Mit warszawskiej belle époque i Paryża północy jest nieprawdziwy. Dla stolicy to był ciężki czas

Początek dwudziestego wieku kojarzy nam się z kabaretami, grupami artystycznymi, z kawiarnią "Pod Picadorem", w której przesiadywali Skamandryci, a wśród nich Julian Tuwim, Antoni Smoliński, Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Lechoń i Kazimierz Wierzyński. Obiady w bistro, wykwintne alkohole i inspirujące idee, które rodziły się podczas spotkań towarzyskich.

– Belle epoque, czyli „piękny wiek" to jest konstrukcja ideowa. Skończyła się wraz z pierwszą wojną światową. Została stworzona dla krajów zachodnioeuropejskich. Z perspektywy mikro historii podbitego kraju, jak Królestwo Polskie, XIX wiek nie jest uważany za piękny. Często jest widziany jako okres popowstaniowy, okres czarny. Z perspektywy niektórych miast, może da się ten termin obronić. Z perspektywy Warszawy, w której nie było nawet samorządów - trudno. To był długi okres, ponad sto lat. Uważa się, że Belle epoque to czas od Rewolucji Francuskiej po Wielką Wojnę. To tak zwany „długi wiek”.– wyjaśnia Andrzej Buczyński, znawca historii Warszawy.

Jednak ten obraz jest trochę przekłamany. Na filmach, które pokazują przedwojenną Warszawę, świecą neony, lśnią ulice. Efekt lśniących jezdni i chodników osiągano poprzez polewanie ich przedtem wodą. Dzięki temu wyglądały na czystsze i bardziej zadbane. To wspaniałe miasto, ten nasz Paryż, to zaledwie kilka procent całości. Podobnie ma się sprawa, jeśli chodzi o mieszkańców. Ich styl życia i dobrobyt. Oni również stanowili mały odsetek całości. Tylko kilka procent warszawiaków było stać na spędzanie wieczorów w kawiarniach i na przemieszczanie się po mieście samochodem. Piękne suknie i wspomniane wcześniej parasole również były przywilejem kobiet z elity.

Warszawa była wtedy pod władzami Imperium Rosyjskiego. Społeczeństwo było wtedy rozwarstwione. Reformy Aleksanda II otwierały drogę do awansu i degradacji.

Jednak na małych, brudnych podwórkach warszawskich kamienic toczyło się biedne, niespokojne życie społeczności żydowskiej. Zajmowali się zwykle drobnym handlem, sprzedawali owoce i warzywa, jakieś drobnostki. Często byli dyskryminowani i poniżani przez Polaków. Kiedy "wspaniała epoka" kończyła się, a Europę zaczął ogarniać kryzys i czuć już było nadchodzącą wojnę, w Warszawie było kilkadziesiąt tysięcy bezdomnych.

Powiśle było miejscem dla biedoty. – Wtedy nad Wisłą nie było wałów. Nikt o zdrowych zmysłach, bogaty, nie ładował swojego kapitału, który mógł być poniesiony z falą. Były takie obszary, na których ludzie bez perspektyw żyli z dnia na dzień. A że większość ludzi w mieście, tak jak teraz, zawsze jest biedniejsza, niż bogatsza, to oni tam lądowali. Wbrew stereotypowi, że Żyd to kamienicznik, to mieszkała tam też ludność żydowska, ale bieda jest uniwersalna. Nie rozróżnia wyznania. Na początku XX wieku rozpoczęła się zmiana. Powstała szkoła na Drewnianej, szpital Anny Mazowieckiej, który wtedy nosił imię Anny Fiodorowny. Powstawały wały nad Wisłą. Tak samo było z Pragą. Powstał tam Teatr Ludowy, Cerkiew, Gimnazjum, tam były zainwestowane duże pieniądze – wyjaśnia Buczyński.