Janusz Piechociński, wicepremier, prezes PSL, poseł na Sejm I, II, IV, VI i VII kadencji
O konsultacjach elektronicznych i deregulacji
Na przestrzeni ostatnich lat udało się przygotować oraz wprowadzić w życie m.in. 3 ustawy deregulacyjne:
I Ustawa deregulacyjna – Ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców
II Ustawa deregulacyjna – Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców
III Ustawa deregulacyjna – Ustawa z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce
W przygotowaniu natomiast znajduje się już IV Ustawa deregulacyjna - projekt założeń projektu ustawy o ułatwieniu warunków wykonywania działalności gospodarczej ponownie trafi na Komitet Rady Ministrów.
Do uzgodnień międzyresortowych skierowane zostały też założenia ustawy zakładającej wprowadzenie dwóch terminów wchodzenia w życie przepisów, które mają istotne znaczenie dla przedsiębiorców. Proponujemy zawarcie takich ograniczeń dla władzy w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.
Również na etapie uzgodnień międzyresortowych są założenia ustawy o standaryzacji niektórych wzorów pism w procedurach administracyjnych. Przewiduje ona elektronizację ponad 70 procedur w 22 ustawach. Ułatwi to załatwienie spraw urzędowych i ograniczy możliwość żądania przez urzędników ciągłego uzupełniania złożonego wniosku.
Czy konsultacje on-line pomogą w udoskonaleniu otoczenia regulacyjnego?
Prowadzenie konsultacji ma na celu:
- gromadzenie informacji na temat problemu społeczno-gospodarczego i możliwych sposobów jego rozwiązania,
- rozpowszechnienie informacji o podejmowanych działaniach,
- zwiększenie akceptacji społecznej dla tworzonego rozwiązania.
Konsultacje prowadzone on line pozwalają dodatkowo zachować pełną przejrzystość procesu na każdym jego etapie, zapewniają łatwość zgłaszania uwag, identyfikację podmiotów uczestniczących w takim dialogu i umożliwiają pełną dostępność do kolejnych wersji sporządzanego dokumentu.
Angażowanie obywateli w proces legislacyjny, w tym dotyczący uproszczenia prawa i redukcji zbędnych obciążeń regulacyjnych, buduje wzajemne zaufania. Celowe jest więc ułatwienie uczestnictwa wszystkim chętnym. Obecnie najbardziej efektywna jest komunikacja elektroniczna, dlatego wprowadzenie konsultacji on-line powinno być rozwiązaniem przybliżającym do tego celu.
Pilotaż, który jest prowadzony w Ministerstwie Gospodarki, ma na celu utworzenie systemu konsultacji on-line zwiększającego przejrzystość procesu legislacyjnego. Jest to jedna z form aktywności społeczeństwa obywatelskiego dzięki stworzeniu platformy wymiany myśli, doświadczeń, analiz, propozycji, rekomendacji przy tworzeniu regulacji, jak i ich przechowywania i odpowiedniego archiwizowania. Prace nad systemem były prowadzone we współpracy z partnerami społecznymi.
System konsultacji on-line składa się z dwóch powiązanych modułów
- Aplikacji Legislatora, czyli edytora ułatwiającego legislatorowi tworzenie dokumentów i zarządzanie nimi w procesie konsultacji wewnętrznych i społecznych
- Portalu, stanowiącego platformę komunikacji ze stroną społeczną.
Zbudowany w Ministerstwie Gospodarki system konsultacji elektronicznych:
- Wymusi na administracji reakcję na zgłoszone uwagi
- Zapewnia wysoką kulturę procesu tworzenia prawa dzięki umożliwieniu stawiania pytań i udzielania odpowiedzi przez obydwie strony dialogu
- Wpisuje się w proces budowy społeczeństwa obywatelskiego, czemu służy szereg elementów takich, jak dyskusje nad projektem, ocena uwag, opiniowanie, duża interaktywność procesu
- Zwiększa świadomość prawną Polaków.
