Warszawa przyciąga nie tylko elity. Spędziłem dzień z bezdomnymi

– Ble, pape aucha – Ewa coś mówi, ale z powodu opuchniętych ust trudno ją zrozumieć. – Idzie do Auchana – wyjaśnia jej partner Andrzej. Dzisiaj na Żeraniu święto, jak w niedziele, chociaż jest poniedziałek. Święto, bo po kilku dniach chłodów wyjrzało słońce. – Jeśli siedzę bez skarpet, to znaczy, że jest ciepło. Dziś robimy sobie wolne – obwieszcza.

Ich namiot stoi daleko od reszty koczowiska bezdomnych. Rozbili go wśród drzew w pobliżu kanału Żerańskiego. Najbliżej nich, w krzakach, żyją Ukraińcy. – Są teraz w pracy – dodaje Andrzej.

– Śmierdzi u nich – dodaje Ewa, którą już po dłuższym pobycie i wsłuchaniu się w jej mowę można zrozumieć. Namiot tej pary jest już zniszczony. W środku panuje nawet porządek, ale zapach niemytego od tygodni ciała jest trudny do zniesienia. Obok namiotu stoi poczerniała od paleniska patelnia. Widać na niej resztki tłuszczu. – Zrobiliśmy sobie schabowe. Ktoś przy koszu powiesił reklamówkę z mięsem. Było jeszcze pomrożone. Ludzie wyrzucają cuda – opowiada Andrzej. 

Oni szperają na śmietnikach na północ od Żerania, na Białołęce. Mają swój rewir i nie wchodzą innym bezdomnym w paradę. Szczególnie lubią zaglądać na pobliskie osiedle wojskowych. Z każdym zdaniem Andrzej coraz bardziej się poci i trzęsie. W końcu wyciąga butelkę po coca coli z przezroczystym płynem i popija krótko.

– Na ulicy żyję od 27 lat. Rodzice mnie wymeldowali z domu, gdy trafiłem do zakładu karnego. Nie było już do czego wracać – mówi zapalając papierosa. Ze swoimi siostrami nie widział się od ponad 30 lat. Nie chce ich widzieć. – Po co? – wzrusza ramionami. Przed kilkoma laty zmarł “tatuś”. Mówi o ojcu zdrobniale i dodaje, że dalej chce żyć w namiocie. Bo mrozów się nie boi. – Raz było ze trzydzieści na minusie. Rankiem, gdy odrzuciłem z siebie kołdrę, złamała się w pół – śmieje się.

Ewa dostaje 900 złotych miesięcznie renty. Ma kontakt z mamą, która mieszka na Woli. Oboje są z tej dzielnicy. Z Andrzejem żyje czwarty rok. – Mieszkaliśmy obok w baraku, ale wyburzyli go – opowiada kobieta. Niedaleko, przy Marywilskiej, działa ośrodek dla bezdomnych, ale do niego chodzą, podobnie jak do pobliskiej jadłodajni. – Wolimy żyć po swojemu – komentuje Andrzej i ociera czoło z potu.

Za budynkiem żerańskiej elektrociepłowni stoi ciąg namiotów. Od jednego z nich dochodzi warkot agregatu prądotwórczego, który zasila pralkę. Na rozwieszonych linkach suszy się pranie. – Zebrało się tego, bo przez ostatnie dni padało przecież – opowiada Marcin (imię zmienione), młody mężczyzna. Przez otwarte drzwi namiotu widać starannie posprzątane wnętrze. W przedsionku stoją nawet szafki.

Dalej na grubym materacu idealnie wygładzony wełniany koc i równo ustawione poduszki. – My z partnerką jesteśmy tutaj czwartą zimę. Ostatnią – zapewnia. Obok krzesła kobiety widać wózek inwalidzki. Aby podejść do namiotu, który służy za kuchnię, musi podtrzymywać się krzeseł. – Naszym losem zainteresował się chłopak, który rozkręcił akcję pomocy. Interweniuje też poseł. Mamy dostać mieszkanko socjalne – opowiada Marcin.

– To ostatnia zima? Tak mówią wszyscy – komentuje Roman. Przysiadł na materacu. Razem ze starszym kolegą zajmują blaszak, który dawniej pełnił funkcję umywalni (pomieszczenia socjalnego) dla piłkarzy. – Tutaj kiedyś były boiska Polonii – zapewnia starszy z mężczyzn i podciąga metalową kulę do chodzenia. Pod ścianą stoją buty ustawione w równym rzędzie. Na podłodze wyłożonej zieloną wykładziną nie ma źdźbła trawy czy liści. Jak w poprzednich namiotach, i to koczowisko stwarza pozory domu. 

Do blaszaka wchodzi mężczyzna w średnim wieku. Grubo ubrany, ale widać, że w czyste ciuchy i buty adidasa. – Cześć Maniek - wołają lokatorzy dawnej umywalni. Buty to u Mańka podstawa. – Kilometry codziennie robię. Chodzę, zbieram puszki – opowiada. Właśnie wrócił z obchodu. Rusza do swojego obozowiska. Przed namiotem wisi flaga Polski. Zbieranie puszek zaczyna o siódmej rano. – Bo konkurencja nie śpi. 56 puszek to kilogram. U Ryśka na Bródnie sprzedaję. Najlepsza cena, bo ponad 4 złote. Dwadzieścia złotych dziennie wpadnie – opowiada.

