Masłowska kończy 30 lat. Jak czytać jej "Wojnę polsko-ruską"?

"Wojna polsko-ruska... " wzbudziła poważne kontrowersje ze względu na wulgarny język i dość chaotyczną formę, zdobywając zarówno wielu gorących zwolenników, jak i nieprzejednanych przeciwników. Za część nieporozumień interpretacyjnych odpowiedzialna jest prawdopodobnie kampania reklamowa, przedstawiająca "Wojnę... " jako "pierwszą powieść dresiarską". Slogan ten sugeruje, jakobyśmy mieli do czynienia z książką realistyczną, zawierającą ważkie obserwacje socjologiczne na temat tej agresywnej subkultury. Błędem jest jednak odczytywanie sloganu w ten sam sposób, jak np. określenia "powieść kelnerska" odnoszonego do "Zaklętych rewirów" Worcella.

Po pierwsze, sama autorka określała Silnego, narratora i głównego bohatera swojej książki, słowami "dresiarz mentalny", nazywając go też "wyposażonym w pamięć masową odbiornikiem szumu medialnego" (cytat z wywiadu udzielonego pismu "Ha!Art"). Książka jest więc raczej groteską - stworzoną przez świadome wypaczenie obiegowych przekonań i przez pokazywanie w krzywym zwierciadle popkulturowej papki - niż realistycznym opisem czegokolwiek.

Po drugie, bohaterowie "Wojny... " są karykaturalnymi reprezentantami różnych subkultur, a słowo "dresiarz" funkcjonuje jako znak degeneracji świata przedstawionego, niekoniecznie zaś jako proste odniesienie do rzeczywistości. Z dosłownymi odczytaniami "Wojny... " należy zaś uważać. W powieści pojawiają się bowiem takie byty językowe, jak "Dzień bez Ruska" (niepoprawny politycznie festyn z wyborami miss, na którym następuje kulminacja sercowych przygód Silnego), fabryka piasku, której właścicielem jest niejaki Zdzisław Sztorm, "niebieskie auto marki policja" czy wreszcie "Dorota Masłoska" przesłuchująca na komisariacie swojego bohatera (i przy okazji robiąca mu wykład na temat koncepcji symulakrów Baudrillarda).

Uogólniony opis pisarstwa Masłowskiej musiałby siłą rzeczy podkreślać dwa zagadnienia: negatywny obraz świata oraz nieprawdopodobną energię językową. W wywiadzie opublikowanym w "Gazecie Wyborczej" w 2003 r., sama autorka ujęła to w sposób następujący: - Myślę tak: jedna trzecia zdania z reklamy, potem kawałek wiersza i fragment katechezy z trzeciej klasy podstawówki.

Masłowska, traktowana jako cudowne dziecko polskiej literatury, programowo odcina się od prób podciągnięcia jej powodzenia pod jakąś ideologię. - Nie chcę być i nie będę na żadnych sztandarach. Staram się nie realizować niczyich nadziei i oczekiwań poza własnymi. Mam dużą potrzebę wolności i próby zatrzaskiwania mnie w szufladkach są skazane na porażkę - podsumowała jesieni 2012 r.

Culture.pl, PAP