W szkole specjalnej dla tybetańskich uchodźców. Czyli jak pomagać podczas podróży filantropijnych

Dużo łatwiejsze okazało się uzyskanie wsparcia, jakie dostałam od 49 osób i instytucji. Dzięki działaniom Edyty Musielak i Natalii Pęcak (alumnek programu Vital Voices Chapter Poland), Państwa Rybińskich - zebrałam kilkanaście kilogramów pomocy medycznych, jak: stetoskopy, ciśnieniomierze, glukometry oraz zabawki rehabilitacyjne. Potem z pomocą w zakupach kolejnych rzeczy, które planowałam zabrać, oraz w ich transporcie, włączyli się m.in.: pracownicy Thera Band Poland, Qpharma, fizjoterapeuci z Carolina Medical Center, Main Events, Vital Voices Chapter Poland, Qatar Airways Poland, Fundacja Multis Multum, członkowie Warsaw Anglican Church, Centrum Medyczne Medicor, Apteka Bonis Avibus, OGICOM ‘Spider’, Damian Szeląg z Agencji Reklamowej ‘Kinggroup’.

Ostatecznie leciałam do Indii z 64 kg pomocy przeznaczonych dla Ngoenga School oraz tybetańskich ośrodków zdrowia w Dehradun i Dharamsala. Po dotarciu do Delhi czekało mnie dodatkowo 6 godzin niebezpiecznej, bo samochodem, podróży na północ kraju.

Po dotarciu do ośrodka Sonam Youguaz, nowy dyrektor szkoły powitał mnie, zakładając na szyję Katak - biały jedwabny szal, będący dowodem szacunku i przyjaźni. Pracownik administracyjny zaprowadził mnie do mojego skromnie wyposażonego pokoju i zaprosił na lunch do stołówki szkolnej. Tego dnia, jak prawie co dzień, serwowano ryż z dahl (soczewica, warzywa) i wyjątkowo z kawałkami soi.

Luty to okres zimowy w Dehradun znajdującym się u podnóża Himalajów, co oznacza temp. 17-25°C w ciągu dnia oraz 3-10°C w nocy. Nie używa się ogrzewania. Sugerując się dzienną temperaturą, wzięłam na wyjazd głównie letnie rzeczy i obuwie. Zimno od popołudniowych godzin było największym wyzwaniem podczas mojego pobytu. Spałam w zimowej pidżamie, bluzie polarowej, w narciarskich skarpetkach, pod masywną kołdrą, dwoma kocami i nadal było mi zimno. W nocy w budynku przez nieszczelne okna szalał wiatr.

Najbardziej oczekiwaną chwilą w ciągu dnia było wzięcie gorącego prysznica i wypicie gorącej herbaty przy wypożyczonym z fizjoterapii grzejniku. Moja łazienka jako jedna z niewielu w całym ośrodku była wyposażona w bojler elektryczny oraz miskę WC (z niedziałającą spłuczką). Dość często w powodu przerw w dostawie prądu moje wieczorne marzenie było niemożliwe do spełnienia.

W ośrodku mieszka 105 osób, w tym: 47 wychowanków szkoły w wieku 7-30 lat, nauczyciele, wychowawcy (Home Parents), 2 pielęgniarki, 3 kucharzy, 2 fizjoterapeutów, administracja – wraz z rodzinami.

Ngoenga School powstała w 2000 r. z inicjatywy i ze środków przekazanych przez XIV Dalajlamę. Pozostaje pod jego czujnym okiem, a także Ministerstwa Zdrowia. Dalajlama w dniu otwarcia (8.03) posadził na środku głównego placu Drzewo Bodhi (tzw. Kroczące) i pobłogosławił ośrodek. Regularnie go odwiedza. To jedyny specjalistyczny ośrodek dla tybetańskich dzieci niepełnosprawnych, nie tylko żyjących na uchodźstwie.

Mieszkają i uczą się w nim dzieci z Tybetu, Indii, Bhutanu oraz Nepalu. Program szkolny obejmuje 10 miesięcy, po czym większość podopiecznych jedzie na wakacje do swoich rodzin (lipiec-sierpień). Na miejscu zostają sieroty i ci, których rodzice nie są w stanie zapewnić podróży lub dobrych warunków pobytu w domu.

Ośrodek, który mieści się na kilku hektarach ziemi i obejmuje kilka budynków, jak: kuchnia, część mieszkalna, szkoła, w niej sala rehabilitacyjna, budynek dla gości wraz z salą do medytacji, śpiewu oraz imprez, jest co jakiś czas wspierany przez instytucje i indywidualnych sponsorów z całego świata.

Niemniej jednak potrzebuje jeszcze wiele środków i wysiłku, by nie budził sensacji odwiedzających go gości z ‘innego’ świata. Wyposażenie ośrodka, w tym zaplecze sanitarne, jest bardzo skromne. We wszystkich budynkach widoczne są skutki wilgoci.

