Jego powieści zamieniły się w seriale, które oglądały całe rodziny. Kim był Adam Bahdaj?
Jego powieści młodzieżowe oraz powstałe na ich podstawie seriale familijne znają miliony Polaków. Adam Bahdar, pisarz, tłumacz i scenarzysta zapisał się w dziejach polskiej literatury i telewizji złotymi zgłoskami. Przedstawiamy jego życiorys oraz pokrótce przybliżamy jego twórczość.
Uczestniczył w wojnie obronnej w 1939 roku, a w czasie II wojny światowej był kurierem tatrzańskim. Zagrożony aresztowaniem ze strony Niemców zbiegł na Węgry.
Pozostał tam do końca wojny, gdzie też aktywnie włączył się w życie tamtejszej Polonii. Związał się z Kołem Literacko-Artystycznym "Start". W 1942 roku, jak podaje portal Culture.pl, pod pseudonimem Jan Kot opublikował w Budapeszcie swój jedyny tom poezji – "Iskry pod młota". W jego liryce można było zauważyć silne wpływy skamandryckie. Bahdaj opiewał nie tylko krajobrazy i bliskie mu osoby, ale także czołgi, samoloty czy nowoczesne środki komunikacji, jak radio i telefon.
Rok później przetłumaczył na język polski poezję i ludowe pieśni węgierskie. Dokonując przekładu pieśni Seklerów – grupy etnicznej z Siedmiogrodu – zaryzykował zabieg stylizacji tłumaczenia na gwarę górali podhalańskich. Często sięgał po literaturę węgierską. W końcu jego ulubioną książką byli "Chłopcy z Placu Broni" Ferenca Molnára, a bohaterem literackim – Nemeczek.
W 1945 roku Adam Bahdaj wrócił do Polski. Na początku myślał o karierze scenicznej (jego kolegą ze studiów w Krakowie był Gustaw Holoubek), ale zrezygnował i przeniósł się do Warszawy. W stolicy pierwsze lata spędził jako dziennikarz pracujący dla kilku gazet. Początkowo zajmował się tematyką wiejską, po czym przerzucił się na pisanie o sporcie, zyskując uznanie przede wszystkim wśród młodszych czytelników.
Po starcie w dziennikarstwie, popróbował pióra w literaturze. Niestety miał nieco utrudnione zadanie i zawężone pole tematyczne ponieważ dla swobody wypowiedzi nie był to szczególnie korzystny etap naszych dziejów. Zaczął więc od powieści na czasie. W "Ich pierwszym starcie" (1951) przedstawił powstawanie Ludowego Zespołu Sportowego, a w "Skalistej uboczy" (1952) – walkę klasową na wsi w Beskidzie Sądeckim.
Z kolei na przełomie lat 50. i 60. w księgarniach ukazały się jego cztery klasyczne kryminały, które wydał pod pseudonimem Dominik Damian: "Ruda modelka", "Nieznajomy z baru Calypso", "Portret z paragrafem" i "Drugie dno".
Swoje książki kierował do dorosłych, ale zdobyły one wiele uznania wśród młodzieży, która zaczęła coraz chętniej sięgać po jego twórczość i wysyłać mu listy, w których informowała go o tym.
I tak narodził się etap w twórczości Adama Bahdaja, w którym zaczał pisać powieści młodzieżowe przez co zdobył bardzo szerokie uznanie. Ponadto dały mu one przepustkę do świata telewizji. Zdobył też liczne nagrody.
Między innymi został nagrodzony w plebiscycie czytelników "Płomyka" i "Świata Młodych" na najpopularniejszego pisarza i otrzymał w 1970 "Orle Pióro".
W 1974 został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi oraz otrzymał nagrodę Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży. Ponadto nagrodzono go Medalem Komisji Edukacji Narodowej.
