W domu, na boisku, w szkole czy na feriach, które właśnie trwają – wszędzie tam dziecko może wybić lub złamać ząb. O taki wypadek wcale nie tak trudno, ale trzeba wiedzieć, jak się wówczas zachować.

Urazy zębów nie są rzadkością, a raczej jedną z częściej spotykanych dolegliwości, z którymi zgłaszają się rodzice z małymi pacjentami do dentysty.

Czasem wystarczą próby pogryzienie orzecha lub czegoś, co wcale nie powinno być jedzone, jak drewniany klocek, i kłopoty gotowe. A czasem to efekt zabawy w berka i zderzenia z drugą osobą lub nieostrożności podczas sportowych wyczynów, np. na nartach czy łyżwach.

Po pierwsze: bezpieczeństwo

Najważniejsze zawsze jest zapewnienie bezpieczeństwa dziecku – niezależnie od tego, czy do urazu doszło w wyniku poważniejszego zdarzenia, jak wypadek na nartach, czy po prostu w efekcie zupełnie niepozornej sytuacji.

Najpierw więc sprawdź, czy dziecko nie ma innych urazów i czy nie połknęło przy okazji przedmiotu, który może zagrażać jego zdrowiu.

Większość urazów zębów to niegroźne pęknięcie lub ukruszenie szkliwa. Nie są niebezpieczne, ale wymagają konsultacji dentystycznej.

Ukruszony, pęknięty lub złamany ząb

Gdy dojdzie do ukruszenia, pęknięcia lub złamania zęba nie panikuj, ale oceń na chłodno sytuację.

Co możesz zrobić na własną rękę? Poproś dziecko o przepłukanie ust czystą, letnią wodą i oceń uszkodzenie.

Jeśli odłamek zęba jest duży, warto go zachować, bo może uda się go dentyście zamocować na pierwotnym miejscu.

Natomiast jeśli uraz jest bolesny, możesz podać dziecku przeznaczone dla najmłodszych leki przeciwbólowe.

Pęknięcia i złamania zębów to szeroki zakres urazów powstałych z dziesiątek możliwych przyczyn. Co z tym zrobić zależy głównie od miejsca i rozległości uszkodzenia, ale też od tego, czy chodzi o ząb mleczny, czy stały. 

– Uszkodzeniu może ulec szkliwo, czyli ta najbardziej zewnętrzna warstwa zęba. Zwykle nie towarzyszy temu ból lub jest on niewielki, wynikający z nadwrażliwości. W niektórych przypadkach, dotyczących brzegu siecznego, wystarczy polerowanie, by taki ząb nie powodował podrażnień w jamie ustnej – wyjaśnia lekarz dentysta Paula Sztejna z Medicover Stomatologia.

Z kolei w przypadku złamania odkrywającego zębinę - jak tłumaczy ekspertka - konieczna będzie odbudowa za pomocą kompozytu, by uniknąć bólu i zainfekowania tkanki.

– Inaczej sprawa wygląda w przypadku odsłonięcia miazgi. Może się to wiązać z leczeniem biologicznym mającym na celu zapobiegnięcie jej martwicy, a w konsekwencji: z leczeniem kanałowym zęba – wyjaśnia Paula Sztejna.

Przy uszkodzeniach zębów wykonuje się zazwyczaj zdjęcie rentgenowskie, aby ocenić głębokość i rozległości urazu. Może się bowiem zdarzyć, że z pozoru niewinne pęknięcia mogą sięgać w głąb zęba, co będzie wiązało się z bólem i szybszym rozwojem próchnicy oraz łatwym dostępem bakterii do wnętrza zęba.

Jeżeli ząb złamie się poniżej linii dziąseł, to będzie wskazanie do jego usunięcia.

Jednak samo uszkodzenie zęba wraz z miazgą nie wiąże się od razu z jego ekstrakcją. Zabieg ten nie może być przeprowadzony pochopnie. Dentysta ocenia skalę urazu, rokowanie, ale też czas, jaki minie do wyrznięcia zęba stałego, jeżeli mówimy o zębach mlecznych.

Czasem usunięcie zęba mlecznego, który lada moment i tak wypadłby sam, oszczędzi dziecku czasu spędzonego w fotelu dentystycznym. Jednak usunięcie zęba mlecznego na długo przed czasem może wymagać leczenia ortodontycznego, aby zapobiec przesuwaniu się w kierunku luki sąsiadujących zębów. 

