"Palce umarlaka", czyli grzyb rodem z horrorów. Można go spotkać w polskich lasach

Monika Piorun
Choć ma nie więcej niż 8 cm długości, to jednak jest jednym z najbardziej niezwykłych grzybów, jakie występują w naszym kraju. Próchnilec maczugowaty – bo o nim mowa – żywi się próchniejącym drewnem i mimo że nie jest gatunkiem, który jest jadalny dla ludzi, to z pewnością można go uznać za jeden z najbardziej niezwykłych okazów, na jakie mamy szansę trafić podczas grzybobrania.
"Palce umarlaka", czyli próchnilec maczugowaty (Xylaria polymorpha) to jeden z najbardziej wyjątkowych grzybów, jakie można spotkać w Polsce. Co warto o nim wiedzieć? Fot. Lasy Państwowe/ Twitter.com/@JohnDFowler
Próchnilec maczugowaty (Xylaria polymorpha) zwany "palcami umarlaka" to grzyb, który występuje na niemal wszystkich kontynentach (poza Afryką i Antarktydą). W Polsce jest na tyle powszechny, że uznaje się go za gatunek pospolity, a natrafienie na niego podczas zbierania grzybów grozi nagłymi palpitacjami serca lub gwałtownym wzrostem ciśnienia. Dlaczego?

Makabryczny, nieco demoniczny kształt grzyba z charakterystycznym "paznokciem" (który wystając z powierzchni ziemi wygląda jak kultowa "Rąsia" z "Rodziny Adamsów"), sprawia, że trudno obok niego przejść obojętnie. Wśród wielu amatorów grzybobrania wzbudza strach, czasem zaskoczenie lub... szczere rozbawienie. Warto dowiedzieć się co nieco na jego temat, zwłaszcza jeśli w najbliższym czasie planujemy wybrać się na grzyby.

Próchnilec maczugowaty – co to za grzyb?

Nazwa tego wyjątkowego grzyba pochodzi od tego, że żywi się on próchniejącym drewnem. Często porasta z tego powodu martwe pnie buków lub innych drzew liściastych. Można go też spotkać na pniakach i opadłych gałęziach zarówno w lasach, jak i w parkach.


Zdarza się, że wyrasta wprost spod gleby, przez co budzi grozę w otoczeniu grzybiarzy, bo wygląda dosłownie jak dłoń martwego człowieka, przez potocznie mówi się o nim po prostu "palce umarlaka" (Brytyjczycy z kolei określają go mianem "palców nieboszczyka").

"Palec umarlaka" – najbardziej wyjątkowy grzyb w Polsce?

Mimo że grzyb ten nadal wywołuje spore emocje wśród wszystkich, którzy przypadkiem natrafią na niego w lesie, to jednak gatunek ten jest dobrze znany już od wieków. Pierwsze wzmianki na jego temat pochodzą z 1797 roku. Poszczególne "palce" próchnilca mogą mieć około 8 cm długości, a ich średnica wynosi od 1 do 3 cm. Najczęściej ich barwa jest brązowa lub czarna, ale zdarzają się odcienie mające nieco bardziej zielonkawy lub niebieskawy odcień.

Na początku wiosny próchnilce wydają się być bardziej blade, zaś w miarę rozwoju stają się coraz bardziej ciemne i "pomarszczone".

Miąższ grzyba jest bardzo twardy, korkowaty lub zupełnie zdrewniały. W środku ma biały kolor. Równie wielkie zaskoczenie u grzybiarzy może wzbudzać też inny grzyb – okratek australijski, nazywany "Palcami Diabła", ale w odróżnieniu od próchnilca występuje on w polskich lasach zdecydowanie rzadziej.

Czytaj także: "Palce diabła" – egzotyczny grzyb pojawił się w polskich lasach. Wydziela zapach... padliny

Grzyby 2020 – dowiedz się więcej:

Jak nie zatruć się grzybami? Fakty i mity na temat trujących okazów [Poradnik grzybiarza]

Jak na grzybobranie, to tylko tam. W tych miejscach w Polsce jest najwięcej grzybów [MAPA]