Dzień dla podopiecznych ośrodka zaczyna się o godz. 6.30. Ok. godz. 8.00 byłam rozbudzana mantrami śpiewanymi przez prawie 50-osobową grupę w sali znajdującej się pod moim pokojem, a dochodzące wibracje tej modlitwy powodowały w moim ciele ciarki. Zajęcia szkolne trwają do godz. 16.00, potem jest czas wolny, a o godz. 20.30 gasi się światło w salach. W każdej z nich mieszka 7-8 dzieci oraz kobieta i mężczyzna - przybrani rodzice.

Oprócz zajęć szkolnych i logopedycznych, dla osób mniej dotkniętych upośledzeniem prowadzone są zajęcia warsztatowe (occupational therapy), np. szycia na maszynie, plastyczne, robienia korali, zajęcia muzyczne. Imponujące były efekty pracy najstarszej dorosłej grupy podopiecznych – produkcja świeczek, różnego kształtu i koloru. Produkty te są sprzedawane Tybetańczykom spoza ośrodka i jest na nie większy popyt niż możliwości produkcyjne zespołu.

Pierwszego dnia mojej pracy odwiedziłam dwa ośrodki zdrowia dla lokalnej społeczności tybetańskiej: Dekyiling Health Centre oraz Rajpur Health Centre. W każdym z nich pracuje jeden lekarz wraz z zespołem: pielęgniarkami, laborantem, dentystą, technikiem rentgenowskim, położną. Warunki bardzo skromne.

Przekazuję kadrze zestaw pomocy z Polski: stetoskop, ciśnieniomierz automatyczny, glukometr wraz z zapasem pasków, Perskindol – maść na bolące mięśnie i stawy oraz zestaw artykułów na temat zdrowej diety w przypadku takich problemów zdrowotnych, jak: cukrzyca, choroby układu krążenia, w tym nadciśnienie, profilaktyka choroby nowotworowej. Instruuję pielęgniarki, jak i kiedy korzystać z prezentów. To nie jest oczywiste.

Dużą pulę pomocy przekazuję Tseringowi, ministrowi zdrowia, który chce doposażyć nimi ośrodki zdrowia w Dharamsala.

W Ngoenga School zaprzyjaźniam się z Tsering Yangzom, młodą pielęgniarką, która pracuje tak jak inni pracownicy medyczni na 3-4-letnim kontrakcie. Nie miała wyboru miejsca pracy – zostało ono wskazane przez Departament of Health w Dharamsala. Tsering żali się, że praca z niepełnosprawnymi dziećmi jest trudna i stresująca. Nie ma czasu na swoje życie prywatne. Mieszka jak wszyscy pracownicy w mieszkaniu służbowym.

Musi być dostępna 24/7, bo zdarzają się problemy np. z oddychaniem, a na wyposażeniu nie ma butli tlenowej. Tydzień przed moim przyjazdem zmarł 13-letni chłopiec w końcowym stadium dystrofii mięśniowej. Była bezsilna. Któregoś dnia pojechałam z nią do szpitala indyjskiego, żeby zrobić zdjęcie RTG płuc dziewczynce z podejrzeniem o nawrót gruźlicy.

Śmieje się, wspominając o wyzwaniach, jakie mają w związku z seksualnością nastoletnich dzieci.

Chciałaby wrócić do pracy klinicznej z pacjentami kardiologicznymi w szpitalu lub przychodni, jak wcześniej. Jej edukację oraz utrzymanie opłacała przez kilkanaście lat kobieta z Francji. Yangzom mówi o niej ‘mama i mentorka’, bo rodzice Tybetanki, kochający ją prości ludzie, nie byli w stanie doradzić optymalnej drogi edukacji i kariery. Utrzymują bliski kontakt. Sponsorka, obecnie pani po siedemdziesiątce, odwiedza ją w Indiach co kilka lat.

W szkole pracowałam codziennie przez 5,5 godz. z wyjątkiem niedzieli. Zwykle towarzyszył mi w pracy Namdol, jeden z etatowych fizjoterapeutów, co rusz przypominając, żebym podczas ćwiczeń, a to głównie praca fizyczna, oszczędzała swoje plecy. Na 1,5-godzinne zajęcia ruchowe nauczyciele przyprowadzali ok. 6 dzieci, najczęściej najciężej dotkniętych przez chorobę – leżących, spastycznych, sztywnych lub wiotkich, osłabionych nieaktywnym trybem życia, otyłych (powód: smażone jedzenie, chipsy, słodkie napoje, duża ilość węglowodanów, mało owoców i warzyw).

