"Ona wraca na dobre". Grażyna Jagielska o terapii i podróży do Amazonii: Tu chodzi o moje życie, a nie jakąś fikcję

Grażyna Jagielska trafia do kliniki stresu bojowego i przez kilka miesięcy leczy się psychiatrycznie. Wychodzi i wyrusza w podróż ze swoich marzeń. Sama w Amazonii. W nieznanym, trudnym terenie. Mąż przed wyjazdem mówi jej. – Nie jedź tam (…) Wróć ze mną do domu. Wszystko przepracujemy, będziesz kim zechcesz.

W szpitalu psychiatrycznym poznaje Ewę, która mówi o sobie. – Mam trzydzieści dziewięć lat i nie żyję od ośmiu. – Ma za sobą ciężki wypadek samochodowy. Cudem uszła z życiem. Nie może się z tym obrazem rozstać. Stał się on jej przeszłością, teraźniejszością i przyszłością – tłumaczy Jagielska.

Z kolei podczas podróży po Rio Negro poznaje Alice. Kobieta, która z wyboru nie ma domu. Życie jej i jej męża to nieustanna wędrówka. Nie potrzebuje żadnych przedmiotów, miejsc. Jest ciągle w drodze, nawet już nie pamięta czy kiedykolwiek było inaczej.

Te wszystkie niesamowite kobiety spotykają się w jednej książce. Terapia, odnajdywanie siebie, podróż. Czyli poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: „Kiedy była pani ostatni raz szczęśliwa”.

Niezadowolona jest pani?

Ale to chyba dobry efekt? To jest to, co ja bardzo bym chciała zrobić. Co powinnam zrobić z całą pewnością. Niestety, grzecznie wsiadłam na statek i wróciłam do swojego niezmienionego życia.

No właśnie. Kiedy przyjmowano mnie do szpitala, lekarz zapytał mnie kiedy ostatnim razem byłam szczęśliwa. To pytanie wydało mi się oburzające, nie na miejscu i w ogóle niestosowne. Ja tu siedzę w szlafroku, bez paska, który został mi zabrany, bo na pasku się można powiesić, a lekarz mi zadaje jakieś filozoficzne pytanie. Chce się wdać w dysputę, która wydaje mi się zupełnie nie na miejscu.

Myślę, że moje oburzenie nie było wywołane okolicznościami, bo na filozoficzną dyskusję pewnie zawsze jest czas. Chodziło raczej o to, że ja nie potrafiłam odpowiedzieć sobie, co to znaczy. W ogóle nie zrozumiałam pytania.

A tu nagle pada takie pytanie. Człowiek bardzo chce odpowiedzieć ładnie. No bo jak to, nie wie kim jest, odpowiada głupio i okazuje, że to jest to zła odpowiedź, pomimo, że jemu się wydaje, że jest świetna i w ogóle ma ją przemyślaną? I do tego jeszcze nie wie kiedy ostatnim razem był szczęśliwy?To w zasadzie, co wie?

Oczywiście, jest prawdziwą postacią, ma tylko inne imię. Takich ludzi, którzy podróżują bez przerwy i to jest ich model na życie, jest bardzo wielu. Takich ludzi spotykałam w czasach, kiedy podróżowałam. Zwłaszcza na wschodzie.

Tak, natomiast zwrócono mi kiedyś uwagę podczas terapii, że takich ludzi, którzy w głębi duszy są wędrowcami, jest więcej. Podobno jedna czwarta populacji ma w sobie to pragnienie i ten gen przemieszczania się i tego, że są szczęśliwi tylko w drodze.

Bardzo szeroko. Można to rozumieć jako potrzebę ciągłych zmian, lub jako potrzebę przemieszczania się, czy podróżowania. Spotykałam na wschodzie ludzi, którzy pracowali gdzieś trzy miesiące, robili cokolwiek, po to by zarobić pieniądze i następnie żyć w Indiach pół roku. Wracali do Europy, na tak zwany zmywak, czy na pole truskawek, zarabiali i wracali do Indii.

Ciekawa konstrukcja. Z całą pewnością Alice jest dla mnie taką modelową „ja”. Taka bym chciała być. Takie życie było kiedyś moim marzeniem.

Ogrom wątpliwości. Po znajomości z Alice, po tych kilku dniach, które spędziłyśmy razem na stateczku, musiałam troszeczkę te moje marzenia poddać głębszym oględzinom. Że jednak chyba tak bym nie chciała. Że to są ogromne koszty. Wiele się traci z życia, ale traci się takie rzeczy, które ja chciałabym mieć. Więc jaka jest ta odpowiedź?

To powiedział chyba Iwan Turgieniew, że „nie ma nic smutniejszego i bardziej zniechęcającego, niż szczęście, które przychodzi za późno”.

Tak, ale to jest to, że lepiej, żeby marzenie się nie spełniło. Za tym przychodzą koszty i na tym doskonałym planie ukazują się skazy.

Na pewno pisanie porządkuje mi w głowie. W okresach zupełnego zagubienia, czy zaćmienia nawet, pisanie powoduje, że to się porządkuje. Jest to jakaś forma rozmowy. Muszę przyznać, że bardzo mi brakuje kręgu terapeutycznego, w którym człowiek mógł wywalić wszystkie swoje wątpliwości mówiąc i słuchając opinii ludzi, którzy odpowiadali na to jego gadanie. To mu porządkowało w głowie.

Tak i pisanie jest dla mnie takim lustrem.

Tego się nie da zakończyć. Ludzie lękowi pozostają lękowi do śmierci. Oni mogą się przyuczać do życia, w ten sposób żeby funkcjonować w miarę normalnie. To znaczy żeby podejmować jakieś wyzwania, mieć jakieś plany, próbować je realizować. Ale muszę przyznać, że ta energia z którą wychodzi się z psychiatryka, ona jest ogromna.

