Ostatni moment, żeby przebadać się za darmo. Od grudnia idą zmiany w prawie

Ostatni miesiąc 2024 roku obfituje w zmiany prawne. Wiele z nich ma spore znaczenie dla "zwykłych ludzi", warto się więc z nimi zapoznać.

Program "Profilaktyka 40 plus" to pakiet nieodpłatnych badań dla każdego, kto ukończył 40 lat. Celem programu jest wczesne wykrywanie chorób i zaburzeń oraz zapobieganie ich rozwojowi.

Program wprowadził jeszcze były Minister Zdrowia Adam Niedzielski za rządów PiS i miał być on odpowiedzią na zaniedbane zdrowie po pandemii. Program ruszył od lipca 2021 r., jednak szybko okazało się, że sukcesu nie będzie i nie pomogły nawet loterie nagród dla uczestników. Był jednak stopniowo wydłużany, a jego obecną realizację przewidziano do końca 2024 r.

Na badania można zarejestrować się on-line przez Indywidualne Konto Pacjenta. Po wypełnieniu krótkiej ankiety automatycznie generowane jest e-skierowanie. Czy warto? Jasne, że warto.

– Korzyści dla pacjentów są ogromne. Wykryliśmy bardzo dużo chorych z nadciśnieniem, cukrzycą i dyslipidemią, którzy nigdy wcześniej nie pomyśleli o tym, by zrobić badania. Dzięki programowi 40 PLUS chorzy są wychwytywani na dużo wcześniejszym etapie. Na przykład poprzez badanie kału na krew utajoną, poszerzone w razie potrzeby o kolonoskopię, możemy zwiększyć wykrywalność raka jelita grubego. Pacjentów łatwiej się leczy, lepsze i szybsze są efekty. Same zyski – przekonywał Wojciech Pacholicki, wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego.

Problem w tym, że z jakichś niewiadomych powodów większość Polaków nie skorzystała z oferty. Przebadało się jedynie 3,5 mln z 20 mln uprawnionych.

Od grudnia pracujący renciści i młodsi emeryci będą mogli zarobić miesięcznie do 5713,20 zł brutto. Ta kwota stanowi 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, które ostatnio ogłosił prezes Głównego Urzędu Statystycznego .

Jeśli przychód osoby, która pobiera rentę lub emeryturę, będzie wyższy od tego progu, ale niższy od 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ZUS zmniejszy świadczenie o kwotę przekroczenia, jednak nie więcej niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia. Ta maksymalna kwota do czasu kolejnej waloryzacji, tj. do końca lutego 2025 r., wynosi:

Jeśli miesięczny dodatkowy przychód rencisty lub emeryta przekroczy 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia, czyli 10 610,20 zł brutto, ZUS całkowicie zawiesi wypłatę jego świadczenia.

Osoby, które ukończyły powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), mogą dorabiać do świadczenia bez żadnych ograniczeń. Nie dotyczą ich limity obliczane na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenie, a ich świadczenia nie będą zmniejszane ani zawieszane, jeśli mają dodatkowe przychody.

Jedyny wyjątek dotyczy osób, które otrzymują dopłatę z budżetu państwa do kwoty najniższej emerytury. Gdy przychód z tytułu pracy przekroczy kwotę dopłaty, ZUS wypłaci emeryturę za dany okres bez dopłaty z budżetu.

Niektórzy renciści również mogą pracować i zarabiać bez ograniczeń. Chodzi o osoby, które pobierają renty dla inwalidów wojennych i wojskowych i których niezdolność do pracy jest związana ze służbą wojskową. Przywilej ten obejmuje także osoby, które otrzymują renty rodzinne po osobach uprawnionych do tych świadczeń.

Zamiana własnej emerytury na korzystniejszą finansowo rentę rodzinną nie wpływa negatywnie na możliwość dorabiania bez ograniczeń, o ile osoba uprawniona jest już w powszechnym wieku emerytalnym.

Od 28 grudnia 2024 r. wszystkie nowe urządzenia, takie jak telefony, tablety i głośniki, będą musiały mieć gniazdo USB typu C. Od kwietnia 2026 r. do listy dołączą także laptopy. Producenci będą musieli też oferować urządzenia bez ładowarek, co ma ograniczyć generowanie nowych odpadów, bo przecież większość ludzi ma już więcej ładowarek, niż urządzeń do ładowania.

Zatwierdzenie standardu USB-C dla wszystkich sprzedawanych w Unii Europejskiej telefonów komórkowych, tabletów, aparatów fotograficznych i, od wiosny 2026 roku, również laptopów, to przełomowy moment dla branży elektronicznej. Uniwersalność portów USB-C "ma przynieść ulgę konsumentom, ułatwiając korzystanie z różnych urządzeń". Jednocześnie to zobowiązanie do zrównoważonego rozwoju, eliminując zbędne odpady elektroniczne.

Regulacje dotyczą wszystkich urządzeń elektronicznych ładowanych przewodowo, z których korzystamy przy zasilaniu do 100 watów. Zgodnie z wyliczeniami urzędników wejście w życie nowych regulacji pozwoli zaoszczędzić do nawet 250 milionów euro na nowych ładowarkach. Z tych samych kalkulacji dowiadujemy się, że niewykorzystane ładowarki w samej Unii Europejskiej, to ponad 11 tysięcy ton odpadów elektronicznych w skali roku.

25 września 2024 r. weszła w życie ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów, która jest implementacją unijnej dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Trzy miesiące później, czyli 25 grudnia wchodzą w życie przepisy dotyczące zgłoszeń zewnętrznych, w tym te które określają kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące sygnalistów.

Ustawa nakłada na RPO nowe zadania związane z przyjmowaniem zgłoszeń zewnętrznych, ich wstępną weryfikacją i przekazywaniem do właściwych organów publicznych w celu ich rozpoznania.

W ramach Biura Rzecznika Praw Obywatelskich został utworzony Zespół do spraw Sygnalistów, który będzie zajmował się przyjmowaniem i rozpatrywaniem zgłoszeń zewnętrznych oraz udzielaniem porad na temat praw i środków prawnych przysługujących sygnalistom.

Ustawa określa trzy rodzaje działań, jakie może podjąć osoba, która dostrzegła naruszenie prawa w kontekście związanym z pracą: dokonanie zgłoszenia wewnętrznego, zgłoszenia zewnętrznego lub ujawnienia publicznego.

Już od 25 września 2024 r., sygnalista, który pracuje lub jest powiązany innego rodzaju relacją związaną z wykonywaniem pracy, lub realizacją umów z organizacją, może dokonać zgłoszenia wewnętrznego.

Natomiast możliwość dokonania zgłoszenia zewnętrznego do Rzecznika Praw Obywatelskich lub organu publicznego będzie przysługiwać sygnaliście wraz z wejściem w życie rozdziału 4 ustawy o ochronie sygnalistów dotyczącego zgłoszeń zewnętrznych, czyli od 25 grudnia 2024 r.

Co to oznacza w praktyce? RPO będzie przyjmował zgłoszenia o naruszeniach prawa, wstępnie je weryfikował i przekazywał organom publicznym właściwym do podjęcia działań następczych. Będzie też samodzielnie rozpoznawał zgłoszenia dotyczące konstytucyjnych praw i wolności, jeżeli żaden inny organ nie będzie właściwy w danej sprawie.

Wtedy również premier albo minister koordynator służb specjalnych będą musieli uruchomić kanały dla sygnalistów, którzy będą chcieli zgłosić nieprawidłowości w służbach specjalnych, np. w ABW, AW, SKW czy CBA.