzeń miejską i turystyczną.
W Zabrzu przywiązujemy bardzo dużą rolę do dbałości o spuściznę poprzednich pokoleń, dlatego też w ostatnim czasie uratowaliśmy wiele historycznie cennych obiektów. Jako miasto opracowaliśmy program, w ramach którego dotujemy remonty zabytkowych obiektów postindustrialnych, sakralnych, mieszkaniowych i usługowych. W ostatnich latach kwota przekazanych dotacji wyniosła ponad 13 mln zł.
Prezydent Zabrza
Turystyczną wizytówką tego jeszcze niedawno jednego z największych centrów przemysłowych w Europie jest Muzeum Górnictwa Węglowego. Ten największy europejski ośrodek dziedzictwa górnictwa węgla kamiennego zachwyca nie tylko pieczołowicie odrestaurowanymi dawnymi kopalniami na powierzchni, ale także liczącymi ponad 10 km podziemnymi trasami turystycznymi wiodącymi przez autentyczne korytarze węglowe. Instytucję tworzą Kopalnia Guido, Sztolnia Królowa Luiza, Sztolnia Dziedziczna i Siedziba Muzeum.
Materiały prasowe: Urząd Miejski w Zabrzu
Zabytkowa Kopalnia Guido to jeden z dwóch kompleksów pogórniczych Muzeum w Zabrzu. Ten unikalny w skali Europy obiekt oferuje niemal 5 km tras turystycznych w pokopalnianych korytarzach. Część z nich można pokonać elektryczną kolejką podwieszaną, jedyną tego typu kolejką górniczą na świecie przeznaczoną dla turystów! To też jedyna kopalnia, do której można zjechać w podziemia szolą, oryginalną windą górniczą. Mieści się tu najgłębiej położony pub w Europie, który serwuje pyszne śląskie dania i dedykowane regionalne piwo, i pierwsze na świecie podziemne lodowisko na poziomie 320 m. Zwiedzający mogą wcielić się w górnika.
Drugim kompleksem pogórniczym zabrzańskiego Muzeum jest Sztolnia Królowa Luiza, największy zespół zabytków stanowiących dziedzictwo górnictwa węgla kamiennego w Polsce. Ponad 5 km podziemnych tuneli i krętych labiryntów pod samym centrum Zabrza tworzy miejsce, w którym prawdziwą kopalnię można poczuć wszystkimi zmysłami. Przy hałasie pracujących na pełnych obrotach maszyn górniczych odwiedzający mogą fedrować węgiel! Na powierzchni terenu dawnej kopalni atrakcjami są zaś dwa tematyczne parki plenerowe: Park 12C z zabawkową kopalnią dla najmłodszych Bajtel Grubą oraz Park Techniki Wojskowej.
Celom turystyki postindustrialnej w Zabrzu służy też Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna, najdłuższa tego typu sztolnia i budowla hydrotechniczna w europejskim górnictwie węglowym. Dziś sztolnia wodna z podziemnym kanałem wodnym, którą wybudowano na potrzeby Kopalni Królowa Luiza, uchodzi za prawdziwy hit turystyczny miasta określanego jako "stolica turystyki poprzemysłowej" w Polsce. To tu zwiedzający mogą przejść się najstarszym, bo ponad 200-letnim chodnikiem wykonanym w całości z węgla, a także odbyć niezapomniany podziemny spływ łodziami na trasie wodnej o długości ponad 1 km.
Wieża Ciśnień w Zabrzu
Zabytkowa Wieża Ciśnień, nazywana "zabrzańską latarnią morską", znajduje się przy ul. Zamoyskiego 2 w Zabrzu. Obiekt powstał w 1909 roku jako element miejskiej sieci wodociągowej. Jej projektantami byli architekt August Kind i radca budowlany Friedrich Loose. Wieża ma 46 metrów wysokości i 23,3 metra średnicy. Cenny historycznie budynek ocalono od rozbiórki i poddano rewitalizacji. W październiku 2022 odrestaurowaną wieżę otwarto dla gości, którym oddano do dyspozycji kawiarnię, restaurację oraz interaktywną wystawę poświęconą pierwiastkowi węgla.
Zabrze rewitalizuje nie tylko budynki stricte pokopalniane. Dużą atrakcją turystyczną tego miasta na Górnym Śląsku jest również Wieża Ciśnień. Ocalony od rozbiórki 46-metrowy budynek hydrotechniczny, któremu dobudowano przeszkloną klatkę schodową z windą, zaprasza mieszkańców i przyjezdnych do swoich wyremontowanych wnętrz. W "zabrzańskiej latarni morskiej", jak nazywa się ten jeden z symboli Zabrza, na gości czeka interaktywna i multimedialna wystawa "Carboneum" o węglu. A w ramach przerwy od zwiedzania turyści mogą udać się do restauracji i kawiarni, w której z przeszklonego tarasu widać panoramę miasta.