Adam Bahdaj – ksiązki, powieści i jego twórczość
Adam Bahdaj był autorem wielu powieści i książek. Część z nich doczekała się ekranizacji, co jeszcze bardziej przysporzyło mu popularności głównie wśród młodzieży.Pilot i ja
Pilot i ja to opowiadanie dla dzieci autorstwa Adama Bahdaja wydane po raz pierwszy w 1967 roku przez wydawnictwo "Nasza Księgarnia".Opowiada o chłopcu imieniem Waluś, którego zawsze fascynowały samoloty i latanie. Pewnego dnia narysował on samolot oraz pilota. Ku jego zaskoczeniu pilot ożył, a chłopiec zaprzyjaźnił się z wąsatym mężczyzną. Wraz z nim wyruszył w pełną przygód podróż narysowanym przez siebie samolotem.
Kapelusz za sto tysięcy
Kapelusz za sto tysięcy jest kolejną powieścią dla młodzieży Adama Bahdaja. Powstała ona w 1966 roku.Główną bohaterką książki Adama Bahdaja "Kapelusz za sto tysięcy" jest dwunastoletnia warszawianka Krysia. Nie lubi jednak swojego imienia. Twierdzi, że powinno się na nią mówić Krystyn.
Krystyn jest bardzo odważna i zawadiacka. Nic dziwnego więc, że przewodzi bandzie ośmiu chłopaków z Saskiej Kępy. Jest najmłodszą i oczywiście jedyną dziewczyną w gangu. Jej gangsterskim przezwiskiem jest "Dziewiątka".
Streszczenie fabuły powieści "Kapelusz za sto tysięcy"
W wakacje Krysia wyjeżdża z rodzicami do Nieborza. Nie podoba jej sie ten pomysł i nie chce jechać. Mimo to nie ma wyboru. Jej ojciec i brat całymi dniami łowią ryby z kolei jej matka ciągle gra w brydża. Gra pochłania ją bez reszty, przeszkadza jej w tym tylko potrzeba snu.Nic dziwnego, że Krysia bardzo się nuszi, skoro nikt ni poświęca jej czasu. Ta "nuda" będzie jednak przyczynkiem wspaniałej przygody. Pewnego pochmurnego dnia dziewczynka przychodzi do kawiarenki "Jantar", żeby poprawić sobie ponury humor. Pomóc jej w tym mają rurki z kremem, które wprost uwielbia.
Nagle zauważa, że pewien mężczyzna zostawia swój kapelusz i zakłada inne, cudze, popelinowe nakrycie głowy i jak gdyby nigdy nic, wychodzi. Gdy właściciel skradzionego kapelusza zorientował się, że jego okrycie głowy zniknęło, Krysia podchodzi do niego i wypytuje się o kapelusz.
Owym poszkodowanym jest Walery Kolanko, wiolonczelista, który przekazuje jej pewien sekret. Okazuje się, że skradziony melonik niedługo będzie mógł mieć wartość tytułowych stu tysięcy. Na prośbę starszego pana "Dziewiątka" podejmuje wyzwanie odnalezienia ukradzionego kapelusza.
Coś wam już świta? To początek jednego z odcinków serialu "Podróż za jeden uśmiech"! Po incydencie w kawiarni Krysia poznaje hobbystę - ornitologa, Maćka. Oboje bardzo szybko przypadają sobie do gustu, bo mają zblizone do siebie charaktery.
Oboje (niestety) są bardzo uparci, ale także ciekawscy, pewni siebie, pracowici oraz zaradni. Rozpoczynają więc wspólnie wielkie poszukiwania złodzieja. Dopinguje im babcia Maćka, która jest pasjonatką zagadek i powieści kryminalnych.
Młodzi detektywi bacznie obserwują mieszkańców nadmorskiego miasta, są bardzo podejrzliwi, nieufni i dociekliwi. Nie maja zbytnio dużo czasu na poszukiwania, chociaż sami nie wiedzą dlaczego. Brak sukcesów na początku ich obserwacji powoduje, że Krysia zaczyna wątpić w wartość tajemniczego kapelusza.
