"System nie zapewnia bezpieczeństwa". Ekspert o ryzyku zamachów w szkołach

Bardzo dobre pytanie. Uważam, że można stworzyć warunki, aby o danej szkole można było powiedzieć, że to jest bezpieczna szkoła. Zawsze w trakcie swoich szkoleń pytam nauczycieli i pracowników czy czują się w swojej szkole bezpiecznie. Odpowiedź zawsze jest pozytywna, jeżeli jednak chcę ustalić na podstawie jakich kryteriów tak sądzą, pada odpowiedź, że dlatego, iż w ich szkole nic złego się nie wydarzyło. To jest bardzo ważna odpowiedź, która jednak nie świadczy od tym, że szkoła faktycznie jest bezpieczna, tylko o tym jakie są odczucia nauczycieli. Niestety to, że w danej szkole nic się nie wydarzyło wynika bardzo często z tego, że szkoła miała szczęście.

Analizując stan zabezpieczeń i rozwiązań w zakresie procedur bezpieczeństwa, zauważyłem że większość szkół ma niestety podobne mankamenty, do których należą najczęściej: brak systemu identyfikacji osób postronnych wchodzących do szkoły, brak innych procedur bezpieczeństwa niż ewakuacja w trakcie lekcji, nierealna procedura ewakuacyjna, wyznaczanie miejsce ewakuacji bezpośrednio przy szkole, brak procedury Azyl, trudny do identyfikacji system sygnałów alarmowych, brak wystarczającej liczby osób przygotowanych w zakresie udzielania pierwszej pomocy medycznej, brak systemu identyfikacji symptomów zbliżających się zagrożeń, brak nadzoru na monitoringiem i wiele innych.

Podsumowując uważam, że wprowadzając kilka rozwiązań organizacyjno-technicznych można znacząco poprawić realny poziom bezpieczeństwa w szkole. Dwie główne płaszczyzny to system wczesnej identyfikacji neutralizacji zagrożeń oraz efektywne znane wszystkim procedury bezpieczeństwa, głównie ewakuacja i azyl. Większość tych zmian praktycznie nic nie kosztuje.

Niestety nikt nie prowadzi dokładnych statystyk takich wydarzeń, brak jest rzetelnych analiz każdego z tych przypadków, pod takim kątem, aby inne szkoły mogły korzystać z doświadczeń zebranych w trakcie tych zdarzeń.

Takich tragedii w większości można uniknąć, pod warunkiem posiadania sprawnego systemu identyfikacji, zbierania i analizy symptomów różnych zachowań uczniów, których odpowiednie zestawienie może pozwolić na wczesną identyfikację zbliżającej się sytuacji niebezpiecznej, a także samobójstwa. Sygnały takie da się zauważyć, pod warunkiem, że wszystkie osoby mające związek z daną placówką oświatową będą chciały ten system wspierać. Mamy tu na myśli nauczycieli, pracowników administracyjno-obsługowych, rodziców i innych uczniów.

System bezpieczeństwa jest tak silny, jak jego najsłabszy element. Kluczowa jest tu znajomość środowiska, ponieważ tylko osoby znające dokładnie te środowisko, są w stanie zauważyć każde zachowanie odbiegające od typowych dla danej szkoły. W amerykańskich szkołach powołani są tzw. oficerowie bezpieczeństwa oraz specjalne zespoły do okresowej oceny zagrożeń.

W przypadku posiadania negatywnych informacji dotyczących danego ucznia, muszą one np. być przesłane do nowej szkoły tego ucznia i to w ciągu 72 godzin. Chodzi o to, aby w nowej szkole znany był wzorzec behawioralny ucznia. Ma to pozwolić na natychmiastowe stwierdzenie, czy dane zachowanie wychowanka jest u niego normą czy świadczy o jakichś problemach czy zaburzeniach, które wymagają naszej interwencji. W przeciwnym razie może być za późno na podjęcie działań. Taki system pomaga także w zapobieganiu samobójstwom, ponieważ bardzo często po próbie samobójczej, okazuje się, że było wiele osób które posiadały ważne informacje, mogące pozwolić na podjęcie wcześniejszych działań.

Według danych NIK, średniorocznie w Polsce mamy około 100 skutecznych prób samobójczych. Oficjalnie mówi się, że te dane są zaniżone, z różnych powodów. Samobójstwo w Wołominie to było ono inspirowane mangą Bungou Stray Dogs - Bezpańscy literaci. Nauczyciele czy rodzice powinni być szkoleni w zakresie identyfikowania symptomów niebezpiecznych zachowań wynikających z tego typu komiksów.

Zdecydowanie największym problemem w szkole jest przemoc rówieśnicza, której skutkiem może być atak ze strony osoby pokrzywdzonej, próba samobójcza czy problemy psychiczne i emocjonalne ofiar. Po powrocie do stacjonarnego nauczania w szkole można zauważyć, że także COVID-19 pozostawił swoje negatywne piętno na relacjach rówieśniczych. Bardzo często wynika to z tego, że część uczniów funkcjonujących w swoich zamkniętych społecznościach automatycznie izolowała, z różnych powodów, innych uczniów, którzy po wznowieniu zajęć w kontakcie nie potrafią zbudować relacji w grupie.

