"Perswazje" (1817) to najpóźniejsza powieść Jane Austen – ostatnia spośród siedmiu ukończonych przez znakomitą pisarkę i druga wydana po jej śmierci. Jako film została zekranizowana trzykrotnie: w 1995, 2007 oraz 2022 roku. W najnowszej adaptacji, która została wyprodukowana przez Netflix, główne role zagrali Dakota Johnson (jako Anna Elliot) i Cosmo Jarvis (jako Fryderyk Wentworth).

O czym opowiada klasyk wieńczący prozę pisarki nazywanej "królową romansu wszech czasów"? Powieść przedstawia losy 27-letniej niezamężnej Anny Elliot, drugiej z trzech córek próżnego i snobistycznego baroneta. 8 lat temu ta spokojna, inteligentna, łagodna i altruistyczna kobieta była zaręczona z kapitanem Fryderykiem Wentworthem. Mimo wielkiej miłości do mężczyzny musiała jednak zerwać z nim zaręczyny.

Powód? Niepewna kariera w marynarce i brak materialnego zabezpieczenia ze strony narzeczonego. Choć dla Anny pozycja społeczna ukochanego nie stanowiła żadnej przeszkody, to dla jej otoczenia już tak. Pod wpływem perswazji (stąd tytuł książki) rodziny oraz najlepszej przyjaciółki skromna i delikatna dziewczyna uległa naciskom i zdecydowała się zakończyć związek z młodym, przystojnym oficerem, łamiąc mu serce.

Poznawali się powoli, a kiedy się już poznali, przyszła miłość głęboka i gwałtowna. Trudno było powiedzieć, które z nich widziało w drugim większą doskonałość czy też które z nich bardziej było szczęśliwe; ona, otrzymując jego wyznania i oświadczyny, czy on, słysząc, że zostają przyjęte. Nastąpił krótki okres niesłychanego szczęścia, lecz krótki, bardzo krótki. Nadeszły kłopoty. Anna Elliot, taka młoda, tak mało jeszcze bywała! Żeby ją porwał jakiś obcy, bez majątku i paranteli, a raczej żeby ją pogrążył w zależności materialnej, stanie, który niszczy młodość, a przynosi troski i niepokoje! To się nie może stać, jeśli tylko zdoła temu zapobiec jakaś uczciwa, przyjazna interwencja, perswazje kogoś, kto uosabia niemal matczyną miłość, niemal matczyne prawa.Jane AustenFragment powieści "Perswazje", Wydawnictwo Świat Książki

Po kilku latach kapitan Wentworth, któremu sukcesy na morzu przyniosły awans społeczny, niemały majątek i marynarską sławę, ponownie pojawia się w życiu Anny. Była narzeczona, postrzegana jako "stara panna" i przytłoczona nudną codziennością, żyje w cieniu rodziny, którą rozrzutny tryb życia ojca zmusił do opuszczenia rodowej posiadłości Kellynch Hall i przeniesienia się do Bath. Czy Anna i Fryderyk zostawią przeszłość za sobą, czy też odżyją w nich dawne uczucia?

Na "Perswazje" Jane Austen można spojrzeć przez kilka pryzmatów. Przede wszystkim jak na romans w bardzo stylowym i intrygującym wydaniu. Autorka jako mistrzyni pióra epoki romantyzmu i niedościgniona kreatorka wyrazistych portretów psychologicznych, zwłaszcza kobiet, podbija serca kolejnych pokoleń czytelników nieśmiertelnymi historiami o miłości i ta powieść bynajmniej nie jest od tego wyjątkiem.

Angielska pisarka była też również doskonałą obserwatorką ówczesnej rzeczywistości, czemu dawała wyraz, przenosząc kunsztownie konwenanse i zasady społeczno-moralne czasów epoki georgiańskiej na strony swoich powieści. "Perswazje" to błyskotliwie nakreślony obraz dziewiętnastowiecznej angielskiej szlachty ze wszelkimi jej przywarami (snobizm, hipokryzja, egoizm, arogancja), choć z kilkoma chlubnymi wyjątkami.

Opisująca życie klasy wyższej Jane Austen uważana jest też za prekursorkę feminizmu. Z uwagi na postać głównej bohaterki "Perswazje" to nie tylko najbardziej "dojrzała" książka w dorobku słynnej pisarki z Hampshire, ale także subtelny portret kobiety, która, wierna zasadom i swojej pierwszej miłości, stopniowo odzyskuje sprawczość i zaczyna słuchać głosu własnego serca, a nie "dobrych rad" otoczenia.

Kiedy poznajemy Annę z jej niespełnionym marzeniem zamążpójścia, jest ona cichą, trzymającą się na uboczu posłuszną córką zapatrzonego w siebie ojca, który woli od niej najstarszą (zarozumiałą Elżbietę) i najmłodszą (przewrażliwioną Mary) córkę. Druga szansa na miłość, jaka pojawia się wraz z powrotem Wentwortha, zapoczątkowuje przemianę smutnej i skrytej Anny w bezkompromisową kobietę o nowoczesnej wrażliwości, która wreszcie zaczyna dawać odpór rodzinnym "perswazjom" i odważnie wysyłać ukochanemu sygnały.

W tej powieści obyczajowej można znaleźć zresztą wszystko to, za co czytelnicy, krytycy literaccy czy twórcy filmowych adaptacji cenią Jane Austen – błyskotliwe dialogi, celne jak strzała z łuku spostrzeżenia dotyczące ludzkiej natury, świetnie oddane klimaty angielskiej klasy wyższej z początku XIX wieku, trafne obserwacje ówczesnej obyczajowości, a także dozę zbudowanego na ironii wytwornego humoru.

Obecne czasy sprzyjają odświeżeniu lub zapoznaniu się z tym klasykiem. W zeszłym roku książka ukazała się w wyjątkowej edycji w ramach Ekskluzywnej Kolekcji Klasyki Świata Książki. Na półkach księgarni (albo na stronie sklepu wydawcy) można znaleźć ją oprawioną w delikatną gładką tkaninę o właściwościach jedwabiu, z zakładką w formie wstążki. Szlachetne wydanie godne równie szlachetnej twórczości Jane Austen. A kolejny powrót panny Elliot i kapitana Wentwortha na ekrany można już oglądać w serwisie Netflix.