W związku z historycznym spotkaniem na Kubie papieża Franciszka z patriarchą moskiewskim Cyrylem w polskich mediach pojawiły się niczym nieuzasadnione stwierdzenia o spotkaniu „po ponad tysiącu lat” lub „po blisko tysiącu lat.” Stwierdzenia to jest tak bardzo pozbawione sensu, że aż trudno zadecydować od czego zacząć by to wyjaśnić.
Przypomnijmy więc podstawowe fakty:
1. Cesarstwo Rzymskie zostało podzielone na dwie części – wschodnią i zachodnią przez cesarza Teodozjusza I Wielkiego w 395 roku. Ta sytuacja polityczna musiała prowadzić do napięć i rywalizacji pomiędzy patriarchą Konstantynopola (zwanego Drugim Rzymem), a papieżem czyli biskupem Rzymu.
2. Spotkania hierarchów były niezwykle rzadkie – pierwsza wizyta papieża w Konstantynopolu miała miejsce w 536 roku, druga w 547 roku i ostatnia w pierwszym tysiącleciu – w 711 roku. Żaden patriarcha Konstantynopola w pierwszym tysiącleciu nie odwiedził Rzymu.
3. W 1054 roku nastąpił rozpad Kościoła na dwie części – katolicką i prawosławną nazywany Wielką Schizmą Wschodnią. Hierarchowie obłożyli się nawzajem ekskomunikami.
4. W latach 1438-39 patriarcha Konstantynopola przyjechał do Włoch na Sobór Florencki i spotkał się z papieżem. Niestety zmarł w trakcie soboru, a podpisana przez jego delegację Unia Florencka nie została w Konstantynopolu zaakceptowana.
5. Kolejne spotkanie papieża Pawła VI z patriarchą Atenagorasem I nastąpiło ponad pięćset lat później. Było to w styczniu 1964 roku w Jerozolimie.
6. W lipcu 1967 roku po 1256 latach papież Paweł VI przyjechał do Stambułu (czyli Konstantynopola), a w październiku patriarcha Atenagoras I odwiedził Watykan. Wcześniej w 1965 roku hierarchowie znieśli ekskomuniki z 1054 roku i wprowadzili pojęcie „Kociołów siostrzanych”.
7. W listopadzie 1979 roku nowy papież Jan Paweł II złożył wizytę w Stambule, gdzie podejmował go nowy patriarcha Dymitr I. Rewizyta w Rzymie nastąpiła w grudniu 1987 roku.
8. Kolejny, dwieście szesnasty patriarcha Bartłomiej I był w Watykanie w latach 1995, 2002, 2004 oraz na pogrzebie Jana Pawła II w 2005 roku.
9. Papież Benedykt XVI odwiedził Stambuł w 2006 roku, a patriarcha Bartłomiej I był potem we Włoszech wielokrotnie w latach 2007 - 2013. Jako pierwszy w historii patriarcha przyjechał też na inaugurację pontyfikatu papieża Franciszka. Razem odbyli w 2014 roku pielgrzymkę do Jerozolimy.
10. Papież Franciszek planuje wizytę w Istambule w listopadzie tego roku. Będzie to siódma w historii wizyta papieska w Konstantynopolu.
Przejdźmy teraz do patriarchatu moskiewskiego:
1. Księstwo Moskiewskie powstało w 1213 roku i dopiero w 1547 roku stało się Carstwem Moskiewskim, od połowy XVII zwanym Rosją. W 1589 roku patriarcha Konstantynopola Jeremiasz II na prośbę cara Borysa Godunowa nadał metropolicie Hiobowi godność patriarchy Moskwy i całej Rusi za zgoda Patriarchatu Konstantynopolitańskiego i Rzymu.
2. Tytuł patriarchy zlikwidował w 1700 roku car Piotr I, przywrócono go w 1917 roku. Obecny patriarcha Cyryl I powołany w 2009 jest szesnastym patriarchą Moskwy i całej Rusi. Jego spotkanie z papieżem Franciszkiem, było rzeczywiście pierwszym w historii.
Skąd więc wzięło się tysiąc lat? Podejrzewam tu niestety stronę rosyjską. Rosjanie „wydłużają” historię Rosji dołączając sobie dzieje Rusi Kijowskiej, która była poprzedniczką obecnej Ukrainy. Podobnie, jak sądzę, postanowili „wydłużyć” dzieje patriarchatu moskiewskiego, dołączając patriarchat konstantynopolitański. Przyjęto więc datę Wielkiej Schizmy. Zapomniano jednak, że ostatnie spotkanie patriarchy z papieżem przed Schizmą miało miejsce w 711 roku, a potem były spotkania w 1438 roku, w 1964 roku i wiele dalszych.
Polscy dziennikarze cytując bezkrytycznie stwierdzenie o „spotkaniu po tysiącu lat” powinni się chwilę zastanowić, że jest ono całkowicie pozbawione sensu i nie powtarzać bezkrytycznie zgodnie z interpretacją rosyjską.