Wdrożenie systemu konsultacji on-line docelowo wpłynie m.in. na skrócenie czasu obiegu dokumentów w procesie ich tworzenia i konsultowania, łatwiejszą pracę z uwagami zgłoszonymi podczas konsultacji oraz większe zaangażowanie strony społecznej w proces tworzenia aktów prawnych. System konsultacji on-line jest narzędziem, które umożliwi i ułatwi gromadzenie informacji na temat problemów społeczno-gospodarczych, rozpowszechnianie informacji o podejmowanych działaniach, a w konsekwencji wpłynie na zwiększenie akceptacji społecznej dla tworzonych rozwiązań.
Przegląd obowiązującego prawa jako mechanizm likwidacji absurdów prawnych
Absurdy prawne można rozumieć jako niezamierzone skutki aktu prawnego, wynikające najczęściej z nieprawidłowej identyfikacji problemu lub wadliwego określenia celów bądź też niewłaściwego doboru środków realizacji albo w końcu z powodu dezaktualizacji. Z absurdem mamy do czynienia zwłaszcza wtedy, gdy akt prawny wywołuje skutki odwrotne od zamierzonych. Zdarzają się one w każdym systemie prawnym, chociaż zasady tworzenia dobrego prawa pozwalają zmniejszyć ich liczbę. Absurdy zmniejszają zaufanie do administracji, dlatego usuwanie ich jest ważne.
Jednym ze sposobów identyfikacji i likwidacji absurdów prawnych są okresowe przeglądy istniejącego prawa. Polegają one na dokonaniu oceny faktycznych skutków prawa obowiązującego (OSR ex post) z uwzględnieniem uwag i opinii zgłaszanych przez różne podmioty, w szczególności interesariuszy, np. w prasie branżowej lub w zapytaniach kierowanych do resortu (jest to typ konsultacji społecznych). Taki przegląd pozwala zapoznać się z opiniami na stosunkowo wczesnym etapie i umożliwia podjąć właściwe działania korygująco-zaradcze.
Ocena obowiązujących aktów prawnych może być dokonywana w dwojaki sposób poprzez:
- ocenę pojedynczych aktów prawnych,
- kompleksową ocenę polityki regulacyjnej w wybranym obszarze społeczno-gospodarczym, uwzględniającą łączny skutek aktów prawnych odnoszących się do danego obszaru.
Od 2009 r. Ministerstwo Gospodarki przeprowadza okresowe przeglądy aktów prawnych znajdujących się w kompetencji resortu. Obecnie trwa czwarta tura, przewidziana na lata 2012-13. Obligatoryjne sporządzanie OSR ex-post dotyczy ustaw, natomiast do uznania komórek organizacyjnych należy sporządzanie OSR ex-post dla rozporządzeń.
Przeglądy obowiązującego prawa umożliwiają.
- poprawę przejrzystości i czytelności tych przepisów, które będą wskazywane jako nieprecyzyjne i trudne w interpretacji,
- aktualizację i modernizację ram regulacyjnych w obszarach, w których prawo zdezaktualizowało się lub powstały nowe problemy,
- wzmocnienie spójności przepisów w przypadku gdy rozwiązania jednej dziedziny są rozproszone i zróżnicowane,
- poprawę proporcjonalności dorobku prawnego w sytuacji, gdy przepisy są zbyt szczegółowe, nieproporcjonalne lub zbyt kosztowne,
- redukcję kosztów regulacyjnych w skali całego dorobku prawnego.
W programie „Lepsze Regulacje 2015” zaplanowano przeprowadzanie przeglądów dwutorowo:
- dla projektów aktów prawnych w terminie i zakresie wskazanym w teście regulacyjnym przez właściwe ministerstwo oraz
- dla projektów priorytetowych, które będą wybierane np. na podstawie decyzji Rady Ministrów lub upoważnionego przez nią organu, np. Zespołu ds. Programowania Prac Rządu.
Oprócz obligatoryjnie przygotowanych ocen skutków regulacji ex post, w programie rekomendowane jest dokonywanie okresowego monitoringu prawa przez każde ministerstwo w zakresie kluczowych obowiązujących aktów prawnych.