transport surowców

Transport kolejowy ropy naftowej i paliw w Polsce

W Polsce na krajowym rynku kolejowym funkcjonuje kilka przedsiębiorstw wyspecjalizowanych w transporcie paliw płynnych (ropa naftowa, paliwa). Do najważniejszych można zaliczyć m.in. PKP CARGO S.A. (spółka z Grupy PKP), ORLEN KolTrans Sp. z o. o., LOTOS Kolej Sp. z o.o., CTL Logistics Sp. z o.o., GATX Rail Poland Sp. z o.o. (właściciel sprywatyzowanego w 2001 r. Przedsiębiorstwa Dyrekcja Eksploatacji Cystern Sp. z o.o.), Euronaft Trzebinia Sp. z o.o. (Grupa Kapitałowa Rafinerii Trzebinia), Kolej Bałtycka S.A., ITL Polska Sp. z o.o., Transchem Sp. z o.o. oraz Extrail Sp. z o.o.

Transport paliw koleją jest ważnym ogniwem logistycznym polskiego sektora naftowego i petrochemicznego. W ramach tego środka transportu są realizowane dostawy przewozów produktów naftowych od producenta do punktów ich dalszego przerobu (przewozy między rafineriami oraz z baz magazynowych i końcówek rurociągów do rafinerii) lub ich dalszej dystrybucji. Niewątpliwie do istotnych zalet transportu kolejowego można zaliczyć: 1) masowy i proekologiczny charakter kolei; 2) możliwość współpracy z transportem samochodowym (transport kombinowany); 3) bezpieczeństwo dostaw; 4) brak konieczności utrzymywania (w przeciwieństwie do baz magazynowych) pojemności buforowych wymaganych przy tłoczenia paliw rurociągiem; 5) w porównaniu z transportem samochodowym (autocysterny) transport kolejowy umożliwia transport dużej ilości paliw (większa pojemność cystern kolejowych w porównaniu do autocystern). W ramach wad tego typu transportu można zaliczyć: 1) wysokie koszty w porównaniu z tłoczeniem rurociągiem; 2) konieczność przeładunku i ponoszenia dodatkowych kosztów w porównaniu z transportem drogowym; 3) odległość kolejowa jest często dłuższa niż drogowa; 4) konieczność dowozu do baz magazynowych paliw powoduje zwiększenie kosztów.

W Polsce istniejąca sieć rurociągów paliwowych jest stosunkowo słabo rozwinięta (istniejący system rurociągów (ok. 620 km) umożliwiający transport paliw na trasach: 1) Płock-Nowa Wieś Wielka; 2) Nowa Wieś Wielka-Rejowiec Poznański; 3) Płock-Mościska-Emilianów; 4) Płock-Koluszki; 5) Koluszki-Boronów; 6) Płock-Ostrów Wielkopolski; 7) Ostrów Wielkopolski-Wrocław. Poprzez istniejącą sieć rurociągów zaopatrywane są główne centra zużycia paliw (województwo mazowieckie, małopolskie, dolnośląskie). Pozostałe regiony są zaopatrywane poprzez istniejącą sieć baz magazynowych, do których paliwo w dużej mierze dostarczane jest poprzez transport kolejowy. Można zatem wskazać, że transport kolejowy odgrywa kluczowe znaczenie w zaopatrywaniu lokalnego rynku w paliwa.

Z uwagi na istniejącą infrastrukturę (rurociąg „Przyjaźń”, rurociąg „Pomorski”) dostawy ropy naftowej do krajowych rafinerii (Płock, Gdańsk) są realizowane jedynie w oparciu o dostawy poprzez rurociągi. Jedynie w niewielkim zakresie dostawy surowca są realizowane transportem kolejowym do Rafinerii Nafty Jedlicze S.A. (spółka córka PKN ORLEN S.A.). W 2013 r. Rafineria przerobiła ok. 11 tys. ton (w 2012 r. 6,4 tys. ton), a całość dostaw była realizowana poprzez transport kolejowy.

Istotny wpływ na wielkość transportu ropy naftowej i paliw ma konkurencja międzygałęziowa w zakresie przewozu towarów (rozbudowana sieć rurociągów paliwowych, transport samochodowy – autocysterny). Ze względu na wysokie bariery wejścia na rynek (zakup lub dzierżawa cystern kolejowych) i koszty funkcjonowania na rynku, w tym wysokie koszty dostępu do infrastruktury, transport kolejowy odgrywa ważną, ale nie kluczową rolę w zakresie transportu paliw.

3. Transport paliw wykorzystywany przez rafinerie w Polsce

Przewozy kolejowe w PKN ORLEN S.A. są realizowane przez spółkę ORLEN KolTrans Sp. z o. o. (ok. 30% przewiezionego wolumenu) oraz przez przewoźników zewnętrznych. W 2012 r. koleją spółka przetransportowała ok. 6,6 mln ton produktów, w tym 3,9 mln ton paliw płynnych, tj. benzyn, oleju napędowego, oleju napędowego grzewczego i JET A-1.

Przewozy kolejowe w Grupie LOTOS S.A. są realizowane przez spółkę LOTOS Kolej Sp. z o.o., której zadaniem jest kompleksowa kolejowa obsługa spółek wchodzących w skład Grupy LOTOS S.A. i podmiotów zewnętrznych.. Udział spółki w polskim rynku kolejowym wynosi około 8%.