Polski biznes wciąż zacofany? Przez PRL i... religię. "W Polsce Pan Bóg kocha biednych. Bycie bogatym jest niemoralne"

O tym, czym różni się biznes na Wschodzie od Zachodniego i jak pośrodku tego radzą sobie Polacy, rozmawiamy z dr Marzeną Mazur, psychologiem biznesu, coachem. Dr Mazur obecnie wykłada na studiach MBA na Uczelni Łazarskiego, w 2011 roku została prezydentem polskiego oddziału International Institute of Coaching, w radiu TOK FM prowadzi audycję "Strefa Szefa" o zarządzaniu. Ekspertka Kongresu Kobiet.

Tak, można powiedzieć, że w Polsce w biznesie Wschód ściera się z Zachodem. Wielkie Zachodnie korporacje mieszają się tu z małymi, typowymi dla Wschodu przedsiębiorstwami. Czasem te modele się przenikają, współpracują.

Najważniejsza - nie, ale skala na pewno jest jedną z najważniejszych różnic. W Polsce ciężko jest stworzyć dużą korporację. Polacy prowadzą raczej małe, ale prężnie działające firmy.

Nie, potencjału zdecydowanie nam nie brakuje. Nasi studenci wygrywają przecież liczne, międzynarodowe konkursy i to z różnych dziedzin: zarządzania, informatyki i wiedzy o biznesie. Ostatnio studenci z Rzeszowa wygrali konkurs na prowadzenie wirtualnej firmy, to dużo znaczy.

Myślę, że przede wszystkim brak nam wzorców dużego biznesu, przykładów. To też kwestia miejsca, w jakim zawsze znajdowała się Polska. Nigdy nie byliśmy potęgą biznesową, skupialiśmy się raczej na rynku lokalnym. Przez 40 lat nie było przecież u nas w ogóle prywaty prywatnych przedsiębiorstw. Każdy, kto miał wtedy własny biznes, musiał "kręcić" i robić coś nie do końca legalnie.

Na przykład z religii, to jedna z różnic między Wschodem i Zachodem: u nas katolicyzmu, na Zachodzie protestantyzmu. U nas kierujemy się słowami: Prędzej wielbłąd przejdzie przez ucho igielne, niż bogaty wejdzie dokrólestwa niebieskiego", a u protestantów jeśli ktoś jest bogaty, to znaczy, że cieszy się łaską Boga. W Polsce Pan Bóg kocha biednych. Bycie bogatym jest nieetyczne, niemoralne, często uważa się, że duże pieniądze można zarobić tylko nieuczciwie. Nasza mentalność raczej potępia bycie bogatym, uważa to za podejrzane.

To, co liczy się w katolicyzmie, to: bądź skromny, nie wychylaj się, nie afiszuj. Miejsce w szeregu raczej równane jest w dół. W Polsce większość pracowników ma syndrom kopciuszka. Nawet jeśli dobrze wykonują swoją pracę, to siedzą cicho i liczą, że przyjdzie w końcu jakiś książę, doceni ich i da im awans. Na Zachodzie zaś panuje indywidualizm i to warto by było stamtąd zaczerpnąć. Tam nikt nie boi się otwarcie mówić o tym, co zrobił, a u nas raczej się nie chwalimy swoimi osiągnięciami.

Tak, młodzi już to podłapali. Gdy zakładają firmy, nie mają kompleksów, od razu startują na globalnym rynku. Jeżdżą na targi, pokazują swoje produkty, często udaje im się odnieść sukces. Ale zanim oni będą rządzić wielkim biznesem, minie jeszcze około 20-30 lat. Ale na pewno coraz więcej polskich firm będzie robić międzynarodową karierę, rosnąć w korporacje, takie jak np. firma dr Ireny Eris.

Bo wykreować biznes na Zachód jest dziś zdecydowanie łatwiej, niż kiedyś. Ludzie znają języki obce, mają kontakty, Unia Europejska wiele ułatwiła.

Polscy przedsiębiorcy powinni patrzeć tam, gdzie są możliwości. Chociaż z biegiem czasu biznes na pewno się ujednolici i za jakiś czas na Zachodzie i Wschodzie będą nim rządzić takie same zasady dotyczące zarządzania ludźmi, strategii i innych kwestii. Proszę zauważyć, że tak jak kiedyś pewna wiedza o zarządzaniu była dostępna np. tylko na Harvard Business School, tak dzisiaj rozlewa się ona globalnie, po całym świecie. W efekcie podział - biznesowy - na Wschód i Zachód zniknie, choć oczywiście poszczególne rynki będą się różnić na przykład dostępnymi produktami. Ale sposoby prowadzenia biznesu staną się bardziej uniwersalne.

To, co nas odróżnia od Zachodu, to procedury. Tam procedury opisują wszystkie zachowania pracownika. To ma swój plus, bo w sytuacjach trudnych, kryzysowych, ale powtarzalnych, pracownik wie co ma robić, do kogo się zgłosić i nie traci głowy. Niestety, w nieprzewidzianych sytuacjach ci ludzie są często bezradni, bo nie mają na to przygotowanych procedur.

W Polsce zaś ludzi raczej cechuje niechęć do procedur, narzucania jak mamy siadać i pracować. Mamy za to zdolność kombinowania, ale nie w takim negatywnym sensie. Chodzi o to, że umiemy rozwiązywać problemy, radzić sobie w trudnych sytuacjach, improwizować. Nie należy jednak mylić tego z chaosem czy kreatywnością, bo to dwie różne rzeczy.

Oczywiście, że nie powinniśmy. Większość sytuacji można bowiem ubrać w procedury, więc biznesowo właśnie taki model się bardziej opłaca. Ale na pewno dzięki tej zaradności w wielu branżach możemy odnosić większe sukcesy, być lepsi, na przykład w innowacjach.

Jesteśmy narodem bardzo formalnym. Ciągle używamy form "pan", "pani", a firma bez pieczątki dla nas nie istnieje. Mamy to poniekąd we krwi, ale z drugiej strony lubimy buntować się przeciwko schematom i próbujemy robić wszystko po swojemu.