Wybity ząb - szybko znajdź, zanurz w mleku i pędź do dentysty

Poważniejszym urazem jest wybicie zęba, ale również wtedy warto nie panikować i wiedzieć, co w takiej sytuacji robić.

Dziecko powinno przepłukać delikatnie usta czystą i co istotne - niegorącą wodą. Na zębodół zaś powinno przygryźć zwilżony wodą gazik, aby zatamować krwawienie.

Kolejna bardzo istotna rzecz, gdy opanujesz już krwawienie, to odszukanie wybitego zęba.

– Zarówno w przypadku zębów mlecznych, jak i stałych wskazana jest szybka konsultacja z dentystą. Pod zębami mlecznymi znajdują się zawiązki zębów stałych i w następstwie wypadku może dojść do ich uszkodzenia. Co do zębów stałych, to gwałtowne wybicie zęba może nieść ze sobą ryzyko naruszenia struktur zębodołu. Warto więc wykonać kontrolne zdjęcie RTG, by ocenić skalę ewentualnych uszkodzeń – przekonuje dentystka.

Co z wybitym zębem? Cz można go "włożyć" na swoje miejsce?

– Jeśli ząb był stały, to istnieje możliwość replantacji, jednak pod pewnymi warunkami: ząb trzymamy wyłącznie za koronę, nie za korzeń i nie opłukujemy pod wodą, a także nie dezynfekujemy powierzchni zęba. Taki ząb umieszczamy w ślinie pacjenta, mleku typu UHT lub specjalnym płynie odżywczo-transportującym. Nie próbujemy też sami umieścić zęba w zębodole. Od wypadku do zabiegu nie powinna minąć więcej niż godzina, ponieważ po tym czasie szansa na powodzenie znacząco spada – instruuje ekspertka. 

Ząb można transportować do lekarza także w specjalistycznych preparatach, jak tzw. roztwór Hanksa, lub przeznaczonych do tego gotowych pojemnikach wypełnionych płynem konserwująco-odżywczym. Pozwalają one na przechowanie zęba (lub zębów) nawet do 24 godzin. Wymagają odpowiedniej temperatury przechowywania: od 4 do 25 st. C.

Ruszający się lub przemieszczony ząb

Oprócz powszechnych ukruszeń, pęknięć, a nawet wybić zębów może dojść u dziecka również do przemieszczenia zęba w głąb zębodołu lub jego zwichnięcia, co oznacza przemieszczenie względem zębodołu i łuku zębowego.

Ponadto ząb, po działaniu dużej siły, może być niestabilny i rozchwiany, czyli po prostu się ruszać.

– Takie przypadki wymagają konsultacji dentysty i diagnostyki RTG – wskazuje dentystka, a jednocześnie uspokaja, że w większość takich przypadków wymaga obserwacji, właściwej higieny i unikania jedzenia twardych produktów.

Ząb z czasem przestaje się ruszać, stabilizuje się lub gdy przemieszczenie jest niewielkie, wraca samoistnie na swoje miejsce. W bardziej poważnych przypadkach może być konieczne założenie szyny stabilizującej. Jak ostrzega dentystka, "duże przemieszczenie zęba może spowodować zniszczenie naczyń krwionośnych odżywiających miazgę, a w konsekwencji: jej martwicę, dlatego lepiej skonsultować każdy przypadek z dentystą.

Takie wizyty kontrolne są niezbędne jeszcze przez jakiś czas po urazie, bo ząb może ulec martwicy nawet kilka czy kilkanaście miesięcy po niefortunnym zdarzeniu. Dobra wiadomość jest taka, że dopóki ząb jest żywy, jest szansa na jego uratowanie.

Implanty nie dla każdego

Uszkodzenia szkliwa to defekt estetyczny, który szybko można naprawić za pomocą powszechnie stosowanego kompozytu.

Uważać trzeba bardziej na te urazy, których skutkiem może być utrata zęba, bo tego z kolei nie da się tak łatwo odzyskać. Leczenie implantologiczne możliwe jest dopiero u osób, u których zakończył się rozwój kostny, a więc w okolicach 20. roku życia.

– W niektórych przypadkach utracony ząb można skonsultować ortodontycznie i dowiedzieć się, czy w danym przypadku możliwa jest autotransplantacja zęba własnego lub przesunięcie ortodontyczne zębów sąsiednich w miejsce luki – podpowiada dentystka.