Ale jak to zwykle bywa w dobrych opowieściach kryminalnych, wszystko powoli zaczyna nabierać głębszego sensu. Główni podejrzani pary młodych detektywów to tajemniczy kaleka, oszołamiająca "aktorka" Monika, która próbowała zauroczyć Maćka, jak również brodacz i dwaj "gogusiowie" sobowtóry, którzy próbowali zmylić Krysię z tropu.
Na pierwszy rzut oka te postacie nic ze sobą nie mają wspólnego. Nic bardziej mylnego. "Dziewiątka" oraz Maciek łączą fakty i odkrywają, że to właśnie oni zaplanowali kradzież, choć tak naprawdę chodziło im o coś zupełnie innego niż tytułowe sto tysięcy.
Dwóch "gogusiów", Monika i kaleka trafiają za kratki. Pan Kolanko odzyskuje kapelusz, ale okazuje się, że jest on już bezwartościowy. Brakuje w nim tajemniczej karteczki. Wychodzi na jaw, że kilka dni przed incydentem kradzieży Pan Walery zakupił los na loterii.
Zmartwiony przeszukiwał swój notatnik i wtedy zguba ku zaskoczeniu wszystkich niespodziewanie wypadła spomiędzy kartek. Ale ani kartka, ani kapelusz, ani tym bardziej kupon nie były celem złodzei. Chodziło im, jak się później okazało, o ściśle tajną, niebieską teczkę z ważnymi zapiskami profesora Barabasza, bliskiego przyjaciela Walerego Kolanki.
Wspomniane zapiski dotyczyły wzoru na magiczną substancję, twardszą od żelaza, na które wielką chrapkę miał tajemniczy kaleka (również chemik, który jak widać parał się także złodziejskim fachem). Kaleka tak bardzo pragnął tych wzorów, że zaangażował do kradzieży Monikę, gogusiów i brodacza.
Wszystko tylko po to, żeby dostać pieniądze za odkrycie takiej substancji. Walery dostał teczke z zapiskami od profesora Barabasza, a ten schował je w futerale od wiolonczeli. Na szczęście ani kupon, ani zapiski nie wpadły w niepowołane ręce.
Bohaterowie "Kapelusza za sto tysięcy"
- Dziewiątka / Krysia Cuchowska – główna bohaterka książki, szef gangu z Saskiej Kępy. Będąc na wakacjach nad morzem wdała się w aferę tytułowego kapelusza.
- Walery Kolanko – wiolonczelista. Właściciel tytułowego kapelusza, w którym ukrył 100 tysięcy złotych wygranych na loterii.
- Goguś / Wiesław Kardasiewicz – przystojny, elegancki mężczyzna, jeden z podejrzanych Dziewiątki. Na koniec okazało się, że było dwóch Gogusiów i obaj byli złodziejami-sobowtórami.
- Profesor Barabasz – sławny alchemik, zaprzyjaźniony z panem Walerym. Wynalazł wzór na substancję twardszą od żelaza.
- Maciek – nastolatek, którego Dziewiątka poznała nad morzem, miłośnik ptaków. Pomagał jej w rozwiązaniu zagadki.
- Kaleka – chemik, złodziej. Chciał ukraść wzór profesora Barabasza i przypisać go sobie. Był męźczyzną udający kalekę.
- Pani Monika – atrakcyjna kobieta, złodziejka i wspólniczka Kaleki. Udawała, że jest aktorką.
Telemach w dżinsach
Telemach w dżinsach jest kolejną powieścią dla młodzieży Adama Bahdaja, tym razem z 1979 roku. Tytuł nawiązuje do postaci Telemacha, syna Odyseusza. Powieść ma kontynuację w książce "Gdzie twój dom, Telemachu?".Powieść opowiada o problemach życiowych nastolatka – Maćka Łańko. Bohater poszukuje ojca, który odszedł od swojej rodziny, kiedy chłopiec miał trzy lata. Pomimo trudów napotykanych w trakcie poszukiwań, Maciek nie poddaje się i nie zaprzestaje szukać.