Bardzo często procedury wysyłane do szkół centralnie przez policję nie mają większego sensu, są sprzeczne i nielogiczne. Ich autorami są osoby, które nigdy ich nie przetestowały w szkołach, nie mówiąc już o szkołach liczących ponad 500 czy 1000 uczniów.

Zbyt mało rozmawiamy z uczniami, za mało szkolimy się z zakresu rozpoznawania symptomów zagrożeń, nie stosujemy systemu ich centralizacji i analizy. W zakresie praktyki, nie 5 prowadzimy realnych treningów z zakresu stosowania procedur bezpieczeństwa, nie ma procedury Azyl, a ewakuacja jest z reguły trenowana tylko w lekcję. Z doświadczenia wiem, że kompleksowe przeszkolenie nawet wielkich szkół, liczących 1000 i więcej uczniów z procedur bezpieczeństwa zajmuje nie więcej jak 8 godzin, i może to zrealizować jedna osoba.

Opracowałem i przetestowałem metodykę szkolenia nawet największych szkół, bez stresowania dzieci, młodzieży i pracowników szkół. Według mojego autorskiego Systemu 2-12, przeszkoliłem już na terenie kraju ponad 30 szkół i 15 tysięcy uczniów oraz pracowników placówek oświatowych.

Nasi uczniowie grają w te same gry komputerowe, komunikują się z uczniami z całego świata, poruszają tematy zamachów na szkoły, na międzynarodowych forach internetowych, a nawet używają pseudonimów byłych zamachowców z USA, jak miało to miejsce w przypadku jednego z potencjalnych zamachowców ze szkoły na warszawskiej Pradze. Mówimy tu o nazwisku Eric Harris, który był jednym z zamachowców z „kultowego” zamachu w Columbine w 1999 r. Zamach ten został skopiowany na świecie dziesiątki razy m.in. w Rosji czy Finlandii. Pytaniem jest nie czy, a kiedy i gdzie? będzie miał miejsce zamach na polską szkołę. Absolutnie nie możemy spać spokojnie.

Wystarczy prześledzić np. czas dojazdu karetki pogotowia w przypadku zamachu na szkołę, który wynosi powyżej 10 min. Wiemy natomiast, że w przypadku obfitego krwawienia spowodowanego raną postrzałową czy raną od noża, umieramy w 3’, natomiast w 6’ umieramy w przypadku niedrożności dróg oddechowych. Natomiast w szkole standardowo nie ma nawet opasek uciskowych czy opatrunków zawierających w sobie 6 odpowiednie związki chemiczne, przyspieszające krzepnięcie. Niestety bez względu na liczbę ofiar czy rodzaj ran, przez pierwsze kilkanaście minut szkoła pozostanie bez żadnej pomocy.

Nie ma czegoś takiego jak zagrożenia typowe dla szkół w Polsce. Są one bardzo podobne do szkół na całym świecie. Dlatego należy prowadzić analizy tego co się dzieje na całym świecie na bazie doświadczeń, tych którzy mieli mniej szczęścia, wprowadzać skuteczne rozwiązania w zakresie bezpieczeństwa. W swojej szkole przedstawiłem wiele skutecznych rozwiązań wprowadzonych w takich krajach jak USA, Niemcy czy Finlandia.

Po lekturze książki już nikt nie będzie mógł powiedzieć, że nie wiedział co może grozić szkole, jak przebiega zamach oraz że nie mógł podjąć kroków w zakresie wprowadzania skutecznych procedur bezpieczeństwa. Poziom agresji w polskich szkołach jest bardzo podobny, do tych mających miejsce w innych państwach. Polska niestety przoduje w Europie w zakresie liczby samobójstw wśród młodych ludzi.

Nie jest prawdą, że młodzież nie ufa dorosłym, młodzież jest bardzo zaangażowana i aktywnie współpracuje, szczególnie jeżeli takie zachowania mogą uratować 7 życie i zdrowie im samych, czy rówieśnikom. Bardzo często jest tak, że to właśnie osoby starsze, nieświadome, obojętne i sfrustrowane wykazują postawy, które u uczniów wywołują zgorszenie i osłabiają do prospołecznych postaw i działań.

Ja w swojej pracy zawsze traktuje młodych ludzi z szacunkiem i zaufaniem, uświadamiam w zakresie zagrożeń i konsekwencji pewnych wydarzeń, wskazuje także w jaki sposób należy postępować, aby móc aktywnie wspierać system bezpieczeństwa. Uświadamiam, że brak zaangażowania i obojętność w konsekwencji może mieć wpływ na ich własne bezpieczeństwo. Zamachowcy z reguły mają na celu zabicie jak największej liczby osób, w jak najkrótszym czasie, a ofiary są przypadkowe.