Promocja, splendor, uznanie: Po co nam nagrody literackie i artystyczne?

– W liście skierowanym do nas napisała, że jej mąż chciał otrzymać literackiego Nobla, po to by rozwścieczyć swoich przeciwników. Zaraz jednak dodała poważniej, by „jego twórczość została uznana” – mówił na konferencji Karol Semik, odpowiedzialny w Radomiu za kulturę.

Na razie nie wiadomo, kto będzie do niej należał, ale organizatorzy zapewniają o współpracy z literaturoznawcami, krytykami i twórcami literatury współczesnej. Wdowa po Gombrowiczu zgodziła się objąć patronat nad wyróżnieniem, zapewniając, że to dla niej zaszczyt.

W założeniu nagroda imienia autora „Ferdydurke” ma być przyznawana cyklicznie we wrześniu, podczas specjalnie zorganizowanego festiwalu literackiego.

Co ciekawe, muzeum zorganizowane wokół twórczości zmarłego pisarza mieści się 15 km na północ od Radomia, we Wsoli. Jej siedzibę stanowi pałacyk, który w pierwszej połowie poprzedniego wieku zamieszkiwany był przez brata Gombrowicza, Jerzego. Z tej okazji Witold wielokrotnie odwiedzał te okolice, ostatnim razem na krótko przed wybuchem wojny w 1939 roku.

Nic dziwnego, że Radomianie poczuwają się do duchowej dumy z pisarza, który właśnie we Wsoli pisał „Pamiętnik z okresu dojrzewania” oraz tworzył fragmenty swojej najgłośniejszej powieści, „Ferdydurke”. Nagroda im. Gombrowicza nie będzie jednak pierwszym świętem literatury w Radomiu – co dwa lata odbywa się tu bowiem Międzynarodowy Festiwal Gombrowiczowski, gromadzący setki teatrów z całego świata.

Warto pamiętać, że choć laur przypadnie tylko jednemu twórcy, organizacja wydarzenia przy okazji gali wręczenia wyróżnienia, wsparcie Rity Gombrowicz i skojarzenie Radomia z osobą słynnego pisarza jest popularnym sposobem na promocję – tak miasta, jak i samego autora „Ferdydurke”.

W tradycję przyznawania nagród w imię rozwoju życia kulturalnego w Polsce wpisuje się również Narodowe Centrum Kultury. Słynne są zwłaszcza dwa wyróżnienia przyznawane przez instytucję – Nagroda Historyczna im. K. Moczarskiego, organizowana wraz z „Gazetą Wyborczą” oraz Fundacją im. Kazimierza i Zofii Moczarskich oraz Nagroda „Cierpliwego Oka” im. Kazimierza Karabasza.

Ta pierwsza jest przyznawana autorowi najlepszej książki historycznej wydanej w Polsce w roku poprzedzającym bieżącą edycję konkursu. Zakres tematyczny i czasowy dotyczy historii Polski od odzyskania niepodległości w 1918 r. do współczesności.

Z uwagi na cel konkursu, którym jest popularyzacja książki historycznej w Polsce, jury liczy na obecność w konkursie nie tylko książek ściśle naukowych, ale też adresowanych do szerokiego grona czytelników – znakomitym przykładem są „Rozmowy z katem” Kazimierza Moczarskiego, patrona konkursu.

Nagroda im. Moczarskiego jest ważnym elementem edukacji historycznej, promując najbardziej wartościowe publikacje i najlepszych autorów z tej dziedziny. Wśród jury wyróżnienia zasiadał jeszcze do zeszłego roku prof. Władysław Bartoszewski, a do 2012 r. także prof. Andrzej Garlicki. W skład stałej kapituły wchodzą m.in. dr Andrzej Kunert, Tomasz Łubieński, dr Tomasz Makowski, prof. Henryk Samsonowicz (przewodniczący) oraz dyrektor Narodowego Centrum Kultury Krzysztof Dudek.

W zeszłym roku 50 tys. złotych nagrody ufundowanej przez NCK oraz „Temperówkę” Moczarskiego odebrał Karol Modzelewski za książkę „Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca”.

Pierwszy raz wyróżnienie „Cierpliwe oko” im. Kazimierza Karabasza przyznano w 2010 r. podczas Festiwalu Mediów w Łodzi. Od tamtego czasu nagroda w wysokości 10 tysięcy złotych trafia do wyróżnionego w danym roku reżysera.

Co ciekawe, sam Karabasz jeszcze w zeszłym roku sam otrzymał nagrodę – Polską Nagrodę Filmową „Orły”, za całokształt twórczości. Jego kariera rozpoczęła się w latach 50., gdy wraz z Władysławem Ślesickim nagrali „Jak co dzień”.

Owocem ich współpracy były popularne dokumenty „Gdzie diabeł mówi dobranoc” oraz „Ludzie z pustego obszaru”. Dzięki obrazowi „Muzykanci” Karabasz zdobył Złotego Lwa w Wenecji – reportaż opowiadał o wspólnie koncertujących tramwajarzach.

Autobiograficzne „Spotkania”, opowiadające o wspomnieniach Karabasza i spotkaniach z najbliższymi, ukazały się w 2004 r. W teoretycznych rozważaniach na temat dokumentu i podczas pracy na Łódzkiej i Państwowej Wyższej Szkole Filmowej postulował cierpliwość jako cechę nadrzędną dokumentalisty. „Cierpliwe oko” to nie tylko nazwa nagrody jego imienia, ale także tytuł jednej z książek artysty, wydanej w drugiej połowie lat 70.