„Grunt, to dobre wychowanie…” (czyli metro w Nowym Jorku)

Na razie promocja uprzejmości wobec otoczenia ograniczyła się do jednej tylko dziedziny życia codziennego – podróży komunikacją publiczną, ale autorzy zapowiadają że to dopiero początek. Skądinąd – nie mają wyjścia, bo troska o atmosferę podróży w środkach nowojorskiej komunikacji publicznej to dla MTA po prostu konieczność. Właśnie podrożały – i to aż o 25 centów czyli jedna piątą dotychczasowej ceny – bilety na metro i autobusy, a przewoźnik ogłosił, że w związku z tym poprawi się komfort i jakość podróży.

Ale jak to bywa z firmami prowadzonymi dla zysku (choć w tym wypadku mowa raczej o systematycznym generowaniu miliardowych strat), koszty tego „poprawiania komfortu” MTA postanowiła przerzucić na użytkowników. Bo niby jak inaczej miałyby się polepszyć warunki jazdy, skoro firma nie zamierza modernizować ani zwiększać taboru, tymczasem zgodę na podwyżki taryf dostała deklarując „ wzrost komfortu”?

Otóż… te same, co na całym świecie. Z lokalnych złych obyczajów w kampanii występuje bodaj tylko jeden,. Działalność „artystyczna”, mianowicie. Pociągi metra upodobali sobie bowiem przeróżni „performerzy”, zwłaszcza młodzież uprawiająca wagonową wersją „pole dance”, czyli tańca na subwayowej rurze. W praktyce wygląda to tak, że na kolejnym przystanku do zatoczonego wagonika wsiada gromadka młodych ludzi wyposażona w ghetto blaster (przenośne radio z subwooferem) i – rozpędzając podróżnych na boki – zaczyna występ, polegający na wykonywaniu w przestrzeni wagonu różnych ewolucji gimnastycznych. W trakcie takiego przedstawienia młodzi akrobaci wykorzystują uchwyty i inną infrastrukturę wagonu, wywijając nogami tuż przed nosem pasażerów, w popłochu chowających po kątach swoje laptopy i smartfony. Strat w ludziach – zdaje się – jak dotąd nie było, ale te w sprzęcie i poczuciu osobistego bezpieczeństwa podróżnych są znaczące.

Drugi z lokalnych występków przeciw dobremu wychowaniu, napiętnowanych w kampanii MTA, jest już nie tyle nowojorski, co – by tak rzec – ogólnoamerykański, dotyczy bowiem powszechnego tu zwyczaju opierania stóp (w brudnych butach) na siedzeniach. Amerykanie rzeczywiście tak mają, że pakują się z nogami na ławki w metrze, a w autobusach na oparcia foteli przed nimi. A jak się nie da, to chociaż opierają stopę o kolano, więc podeszwa znoszonego buciora atakuje swoim widokiem sąsiada z prawej lub lewej. To zresztą jedna z przyczyn trudnej do zrozumienia przez resztę świata nowojorskiej mody, w której każdy kolor jest w zasadzie dozwolony, ale tylko tak długo, jak będzie to kolor czarny.

Po prostu, przez te buty na siedzeniach, inaczej nie dałoby się tu podróżować komunikacją publiczną…

Reszta nagannych manier pasażerów nowojorskiego metra ma już naturę uniwersalną w tym sensie, że występują one na całym świecie. Infografiki przypominają bowiem , że w wagonach metra i autobusach nie należy konsumować hamburgerów ani nadrabiać zaległości w zabiegach kosmetycznych. Te uciążliwe dla innych pasażerów nawyki rzeczywiście są tutaj na porządku dziennym, a z wyjątkowo irytujących przyzwyczajeń pasażerów nowojorskich środków komunikacji na pierwszym miejscu wypada chyba wymienić robienie sobie w czasie jazdy manicure. Równie powszechny jest obyczaj jadania w metrze śniadania, lunchu i kolacji oraz układania fryzury i robienia pospiesznego makijażu.

Trudno jednak zakładać, że podobne zachowanie są całkowicie obce na przykład podróżującym metrem Londyńczykom. No, może z tym wyjątkiem, że zamiast hamburgerów z colą jedzą oni herbatniki, popijane earl greyem.

Paryżanie z kolei być może konsumują bagietki z czerwonym winem z gwinta. I pewnie nie wykonują też w wagonach zabiegów higienicznych, bo przecież Francuzka nie wyjdzie z domu bez manicure i pełnego makijażu.

Inne infografiki zachęcają do zdejmowania plecaka na czas podróży, do ustępowania miejsca bardziej potrzebującym, do trzymania bagażu przy sobie, do przesuwania się w głąb wagonu i do tego, żeby nie blokować drzwi i nie wsiadać przed wysiadającymi. W sumie – międzynarodowa klasyka.

Kampania MTA zwraca też uwagę na jeszcze jedno zjawisko, które dowodzi, że brak manier w środkach komunikacji publicznej to problem uniwersalny, przekraczający tak granice geograficzne, jak i kulturowe. Na „manspreading”, mianowicie.

W Ameryce Rozkraka piętnuje się za jego brak manier z nieco innego niż w Polsce powodu, ponieważ za oceanem chodzi głównie o to, że siadając w rozkroku zajmuje się więcej miejsca niż normalnie, co ogranicza prawo innych współpasażerów do wolnej przestrzeni. Doskonale ilustruje to stosowna infografika, na której sąsiedzi Rozkraka tłoczą się na ławce jak sardynki w puszcze.

Ale jest w tym wszystkim również wątek genderowy, bo siedzenie w rozkroku w miejscu publicznym dawno już zostało zinterpretowane jako właściwe tylko dla mężczyzn zachowanie wyzywająco-agresywne. Antropologicznie rzecz ujmując, prezentacja przyrodzenia służy akcentowaniu „męskości” utożsamianej z przywilejami i władzą (doskonałym przykładem jest sposób siedzenia Putina), nawet jeśli chodzi zaledwie o przywilej zajmowania większej niż inni przestrzeni na ławce w metrze. Bo kto „prawdziwemu facetowi” zabroni?

Który z wymienionych wyżej powodów, funkcjonalny czy ideologiczny, był ważniejszy dla autorów kampanii MTA – trudno powiedzieć, ale faktem jest, że amerykański Rozkrak został potraktowany na czerwono, na równi z wagonowym Tancerzem na Rurze.

Ale na tym, czyli na uciążliwej dla reszty pasażerów obecności Rozkarka, podobieństwa między metrem nowojorskim i warszawskim szczęśliwie się kończą. Bo wprawdzie subway nad Wisłą ma (na razie) tylko dwie linie, ale za to jest znacznie czystszy, bardziej nowoczesny, tańszy, mniej zatłoczony i zdecydowanie ładniejszy, niż od swojego stuletniego już odpowiednika w Nowym Jorku.