Na sali fizjoterapii było na tyle zimno, że zwykle nie wchodziło w grę rozebranie dzieci z kurtek, a często i z obuwia. Dwóch fizjoterapeutów wyznaczonych do pracy w szkole, przez zaledwie kilka godzin dziennie, na zajęcia z tak liczną grupą dzieci w ciężkim stanie, to za mało, więc fizjoterapia przynosi adekwatne, przewidywalne – słabe rezultaty. Rehabilitacja neurologiczna, o ile jest regularnie prowadzona, często daje bardzo powolne postępy, a dodatkowo utrudniają ją inne towarzyszące choroby.

Dla porównania w Klinice ortopedycznej, w której pracuję, terapeuta pracuje indywidualnie z pacjentem przez 60 minut, min. 3 razy w tygodniu. Pacjent współpracuje z terapeutą, wykonując część ćwiczeń samodzielnie. W przypadku dziecka upośledzonego, często z zaburzeniami słuchu i wzroku, przykurczami i zniekształceniami w obrębie narządu ruchu, brakiem koordynacji, nie ma na to szans.

Jest zdane w 100 proc. na ręce terapeuty – zwykle ćwiczenia bierne i rozciąganie, w przypadku dzieci w lepszym stanie - core stability i stabilizacja, ćwiczenia aktywizujące samodzielność. Dodatkowo w czasie zajęć trzeba wyłapać moment, kiedy dziecko będzie potrzebować toalety, kiedy nie połyka śliny itp.

Do swoich sukcesów podczas mojego pobytu zaliczam naukę personelu wykorzystywania pomocy do rehabilitacji, które otrzymałam m.in. od Thera Band Poland i innych, które przywiozłam, oraz po wcześniejszym przygotowaniu - postawienie na nogi 7-latka Chomphela. Chłopiec wcześniej spędzał życie na wózku, jedynie obserwując, jak inne dzieci bawią się samodzielnie w czasie przerw w zajęciach.

Gdy zauważyłam, że chłopiec jest w stanie kontrolować postawę ciała i aktywnie wykonywać pomocne mu ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące, dzięki Jane i Davidowi, sponsorom z Polski, przekazałam mu zakupiony na miejscu chodzik.

Chłopiec na jednym ze zdjęć dumnie pokazuje medal, który wręczyłam mu za determinację, z jaką pokonywał wszelkie trudności podczas zajęć i codziennej praktyki z chodzikiem (mimo że się przewracał i miał odciski od pchania na delikatnych rączkach). Na medalu widnieje napis: ‘Każdy ma w sobie mistrza’. Nic dodać, nic ująć.

Po rozpoznaniu na miejscu potrzeb dokupiłam w mieście dla Dorjee, Tseringa, Rinzin pomoce do łatwiejszego poruszania się (chodzik i laski). Szkołę stać jedynie na niezbędne zaopatrzenie ortopedyczne.

Zrobiłam mu kilka sesji mentoringowych, przekazałam listę zadań ruchowych wraz z instruktażem i zdjęciami do wykonania z asystą kolegów-mnichów, kilka pomocy do ćwiczeń oraz wyprowadziłam z pomocą chodzika z ponurego pokoju na podwórko Monastyru – gdzie ćwiczył w promieniach słońca i z widokiem na Himalaje. Odżył. Dzięki Thera Band Poland załatwiłam mu dostawę do Indii pozostałych pomocy do rehabilitacji.

Moja propozycja skorzystania z masażu pleców czy karku spotkała się z zainteresowaniem pracowników pobliskiego Health Center oraz mieszkańców Ngoenga School.

Z racji doświadczenia menadżerskiego zostałam poproszona przez dyrektora o listę moich sugestii do zastosowania w codziennej pracy ośrodka. Dyskutowaliśmy na ich temat prawie każdego dnia. Rozmawialiśmy także, w jakim kierunku rozwinąć współpracę ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym z Tarnowskich Gór, który zgłosił się do mnie przed wyjazdem z propozycją zostania oficjalnym Partnerem Ngoenga School.

Po 2,5 tyg. pobytu przyszedł czas na pożegnanie. Dostaję od kadry i dzieci wzruszające prezenty: wykonane ręcznie przez Tenzina Kalsang świeczki, od dyrektora szkoły dyplom, rysunek tęczy od dzieci oraz - jak przystało na tradycję - biały szal, stanowiący niejako błogosławieństwo na moją drogę powrotną i dalsze życie.

Po powrocie planuję podjąć kolejne działania, by wspierać ośrodek podobnie jak inne, które odwiedziłam podczas swoich podróży filantropijnych. Mam przecież wokół siebie tylu wspaniałych i gotowych ludzi, by mnie w tym wspierać. ‘Stajesz się na zawsze odpowiedzialny za to, co oswoiłeś’ - powiedział lis do Małego Księcia.