„Zakład jest czynny, gdy jestem wolny” – PRL w obiektywie fotoreporterów

Kurator wystawy Łukasz Modelski wybrał kilkadziesiąt zdjęć sześciu czołowych reprezentantów fotografii prasowej w Polsce Ludowej – m.in. Romualda Broniarka, Bogdana Łopieńskiego, Jana Morka czy Tadeusza Rolkego. „Obywatele PRL byli zajęci budowaniem socjalizmu do 16. Potem, w czasie wolnym stawali się innymi ludźmi” – stwierdził Aleksander Jałosiński, którego zdjęcia też są pokazywane w galerii.

Wbrew pozorom motywem przewodnim spajającym prezentowane prace nie jest nostalgia. W obiektywie fotografów peerelowska rzeczywistość zaskakuje zwyczajnością lub obnaża swoją absurdalność. Widać to zwłaszcza na tabliczkach informacyjnych („Miej ambicję zawodową – kontroluj sam siebie”), które z perspektywy lat wydają się przede wszystkim komiczne, choć kiedyś miały wymowę wychowawczą i propagandową.

Dzięki odpowiedniemu kadrowaniu czy łutowi fotograficznego szczęścia w tym, co wówczas było pospolite, autorom zdjęć udawało się dostrzec nowe, nieoczywiste znaczenia. „Zdawałem sobie sprawę z tego, że to był szalony czas, szalony kraj, w ogóle nic nie było prawdziwe. Ani ja, ani nikt nie wierzył w upadek komunizmu, więc każdy myślał, jak przeżyć to swoje życie” – podsumowuje Jałosiński.

Ich autorzy fotografowali oficjeli w prywatnych sytuacjach (np. Gierek przyłapany na zakładaniu butów) i zwykłych obywateli podczas świąt państwowych, popularne miejsca i przedmioty – wówczas rekwizyty codzienności, dziś relikty przeszłości kurzące się w muzeach i na pchlich targach. „Gdybym tak mógł cofnąć się w czasie. Teraz pokraczny niby-samochód SAM, wykonany ze starego motocykla i pralki Frania, to niesamowita egzotyka. W ciągu dnia mógłbym worek takich zdj zrobić. Ale wtedy pomijało się takie widoki, bo kogo to mogło zainteresować” – rozważa stracone szanse Jan Morek.

Rozmowy Łukasza Modelskiego z sześcioma fotoreporterami zostały wydane w książce „Fotobiografia PRL”.