Zima to najgorszy czas nie tylko z powodu mrozu. Gorzej wtedy o puszki, bo mniej młodych pijących po parkach.– O, tam w Bieszczadach dopiero mają biedę – pokazuje na obrazek gór wiszący na drzewie. Dzisiaj Maniek wrócił zadowolony. Znajoma sklepowa zostawiła dla niego trochę mięsa. Rozpala ognisko. Palenisko zrobione jest z kunsztem, betonowe bloki obsypano piaskiem. Podnosi pokrywkę garnka. – Będzie golonka – wyjaśnia.

– Ale po co? Ja wolę być głupi – Andrzej odpowiada na pytanie, czy chciałby powrócić do normalnego życia i świata. Stworzył swój na koczowisku na Żeraniu. Jego zrobiona z płyt buda stoi w zagięciu rur ciepłowniczych. Drzewo nad nią się zażółciło. Buda zrobiona jest solidnie. Obita wykładzina, a w środku ocieplona tekturą. Z przedsionka wchodzi się do “sypialni”. Trzeba się mocno schylić, aby wejść do środka. Andrzej zadbał też o palenisko. Osłonił je daszkiem przed deszczem. Nawet wykopał rowek, który odprowadza deszczówkę. Mówi jakby cytatami z gazet. Sporo ich leży pod daszkiem budy. Jest też stosik książek. Andrzej twierdzi, że nie czyta, tylko ktoś mu je podrzucił.

Nie lubi kościoła, bo stracił wiarę. — Ksiądz kazał mi się rzucić pod pociąg. Wiesz, nooo – żywo gestykuluje przy tym rękoma. W jego koczowisku żyje sunia. Schowała się w pobliskich krzewach. – A tutaj leży Mietek. Nooo – Andrzej pokazuje na niewielki kopczyk. – Przejechali go. A on sam wrócił z Mokotowa. Po trzech dniach. Nooo – wtrąca. Andrzej ma 65 lat. Unika odpowiedzi na pytania. – A Środę? Magdalenę znasz? Nooo – pyta.

Twierdzi, że przed laty był operatorem maszyn budowlanych na powstającym Dworcu Centralnym. – To były kwalifikacje kiedyś, ale nie teraz. Pracy nie znajdę na maszynach. Nooo – i zmienia temat. Opowiada, o tym jak mysz wpadła do reklamówki. Wypuścił ją.  – A ona potem przyszła, jak jadłem. Jakby chciała podziękować. Nooo – opowiada. 

Na niebie coraz ciemniejsze chmury. Powoli nadchodzi zmierzch. - Wzmocnie się duchem i tak prześpię do rana – tłumaczy i sięga po butelkę piwa. Na pytanie o rodzinę unosi palec, jak prorok. – To jest zamknięte. Zostawmy ich. Nooo - milknie na chwilę. W miejsce, gdzie przed laty pracował nie zagląda, to świat innych bezdomnych.

– Nie wiem jeszcze. Prześpimy się gdzieś na klatce – Paweł  wzrusza ramionami. Siedzi skulony na schodach Pałacu Kultury i Nauki. Ubrany w kilka warstw odzieży i w rękawiczki. Na ulicy żyje od 12 lat. Od 1,5 roku razem z nim jest Dżoanna. – Sprawy rodzinne. Jak się robi ze mnie czarną owcę, to po co miałam siedzieć w domu – odpowiada dziewczyna. Popija piwo, które ukrywa w plecaku.

– To mój wybór. Rodzina nic nie ma do tego. Kończyłem liceum. Możemy porozmawiać po angielsku, niemiecku, po francusku. I co, zdziwiony? – Paweł rzuca opryskliwie.

Ich towarzysze są na wyraźnym rauszu. – Tutaj, w centrum, łatwo o pieniądze. Ostatnio poprosiłem jednego pana, aby dał mi piątkę. Wyciągnął z kieszeni i dał. Po chwili zawoła i zapytał, czy dużo piję. Odpowiedziałem, że tak. Wyciągną wtedy dwie dychy na wódkę – wspomina wąsaty mężczyzna. 

Ewa wtrąca: – Na początku trudno było wędkować. Wstydziłam się. Teraz bez problemu. Czasem trafiają się blachy, co nie chcą dąć, ale trudno – mówi. Ruszamy do sklepu. Paweł co chwila wita się ze znajomymi. – Większość to słoiki. Chyba najwięcej z lubelszczyzny. My też słoiki – mówi Ewa.

Przy wejściu do metra siedzi grupka. - Skorpion, a ty za co znowu siedziałeś - rzuca jeden ze starszych do pobudzonego młodego mężczyzny. Idziemy dalej. Większość znajomych pary bezdomnych jest mocno pijana. – Na ulicy trzeba być twardym. Nie dać się – zapewnia hardo Paweł. Czy na pewno? Jego pytanie zdradza, gdzie zaczyna się granica nieustępliwości. – Kupisz pan coś w monopolowym? – patrzy spod daszku czapki.