Do starej wieży wróciło nowe życie. Zabrzańska wieża ciśnień to perełka industrialnej architektury, jeden z najpiękniejszych, jeśli nie najpiękniejszy, obiektów tego typu na Śląsku. Dziedzictwo, które chcemy chronić i przekazywać następnym pokoleniom, jest tu wyjątkowo obecne. Czuję ogromną radość, że udało nam się stworzyć w Zabrzu kolejne piękne miejsce.
Prezydent Zabrza
Drugą młodość przeżywa również Szyb Maciej, zespół obiektów dawnej Kopalni "Concordia" i "Pstrowski" w Zabrzu-Maciejowie. Po transformacji budynki przekształconego niegdyś w studnię głębinową szybu wydobywczego zyskały nowe funkcje społeczne, kulturowe i gospodarcze. Obiekt kultywuje tradycje górnicze, udostępniając gościom wzbogacaną intensywnie ekspozycję muzealną. Wśród urządzeń, które można podziwiać, znajduje się m.in. dwubębnowa maszyna wyciągowa. Śląską tożsamość pielęgnuje też założona tu restauracja serwująca doskonałe posiłki przy akompaniamencie najlepszych trunków i dobrej muzyki.
Na liście zabrzańskich obiektów, które zostały zrewitalizowane i zasługują na uwagę, są też mieszcząca się w budynku dawnego starostwa Siedziba Muzeum Górnictwa Węglowego (zabytkowy gmach z niezwykle efektowną Salą Witrażową) czy Stara Gazownia (trzypiętrowy zabytek, w którym obecnie funkcjonuje Centrum Usług Społecznych, swoisty dom kultury z salą kinową, gimnastyczną, komputerową i warsztatową). Wkrótce gruntowny remont przejdzie przedwojenna wizytówka miasta, czyli Hotel Admiralspalast (tzw. zabrzański drapacz chmur, wybudowany w stylu modernistycznym z elementami sztuki art deco).
Niedawno na os. Zandka za 14 mln zł zrewitalizowaliśmy budynek "starej gazowni", w którym uruchomiliśmy Centrum Usług Społecznych. Utworzyliśmy również żłobek miejski w zabytkowym budynku przy ul. Niedziałkowskiego, któremu za 5 mln zł przywróciliśmy dawny blask. W centrum miasta oko cieszy także była siedziba dyrekcji Huty Zabrze, a obecnie miejski Ratusz. Ten remont kosztował ok. 25 mln zł. Zrewitalizowaliśmy kolejne zabytki poprzemysłowe, w tym siedzibę Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w budynku byłego starostwa powiatowego przy ul. 3 Maja oraz jedną z najpiękniejszych wież ciśnień w Polsce, która znajduje się przy ul. Zamoyskiego. Kolejnym ocalonym zabytkiem będzie m.in. budynek starego ratusza w Rokitnicy, który wypięknieje za 5 mln zł.
Prezydent Zabrza
Warto dodać, że na zrewitalizowanych terenach z odrestaurowanymi zabudowaniami toczy się życie kulturalne Zabrza. Sprzyja temu fakt, że niektóre atrakcje poprzemysłowe miasta znajdują się nie tylko na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, ale także na Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. Wielkim wydarzeniem jest organizowana każdego czerwca Industriada, największy festiwal dziedzictwa przemysłowego w Polsce, w którym uczestniczą wszystkie obiekty należące do krajowego Szlaku. Corocznie odbywają się tu też Międzynarodowe Targi Turystyki Dziedzictwa Przemysłowego i Turystyki Podziemnej.
Uprawiający turystykę poprzemysłową mają więc w Zabrzu doskonałe ku temu warunki. W wyjątkowych miejscach, wyróżnionych Złotym Certyfikatem Polskiej Organizacji Turystycznej, Złotą Pinezką Map Google czy Nagrodą Dziedzictwa Europejskiego, mogą poznać historię górnictwa, techniki wydobycia i zabezpieczania wyrobisk. Przede wszystkim jednak poczuć klimat pracy górników pod ziemią i odkryć, co kryją mroki kopalni. A na powierzchni korzystać w pełni z atrakcji rozrywkowych, kulturalnych i gastronomicznych. Tak jak przystało na miejscowość, w której wielowiekowa tradycja przeplata się z dynamiczną nowoczesnością.
Materiały prasowe: Urząd Miejski w Zabrzu
Artykuł powstał we współpracy z Urzędem Miejskim w Zabrzu
