Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej to ci medycy, z którymi mamy najczęstszy kontakt. Większość lekarzy rodzinnych dobrze zna swoich pacjentów, bo często opiekują się nimi przez wiele lat, leczą całe rodziny i to do nich w pierwszej kolejności pacjenci zwracają się po pomoc z jakąkolwiek dolegliwością.

Mają więc dobry kontakt ze swoimi pacjentami i mogą obserwować w czasie zjawiska dotyczące naszego zdrowia, także psychicznego.

Niemal wszyscy lekarze pierwszego kontaktu zauważają, że w ostatnich latach liczba pacjentów w gabinetach POZ wymagających leczenia psychiatrycznego znacznie się zwiększyła. Potwierdził to sondaż przeprowadzony przez Centrum Terapii Dialog w dniach 23-25 września 2023 roku wśród lekarzy POZ z całej Polski.

Na pytanie: "Czy Twoim zdaniem w ostatnich kilku latach liczba pacjentów w POZ wymagających leczenia u psychiatry znacznie się zwiększyła?" niemal wszyscy lekarze POZ biorący udział w badaniu (94,2 proc.) odpowiedzieli, że obserwują znaczny wzrost liczby pacjentów, którzy zgłaszają dolegliwości psychiczne. Zaledwie 3,9 proc. lekarzy POZ stwierdziło, że nie zauważyło wzrostu liczby pacjentów wymagających leczenia u psychiatry.

Dlaczego stan psychiczny Polaków się pogarsza?

Podczas badania lekarze mogli też wskazać, co ich zdaniem najbardziej wpłynęło na tę sytuację, jaki jest powód, że odczuwamy pogorszenie stanu psychicznego oraz co wynika z ich rozmów z pacjentami?

Najczęściej badani lekarze wskazywali na pandemię - 36 proc. odpowiedzi.

Na kolejnych miejscach znalazły się:

• wojna w Ukrainie- 12,5 proc.
• rosnące tempo życia - 9,9 proc.
• zwiększenie świadomości społeczeństwa - 7,5 proc.
• sytuacja geopolityczna w kraju - 6,6 proc.
• stres - 5,7 proc.
• ograniczenie kontaktów międzyludzkich - 5,7 proc.
• izolacja w domu - 5,1 proc.
• inflacja - 4,8 proc. problemy rodzinne - 3 proc.
• social media - negatywny wpływ na zdrowie - 3,3 proc.
• problemy rodzinne - 3 proc.

Większa świadomość i mniejsza stygmatyzacja

7,5 proc. ankietowanych lekarzy POZ podkreśla w badaniu, że wzrost liczby pacjentów, którzy zgłaszają problemy natury psychicznej, może wynikać z coraz większej świadomości społeczeństwa na temat zdrowia psychicznego.

Podobnego zdania jest prof. dr. hab. n. med Marek Jarema, psychiatra z Centrum Terapii Dialog, który zgadza się, że wydarzenia ostatnich lat, czyli przede wszystkim pandemia, izolacja i wojna za naszą wschodnią granicą z pewnością mogły negatywnie wpłynąć na nasze zdrowie psychiczne.

– Jednak wzrost liczby pacjentów, którzy szukają specjalistycznej pomocy psychiatrycznej i psychologicznej może sugerować również, że w społeczeństwie rośnie świadomość, że o zdrowie psychiczne należy dbać tak samo, jak o zdrowie fizyczne. W gabinetach psychiatrycznych w Dialogu obserwujemy, że pacjenci mają coraz większą wiedzę na temat zdrowia psychicznego. Moim zdaniem zauważalny staje się także inny trend - otóż Polacy coraz mniej wstydzą się mówić o swoich problemach ze zdrowiem psychicznym, nie boją się korzystać z pomocy specjalistów – mówi prof. Marek Jarema.

Jak dodaje, zapewne również w gabinetach lekarzy POZ przybywa pacjentów właśnie dlatego, że w Polsce zmniejsza się stygmatyzacja osób leczących się psychiatrycznie.

To efekt licznych kampanii społecznych, ale także akcji edukacyjnych prowadzonych przez fundacje i organizacje zajmujące się zdrowiem psychicznym.

Jak przekonuje Michał Feldman, lekarz psychiatra z Centrum Terapii Dialog, chodzi o to, aby przekazywać, że "diagnoza zaburzenia psychicznego to nie "koniec świata", że z chorobą psychiczną można żyć i dobrze funkcjonować".

Duży wpływ na walkę ze stygmatyzacją mają także znane osoby, które publicznie opowiadają o swoich problemach zdrowotnych.

Jak w Polsce leczeni są pacjenci z problemami psychicznymi?

W Polsce głównym problemem jest brak wystarczającej liczby specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym.

Według danych Naczelnej Izby Lekarskiej obecnie w naszym kraju pracuje nieco ponad 4 tys. lekarzy psychiatrów. Przekłada się to na fakt, że wielu pacjentów musi czekać miesiącami, by dostać się do lekarza specjalisty psychiatry, m.in. dlatego trafiają oni do lekarzy rodzinnych i POZ.

Każdego dnia lekarze POZ pomagają w swoich gabinetach także pacjentom  z zaburzeniami psychicznymi: np. z depresją, bezsennością, zaburzeniami lękowymi itd. Muszą postawić diagnozę, zaproponować leczenie lub zalecić wizytę u lekarza psychiatry.

Jak wynika z badania wśród lekarzy POZ, połowa z nich (51 proc.) odsyła do psychiatry od 1 do 5 pacjentów miesięcznie. Co czwarty lekarz POZ (27 proc.) miesięcznie kieruje do specjalisty od zdrowia psychicznego od 6 do 10 pacjentów w miesiącu, a co dziesiąty (10 proc.) - nawet od 11 do 15 pacjentów miesięcznie, zaś 6 proc. ankietowanych lekarzy POZ co miesiąc ma w swoim gabinecie powyżej 20 pacjentów, którzy wymagają konsultacji u specjalisty lekarza psychiatry i otrzymują takie zalecenie.

Rośnie świadomość, maleje wstyd

Z jednej strony rosnąca liczba pacjentów zgłaszających problemy psychiczne może być niepokojąca, jednak z drugiej strony, to dobrze, że te osoby udają się po pomoc, szukają rozwiązania swoich problemów zdrowotnych.

Prof. Marek Jarema apeluje do pacjentów, aby nie czekali z wizytą i już przy pierwszych, niepokojących objawach zgłaszali się do psychiatry, a potem stosowali się do zaleceń lekarskich.

– Wiemy, jak skutecznie leczyć zaburzenia psychiczne i możemy realnie pomóc każdemu pacjentowi – zapewnia. Lekarze pomagają przy konkretnych problemach jak np. zaburzenia odżywiania, zaburzenia snu, natręctwa itd.

Jednocześnie prof. Jarema przekonuje, że jeżeli wizyta u psychiatry nie jest możliwa, to najlepiej udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który również może doraźnie pomóc.

10 października obchodzony był Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego.