Oscary – Hollywood na szczycie świata

„W ciemności” przyniosło Agnieszce Holland trzecią w karierze nominację. Kiedy w 1986 roku miała szansę na Oscara za „Gorzkie żniwa”, w najważniejszych kategoriach triumfował Sydney Pollak i jego „Pożegnanie z Afryką”. Nagrodę dla najlepszego aktora odebrał William Hurt, wśród kobiet najlepsze okazały się Geraldine Page i Anjelica Huston. Sześć lat później Holland nominowano za scenariusz do filmu „Europa, Europa”. Wtedy w najważniejszych konkurencjach wygrało „Milczenie owiec” Jonathana Demme.

Janusz Kamiński pierwszego Oscara odebrał w 1992 roku za „Listę Shindlera” Stevena Spielberga. W tym samym roku nagrodzono Toma Hanksa za rolę w „Filadelfii” oraz Tommy’ego Lee Jonesa za „Ściganego”. Siedem lat później Kamiński triumfował po raz drugi, tym razem za zdjęcia do „Szeregowca Ryana”. Filmem roku został wtedy „Zakochany Szekspir” Johna Maddena. Za najlepszego aktora uznano Roberto Benigni’ego („Życie jest piękne”), nagrodę dla najlepszej aktorki dostała Gwynteh Paltrow.

Historia nagród amerykańskiej Akademii Filmowej zaczyna się u progu Wielkiego Kryzysu. Kino nieme przechodziło do historii (o jego końcu opowiada „Artysta”, jeden z tegorocznych faworytów), a Hollywood wchodziło w okres, który później nazwano Złotą Erą. 16 maja 1929 roku, podczas prywatnego przyjęcia w hotelu Roosevelt Douglas Fairbanks, przewodniczący istniejącej dopiero od dwóch lat Akademii wygłosił krótkie przemówienie, po czym odczytał listę zwycięzców. Nie było żadnych niespodzianek, nazwiska nagrodzonych trafiły do prasy już trzy miesiące wcześniej. Za najlepsze filmy uznano „Wschód słońca” F.W. Murnaua oraz „Skrzydła” Louisa D. Lightona, w którym jedną z pierwszych ról zagrał przyszły wielki gwiazdor Złotej Ery Gary Cooper. Nagrodą w każdej z dziewięciu kategorii była złota statuetka zaprojektowana przez George’a Stanleya. Ta sama, którą niedługo później nazwano Oscarem i która w niezmienionej formie przetrwała do dziś, po drodze stając się, obok medali olimpijskich, najcenniejszym trofeum na świecie.

W 1976 roku triumfował „Lot nad kukułczym gniazdem” Milosa Formana. Film zwyciężył w pięciu najważniejszych kategoriach i był pierwszym wielkim sukcesem producenckim Michaela Douglasa. Odbierając nagrodę dla najlepszego aktora za rolę w „Locie...”, Jack Nicholson zdjął okulary przeciwsłoneczne i ze swoim legendarnym uśmiechem oświadczył, że nagroda jest dowodem na to, że „w Akademii jest tyle samo wariatów co gdziekolwiek indziej”.

Zdarzały się przemówienia kontrowersyjne, jak to, które wygłosił Michael Moore odbierając nagrodę za „Zabawy z bronią”: - Żyjemy w fikcyjnych czasach. Żyjemy w czasach, kiedy mamy fikcyjne rezultaty wyborów i fikcyjnego prezydenta. Żyjemy w czasach, kiedy ktoś wysyła nas na wojnę z fikcyjnych powodów. Jesteśmy przeciwko tej wojnie, panie Bush. Wstyd mi za pana – to było za wiele dla konserwatywnej elity Hollywood. Moore został wygwizdany.

Polityka była tłem Oscarów od początku ich historii. Licząca dziś już ponad 5000 członków Akademia ma swoje, zwykle dość konserwatywne, sympatie. Jest wiele rzeczy, które dla amerykańskich akademików są nie do pomyślenia, wiele znakomitych filmów nie doczekało się nawet nominacji, ponieważ ich twórcy byli zbyt śmiali w konstruowaniu politycznych, czy obyczajowych przekazów. Samuel Goldwyn, pochodzący z Warszawy legendarny producent, jeden z twórców wytwórni Paramount i Metro Goldwyn Meyer, powiedział kiedyś: „Filmy są dla rozrywki. Za przekazy powinno odpowiadać Western Union”. Słowa te wielokrotnie bywały nazywane klątwą Hollywood. Członkom Akademii wytyka się zachowawczość, brak odwagi i brak wyobraźni. Ostatni przykład to fenomenalny „Wstyd” Steve’a McQueena z Michaelem Fassbenderem doceniony na wszystkich liczących się festiwalach, a przez Akademię zupełnie zignorowany. Ale właśnie za to kochamy Oscary. Także za pruderię, politykę i nieco tandetny blichtr. Bo w ich tle toczy się historia wielkiego kina, kina, którego największym obowiązkiem wcale nie jest podążanie za rzeczywistością, bo dawno temu stworzyło swoją własną.