W trakcie swej podróży zdobywa wiele nowych doświadczeń i spotyka wielu nowych przyjaciół. "Telemach w dżinsach" to bardzo ciekawa książka także pod względem wychowawczym. Pokazuje bowiem problemy, z którymi zmagają się czasami młodzi ludzie: pierwsze zauroczenie, ucieczka z domu i poszukiwanie swojego miejsca na ziemi.
Maciek Łańko w powieści Adama Bahdaja "Telemach w dżinsach" ma piętnaście lat i pochodzi z Jerzmanowa. Chłopiec będąc dzieckiem stracił matkę. Kiedy ojciec odszedł, Maćkiem zaopiekowała się ciotka Frania, która zginęła w pożarze.
Od czasu jej śmierci młodym bohaterem opiekowała się pani Telichowska i pan Sielicki. Pewnego dniaMaciek rozpoznaje w telewizorze twarz ojca i postanawia wyruszyć na jego poszukiwania, żeby się z nim spotkać. Dowiedziawszy się o nim wielu rzeczy i usłyszawszy wiele pozytywnych komentarzy utwierdził się w przekonaniu, iż go odnajdzie.
Bohaterowie powieści "Telemach w dżinsach":
- Maciej Łańko – główny bohater.
- Pan Sielicki – opiekun Maćka z internatu.
- Pani Telichowska - opiekunka Maćka z internatu.
- Jojo – włóczęga.
- Romeo, Fuga i Bufalo – chłopcy, których Maciek poznaje w trakcie podróży.
- Dorota i jej rodzina – dziewczyna, którą spotyka nad morzem.
- Pani Stasia – pokojówka w hotelu pracowniczym.
- Kierowniczka – kierowniczka w hotelu pracowniczym.
Warto takze nadmienić, że powieść Bahdaja była promowana w bardzo ciekawy sposób. Jej obszerny, bo aż 38-stronicowy fragment ukazał się w numerze 13/14 "Płomyka" z 1979 roku jako "Wakacyjna minipowieść do plecaka" do wycięcia i złożenia, z ilustracjami Antoniego Chodorowskiego, wraz z zapowiedzią, że całość ukaże się nakładem Krajowej Agencji Wydawniczej.
Na podstawie obu książek w 1990 roku zrealizowano serial telewizyjny dla młodzieży "W piątą stronę świata".
Uwaga! Czarny parasol!
W 1963 roku Adam Bahdaj napisał powieść dla młodzieży "Uwaga! Czarny parasol!". Opowiada ona o parze nastoletnich detektywów, Kubusiu i Hipci, która rozwiązuje zagadkę czarnego parasola, którego szuka wiele osób w całej Warszawie.Trzy lata później powstanie "Kapelusz za sto tysięcy", powiesć oparta na podobnej fabule – parze nastolatków, która szuka zaginionego przedmiotu. Obie powieści cieszyły się dużą popularnością.
Bohaterowie powieści "Uwaga! Czarny parasol!"
- Kubuś - dwunastoletni chłopiec mieszkający z mamą w Warszawie. Jego pasją jest rozwiązywanie zagadek, przez rówieśników nazywany jest ,,Kubusiem Detektywem''. Posiada czarny notes. Razem z koleżanką Hipcią rozwiązywał zagadkę tytułowego parasola.
- Hipcia - dwunastoletnia dziewczyna, koleżanka Kuby. Pomagała mu w rozwiązaniu zagadki czarnego parasola.
- Henry Povalsky pseudonim : Biały Kapelusz - Amerykanin polskiego pochodzenia, elegancki mężczyzna z wąsami, ubrany w garnitur i kapelusz. Przyjechał do Warszawy, by odnaleźć parasol i ukrytą w nim mapę.
