Niejednego turystę, grzybiarza czy drwala przyprawił o stan przedzawałowy. Ma zaledwie kilka centymetrów, ale potrafi wyglądać przerażająco. Pierwsze skojarzenie? Dłoń trupa wystająca spod ziemi. A to tylko... próchnilec maczugowaty, niegroźny grzyb o niezwykłym kształcie.
"Palce umarlaka" nie tylko w Polsce kojarzą się z ręką trupa, wydostającą się spod ziemi. Próchnilec maczugowaty to grzyb, który rośnie na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Afryki i Antarktydy. Po angielsku jest zwany "dead men's fingers", w krajach hiszpańskojęzycznych mówi się na niego "dedos de la muerte".
Próchnilec maczugowaty żywi się próchniejącym drewnem. Nie jest gatunkiem jadalnym, ale można go uznać za jeden z najbardziej niezwykłych okazów, na jakie mamy szansę trafić podczas grzybobrania czy leśnych wycieczek.
Po łacinie zwie się Xylaria polymorpha. Często porasta martwe pnie buków lub innych drzew liściastych. Można go też spotkać na pniakach i opadłych gałęziach zarówno w lasach, jak i w parkach.
Zdarza się, że wyrasta wprost spod gleby, wtedy wygląda jak dłoń martwego człowieka. Mimo że grzyb ten nadal wywołuje spore emocje wśród wszystkich, którzy przypadkiem natrafią na niego w lesie, to jednak gatunek ten jest dobrze znany już od wieków. Pierwsze wzmianki na jego temat pochodzą z 1797 roku.
Poszczególne "palce" próchnilca mogą mieć około 8 cm długości, a ich średnica wynosi od 1 do 3 cm. Najczęściej ich barwa jest brązowa lub czarna, ale zdarzają się odcienie mające nieco bardziej zielonkawe lub niebieskawe.
Na początku wiosny próchnilce wydają się bardziej blade, zaś w miarę rozwoju stają się coraz bardziej ciemne i "pomarszczone". Miąższ grzyba jest bardzo twardy, korkowaty lub zupełnie zdrewniały. W środku ma biały kolor.
W Polsce próchnilec maczugowaty rośnie głównie w lasach liściastych, szczególnie na obszarach górskich, takich jak Sudety i Karpaty. Jest to gatunek, który występuje od wiosny do jesieni, raczej w okresie cieplejszym. Zwykle rosną nisko przy ziemi, na pniakach i gałęziach przykrytych ziemią, w lasach, parkach i zaroślach.
Owocnik próchnilca ma maczugowaty kształt, przy czym jest też wydłużony i lekko zgięty, co sprawia, że do złudzenia przypomina ludzkie palce. Młody okaz ma kolor brązowy, a później staje się czarny i jego powierzchnia jest matowa i nierówna.
Próchnilce maczugowate rosną w kępach, co potęguje wrażenie palców wystających z ziemi, drzew czy krzewów liściastych. Jeśli dodatkowo trafimy na kępkę, w której jest ich 5, mamy gotową scenę jak z horroru.