The Radium Girls. Mroczna historia promiennych kobiet Ameryki

„Obliż… Zanurz… Maluj”. Przez lata dziewczyny pracujące w fabryce zajmującej się produkowaniem świecących cyferblatów trzymały się wyznaczonej im metody. Zanurzały pędzel w farbie, ostrzyły go ustami, a następnie przystępowały do malowania tarcz zegarów. Farba sama w sobie nie jest zbyt dobra dla zdrowia, zaś w tym przypadku okazała się zabójcza – farba używana do cyferblatów zawierała rad.

Są lata 20. XX wieku, trwa boom na rad. Ten magiczny pierwiastek spotyka się z powszechnym entuzjazmem, media i naukowcy zachwalają jego cudowne właściwości, jego ponoć zbawienny wpływ na zdrowie. Negatywne głosy są nieliczne i giną w ogólnym entuzjazmie. Dlatego pracownice malujące cyferblaty nie widzą nic niepokojącego w pracy bez żadnych zabezpieczeń przed radem. Wątpliwości – i to po wielu wizytach u kolejnych bezradnych lekarzy – nadejdą dopiero później, gdy zaczną je dopadać niewytłumaczalne dolegliwości, a ich ciała dosłownie zaczną na nich rozpadać.

„The Radium Girls. Mroczna historia promiennych kobiet Ameryki” to książka, która opowiada o prawdziwych promiennych dziewczynach – pracownicach fabryk w Ameryce, które przez lata były narażane na działanie promieniotwórcze radu i które próbowały walczyć o sprawiedliwość, napotykając co i rusz ścianę. To zapis batalii sądowych, bezskutecznych wizyt u lekarzy, kolejnych śmierci, których powodów długo się nie dało wytłumaczyć. Opowieść o młodych kobietach, które przed skończeniem trzydziestu lat życia nie były w stanie pracować.

Sama ich historia jest skandalem, który wstrząsnął Ameryką i za sprawą którego Ameryka wprowadziła lepsze prawa pracownicze. W Polsce jednakże jest to zdarzenie stosunkowo nieznane – zdaje się, że rynek polski ominęły zarówno filmy, książki, jak i sztuki teatralne, które na bazie tego skandalu powstały. Tym lepiej, że wydawnictwo Poradnia K zdecydowało się wydać książkę Kate Moore, która daje głos ofiarom całej tej historii.

Kate Moore nie szczędzi szczegółów – stara się opowiedzieć historię każdej pokrzywdzonej kobiety, o której tragedii wiadomo. Przytacza kolejne wizyty u lekarzy, dokładnie opisując postępujące działania radu, pogarszające się zdrowie kobiet. Mówi o wypadających zębach i kościach przeżartych pierwiastkiem, o gnijącym ciele. I jednocześnie o bezradności ofiar, odciętych całkowicie od informacji. Ciężko jest tę historię śledzić, gdyż Moore sprawia, że każda z tych kobiet staje się czytelnikowi bliska.

Moore niewątpliwie rzetelnie podeszła do swojego zadania, docierając do potomków promiennych kobiet, do starych artykułów i wywiadów, starając się opowiedzieć historię wszystkich poszkodowanych. Jednocześnie, choć padają tu nazwiska dziesiątek kobiet, zarówno czytelnik, jak i autorka mają świadomość, że to jedynie część rzeczywistych ofiar. Ponieważ, co także podkreśla Moore, jej książka to także historia bezsensownej batalii z wysoko postawionymi urzędnikami, z firmami, które za nic nie przyznają się do błędu. Trudno powiedzieć, ile z nagłych zgonów młodych kobiet zostało utajnionych, ile śmierci zostało zamiecionych pod dywan przez firmy, które przełożyły zyski ponad życie ludzkie.