- Fredek Brzuchalski pseudonim : Sportowiec - młody mężczyzna, członek gangu złodziei. Zamieszany w sprawę czarnego parasola.
- Toluś Poeta - rudowłosy, tyczkowaty mężczyzna z bródką. Miłośnik psów i wierszy. Jak wielu chciał zdobyć parasol.
- Leniwiec - kolega Kubusia i Hipci. Lubi leniuchować, stąd jego pseudonim. Ma bardzo wolne usposobienie i myślenie. Później pomagał swoim kolegom w rozwiązaniu tajemniczej sprawy.
- Dziadek Kufel - starszy mężczyzna, pijak. Nieźle się orientuje, o wszystkim co się dzieje w Warszawie.
- Pani Baumanowa - staruszka ucząca angielskiego, właścicielka tytułowego parasola.
Do przerwy 0:1
Adam Bahdaj to także autor "Do przerwy 0:1" powieści, która opowiada o perypetiach grupki chłopców pragnących wygrać turniej drużyn podwórkowych w piłkę nożną. Okazuje się, że nie jest to takie proste, a młodzi zapaleńcy muszą przezwyciężać poważne przeszkody, czasem stwarzane przez niezbyt uczciwych dorosłych. Tłem akcji jest powojenna Warszawa. Bahdaj napisał powieść w 1957 roku. W 1969 roku na jej podstawie powstał serial.Najbardziej istotną i zaskakującą zmianą, wprowadzoną przez serial jest całkowite pozbawienie filmu informacji o klubie Polonia Warszawa. W książce Bahdaja jest to ukochany klub Perełki, Mandżaro i Paragona. Oni mówią tylko o nim, marzą o grze w tym klubie i jest to dla nich temat numer jeden. To w tym klubie gra piłkarska gwiazda i opiekun drużyny Wacław Stefanek. W serialu Polonia Warszawa znika.
Stawiam na Tolka Banana
Stawiam na Tolka Banana to kolejna hitowa powieść Adama Bahdaja, która powstała w 1966 roku i zamieniła się w serial w 1970 roku w reżyserii Stanisława Jędryki.Opowiada o warszawskiej grupce tzw. trudnej młodzieży, na którą miała pozytywny wpływ romantyczna postać Tolka Banana. Serial po raz pierwszy był emitowany w czwartkowym popołudniowym programie dla młodzieży Ekran z bratkiem i spotkał się z tak wielkim aplauzem młodej widowni, że redakcja zasypana listami od widzów zdecydowała się bezpośrednio po emisji serialu wyemitować go ponownie. Serial liczy siedem odcinków.
Podróż za jeden uśmiech
Podróż za jeden uśmiech to kolejna, bardzo popularna powieść Adama Bahdaja, która powstała w 1964 roku. Nastepnie na jej podstawie w 1971 roku nakręcono serial telewizyjny, a rok później stworzono pełnometrazowy film.Opowiada o dwóch nastolatkach – Poldku i Dudusiu, którzy mają być odwiezieni do swoich matek na wakacje do Międzywodzia, ale na skutek różnych okoliczności muszą dotrzeć z Warszawy nad morze sami. Co więcej, już na samym początku gubią pieniądze. Obrotny Poldek postanawia dotrzeć tam mimo wszystko autostopem.
W porównaniu z książką, napisaną w 1964, pewne elementy w serialu zostały uwspółcześnione, np. piosenka Reny Rolskiej "Gdy mi ciebie zabraknie" została zastąpiona hitem Marka Grechuty z jego pierwszej płyty pt. Niepewność do tekstu Adama Mickiewicza.
Przeczytaj także nasz tekst o powieści i serialu "Do przerwy 0:1":
Posłuchaj "naTemat codziennie". Skrót dnia w mniej niż 5 minut