To jest aż pazerność działania. Człowiek wie co spaprał w życiu, wie jak to naprawić i naprawdę mu się wydaje, że ma moc działania. Jednak ta energia powolutku zaczyna się wyczerpywać już od chwili, kiedy zamykają się drzwi szpitala. Trzeba wykorzystać ją jak najszybciej, żeby zrobić jak najwięcej z tym swoim życiem. Pozmieniać je jak najbardziej. Najlepiej, żeby te zmiany były nieodwracalne. Ja na przykład zdołałam pojechać do Amazonii. Po powrocie planowałam, jako podróżnik, wyjazd do Tybetu. Już nie zdążyłam, ponieważ ta energia się wyczerpała.

Po wyjściu trzeba zrobić jak najwięcej, posunąć swoje życie we właściwym kierunku, dopóki ta energia trwa. Kiedy ona się skończy, świadomie należy wrócić do miejsca, gdzie da się doładować akumulatory. Później wyjść, znowu zrobić jak najwięcej. Może nie jest to najradośniejsza perspektywa – wahanie między normalnym życiem, a szpitalem psychiatrycznym. Uważam natomiast, że może to być skuteczne i mimo wszystko posuwa życie naprzód. Przede wszystkim jest lepsze, niż zupełna bierność i rozpacz. To jest jednak jakaś forma kontroli nad swoim życiem.

Muszę przyznać, że wyjazd był formą dosyć narzuconą, ale narzuciłam go sobie sama. On mnie napawał od samego początku ogromnym lękiem i naprawdę niczego tak nie pragnęłam jak zostać w domu i nigdzie nie jechać.

Niestety, leczenie tak naprawdę zaczyna się w momencie, kiedy ze szpitala się wychodzi. Szpital jest miejscem, w którym dowiadujemy się, co nam dolega, ale nikt nas tam nie będzie leczył. Leczenie mamy odbyć sami i to w życiu poza murami szpitala. To jest bardzo trudne, bo wydaje się nam, że działamy przeciwko sobie. Wiemy co mamy sobie narzucić i teraz wszystko zależy od nas. To trochę tak jak z dietą i odchudzaniem. Bardzo chcemy zrzucić 20 kilogramów, ale trzeba niestety przymusić się do pewnych działań, które wydają się nawet szkodliwe.

Nie dla mnie. Myślę, że dla nikogo kto przeszedł przez szpital, to nie jest żadne tabu. To jest forma istnienia, która pozwala kontrolować siebie, stan swojej świadomości. Wypatrywać kiedy nastąpi regres. Terapia pokazuje, że rozmowa, szczerość, przyznanie się do spaprania pewnych rzeczy, do głupoty, do błędów, jest najważniejsze. Najlepszy przykład – alkoholizm. W pierwszym etapie leczenia człowiek musi się przyznać: „jestem alkoholikiem”. Dopiero od tego momentu można mówić o jakimś procesie leczenia. Tutaj też trzeba się przyznać do tego kim się jest i zacząć proces leczenia.

Jakoś nie patrzę na to, jak postrzegają mnie inni. Mam ważniejsze rzeczy do zrobienia. Chodzi o mnie. O to jak będzie wyglądało moje życie, a nie jak będą mnie postrzegali inni. Kiedy położymy to na takiej wadze, to jest to kompletnie nieistotne. Tu chodzi o moje realne życie, a nie jakąś fikcję. Oczywiście można sobie taką stworzyć, można się jej trzymać, ale wtedy będę leżała na kanapie i oglądała telewizję przez następnych 20 lat.

Nie mogę. Nie chcę zdradzać zakończenia książki, chcę zachęcić do przeczytania. Tytułem „Ona wraca na dobre”, nie chciałam też zdradzać kto tak naprawdę wraca. „Wraca na dobre” to znaczy wraca do normalnego życia i nie będzie musiała już wrócić do psychiatryka. I robi to któraś z nas.

Nie, nie wracamy do tego, co było przedtem. To właśnie to nas doprowadziło do choroby i szpitala. To wywołuje depresje, stan lękowy, ogólny smutek albo poczucie, że coś nam nie wyszło życiu. Ale co to jest? My tego nawet nie wiemy.

Nie, to żadne podsumowanie. Tu chodzi o to, żeby rozpocząć nowe życie. W sensie dosłownym. Do choroby, czy to jest depresja, lęk, czy coś zupełnie innego, zwykle doprowadzamy się popełniając rozmaite błędy życiowe. Głównie w naszym rozumowaniu i postrzeganiu związków, relacji między ludźmi. Najczęściej obwiniamy kogoś za coś, co nam w życiu się nie udaje. Czy to jest mąż, czy to jest szef, czy to jest matka. Zwykle nie szukamy tej winy w sobie. Jeżeli przemodelujemy to nasze myślenie i spojrzymy obiektywnie, widzimy błędy jakie się w tym rozumowaniu popełniło i można je naprawić.

Moim błędem w życiu, jednym z wielu, było to, że obarczałam mojego męża odpowiedzialnością za to, że ja nie podróżuję po świecie. Proszę sobie wyobrazić taki tok myślenia. Taki samodzielny wyjazd miał być zaprzeczeniem, naprawą tego błędu. To nie mój mąż jest odpowiedzialny za to kim ja jestem, tylko ja sama. Jeżeli jestem podróżnikiem to zbieram się, ładuję plecak i wyruszam w drogę. To też zrobiłam, a co z tego wniknęło to już jest zupełnie inna sprawa.

Tak, przede wszystkim za siebie. Żeby widzieć, że sami jesteśmy odpowiedzialni za to, co robimy. To jest niby banał, ale ja tego nie widziałam.