Uzbeckie wybory a walka o hegemonię w Azji Centralnej

W wyborach wzięło udział ok 18 mln osób czyli ok 88% osób uprawnionych. Centralna Komisja Wyborcza ogłosiła, że tylko 40 deputowanych czyli 27 % ogólnej liczby wybranych posłów uczestniczyło w pracach poprzedniej kadencji.

O zwycięstwo ubiegały się cztery partie: Partia Liberalno-Demokratyczna Uzbekistanu, Demokratyczna Partia Ludowa Uzbekistanu, Demokratyczna Partia Uzbekistanu "Milly Tiklanish" i Partia Socjaldemokratyczna Uzbekistanu "Adolat".

Zgodnie z prawem kandydat na premiera nominowany jest przez partię polityczną, która zdobyła większość miejsc, w tym przypadku Partię Liberalno-Demokratyczną. Otrzymała ona 53 mandaty, partia Milly Tiklanish- 36, Demokratyczna Partia Ludowa Uzbekistanu- 27, Socjaldemokraci- 20. Dodatkowo na konferencji Ruchu Ekologicznego Uzbekistanu nominowano 15 członków do Mażylisu.

W trakcie kampanii wyborczej w obserwacji wzięło udział 5 organizacji międzynarodowych - OBWE ODIHR, Komitet Wykonawczy WNP , Szanghajska Organizacja Współpracy, Światowy Związek Organów Wyborczych oraz Organizacja Współpracy Islamskiej. Ponadto Centralna Komisja Wyborcza w komunikacie podała, że w wyborach uczestniczyło ponad 300 przedstawicieli mediów lokalnych i międzynarodowych.

W ramach polskiej delegacji misję tworzyli: prof. Stanisław Sulowski– dyrektor Instytutu Nauk Politycznych UW, prof. Tadeusz Bodio– wybitny znawca problematyki Azji Środkowej oraz prezes Time Marszałek Group Adam Marszałek. Obserwowali oni przygotowania, a następnie sam przebieg wyborów. W ich przekonaniu wybory przebiegły prawidłowo.

Wybory te były preludium przed najważniejszym wydarzeniem w 2015, a więc wyborach prezydenckich w których startować ma dotychczasowy prezydent Islam Karimov. W 2007 roku został wybrany na kolejną siedmioletnią kadencję. Oczekuje się, że weźmie udział w kolejnych zaplanowanych marzec 2015.

Jeszcze od czasu ZSRR problemy natury ekologicznej dają o sobie coraz bardziej znać. Praktycznie wyparowało Jezioro Aralskie. Spowodowane było to m. in. wadliwą irygacją w trakcie której przekierowano wody rzek do nawadniania kanałów dostarczających wodę do plantacji bawełny (Uzbecka Republika Radziecka- była miejscem nastawionym na jego produkcję).

Skrajnie zaburzona gospodarka wodna implikuje szereg następnych problemów- brak słodkiej wody dla ludności (w Uzbekistanie mieszka większość ludności Azji Centralnej). Niedostatek wody powoduje również konflikty z sąsiednimi krajami, uprawa bawełny powoduje zanieczyszczenie wód gruntowych i podziemnych, a stosowane od czasów ZSRR pestycydy spowodowały również niszczenie ziemi.

Politolodzy zauważają, że posiadanie wpływów w Azji Centralnej stanowi klucz do panowania nad tym kontynentem. Dlatego od czasu upadku ZSRR- Rosja, Chiny oraz USA starają się rozszerzać swoje wpływy na tym obszarze. Uzbekistan, po upadku ZSRR, poprzez politykę Islama Karimowa zajął stanowisko, że mocarstwową pozycję ZSRR w regionie powinien zająć właśnie Uzbekistan. Starał się budować więc relatywnie dobre stosunki z liczącymi się państwami światowymi, jednocześnie nie uczestnicząc aktywnie w takich organizacjach jak WNP oraz nie angażując się w projekty Unii Celnej Rosji, Białorusi i Kazachstanu. Próbował zapewnić sobie silną pozycję poprzez rozmieszczenie amerykańskich baz wojskowych (np. port lotniczy w Karszy).

Wydarzenia końca 2014 r. mogą sprawić, że kraj ten przeorientuje swoją politykę. Prezydent Władimir Putin w trakcie swojej wizyty w Uzbekistanie ogłosił, że dług Uzbecki który wraz z odsetkami wynosi około 890 mln $ zostanie anulowany w ten sposób, że Uzbekistan spłaci 25 mln $. Równolegle Rosja jest obecnie w stanie pożyczyć pieniądze na zakup sprzętu wojskowego i do zakładania przedsiębiorstw dla szeroko rozumianego przetwórstwa.

Wydaje się, że wizyta Władimira Putina i jego szczodry podarek usunął większość różnić narosłych pomiędzy krajami przez lata. Islam Karimow oczekuje, że umowa będzie stymulować wspólne projekty w dziedzinie budowy maszyn, elektrotechniki, leków, materiałów budowlanych i artykułów spożywczych. Prezydent przemyśli również możliwość współpracy z Euroazjatycką Organizacją Gospodarczą. Zadaniem nowego parlamentu będzie opracowanie nowych możliwości związanych z umorzeniem długu z jednej strony i kredytowaniem a możliwościami rozbudowy gospodarki z drugiej.

Upadek ZSRR spowodował ponadto fakt, że w Azji Centralnej powstały dwa b. duże państwa- Kazachstan oraz Uzbekistan. Obydwa państwa posiadają szereg argumentów, które mogą spowodować, że to jedno z nich stanie się hegemonem w tej części świata.

W szczególności Kazachstan posiada gigantyczne terytorium- prawie 9 razy większe od Polski, bardzo wiele bogactw w tym ropę, która zapewnia mu stabilny dochód. Kraj ten dokonuje ustawicznej pracy, który przynosi konsekwentny wzrost gospodarczy. Kazachstan jednak jest krajem liczącym 10 mln osób. Posiada uregulowane granice ze wszystkimi sąsiadami (co jest pewnym wyjątkiem w tej części świata) i coraz lepsze stosunki dyplomatyczne na całym świecie, w tym Europie.

Uzbekistan jest krajem mniejszym. Zasoby ropy i gazu wystarczają wyłącznie na własne potrzeby, jednakże posiada sporo pierwiastków mineralnych (w tym pierwiastków rzadkich), rozpoznanych i nadających się do opłacalnego wydobycia, co czyni go również bardzo atrakcyjnym w przyszłości dla inwestycji zagranicznych. Posiada również bardzo dużo ludności- ponad 30 mln. (połowa mieszkańców Azji Centralnej) co stanowi o niewątpliwej sile państwa.

Nursułtan Nazarbajev i Islam Karimov od 1991 rywalizują o przywództwo w Azji Centralnej. Narody te posiadają odmienną historię, tradycję, system wartości. Kazachowie pochodzą od nomadów, Uzbekowie nawiązują do tradycji Tamerlana i starożytnych miast takich jak Buchara, Samarkanda. Obydwa inaczej widzą możliwości budowania potęgi w XXI w.

Stabilność polityczna dla I i II kraju przyciągać może inwestycje. Wybory do Oli Mażylisu w Uzbekistanie stanowią preludium do wyborów prezydenckich w marcu 2015.

Dalszy rozwój kraju i walka o dominację w regionie jest zależna również od ich rezultatu.