Współczucie - fakty, mity.

Czasem tylko nadchodzi moment zwątpienia w siebie, w swoją wartość, a może i w wartość tego ciągłego działania. Niezależnie od dokonań, stanu konta, ilości kontaktów. I już nie pomaga porównywanie się do kogoś. Że jest się lepszym, że ktoś jest gorszy. Bo i tak czujemy się gorsi. Ale skąd to uczucie? Przecież na podstawie różnych podręczników na temat poczucia wartości wiem, że jestem ważny. Ba! Ważniejszy od innych!

Tyle że nie ma czegoś takiego jak poczucie wartości. Jest to sztuczny twór. Działa na zasadzie porównywania się do innych. Ktoś jest lepszy. Ktoś jest gorszy. Działa tylko wtedy, kiedy czujemy się dobrze. Gdy czujemy się źle, nie ma żadnego poczucia wartości. Działa na zasadzie izolowania się od innych. Bo inni mogą mi zagrażać. Bo ja jestem najważniejszy. Inni się nie liczą. Liczę się ja. Moje opinie. Odcięcie od innych. Odłączenie. A jeżeli przestaję wierzyć w siebie, popełniam błędy? Tracę grunt pod nogami. W podejściu współczucia pytamy, co jest moją treścią, zamiast, co jest moim celem? Cel osiągnięty często nie cieszy albo cieszy krótko, a później musimy gnać za kolejnym. To tak jakby się kochać jedynie pragnąc orgazmu, nie umiejąc się cieszyć samą sytuacją bycia z drugą osobą, jej obecnością, zaangażowaniem, otwartością. I coraz więcej rozczarowania się pojawia, gdy szukając tego, co spektakularne, nie zauważamy tego, co ważne. Tymczasem to było życie. W tym życiu zdarzyło się życie. Zdarzyłem się ja i inni.

Jak to by było gdybyśmy potrafili kochać siebie samych tak jak kochamy innych? Potrafili ofiarować sobie tyle troski, uwagi jak czynimy wobec innych? To właśnie w relacjach z innymi ujawnia się najczęściej to, co wydaje nam się tak nienaturalne i rzadkie: współczucie. Najczęściej to pojawia się, gdy spotykamy się z małym dzieckiem albo inną bezbronną istotą. To nam przypomina, że gdzieś w nas tli się to podstawowe uczucie. Nawet jeżeli na co dzień jesteśmy silni. Silni bez emocji albo przynajmniej próbując ukryć emocje. Bo emocje to słabość. My nie chcemy być słabi.

Jak to by było, gdybyśmy założyli, że ludzie mają w gruncie rzeczy dobre intencje? Tak, jak my sami, gdy się urodziliśmy. Z dobrą intencją wobec siebie i innych. Jak to by było, gdybyśmy założyli, że to my mamy dobre intencje? Nawet, gdy ktoś nas krytykuje, gdy krytykujemy siebie samych, gdy słyszymy ten wewnętrzny krytyczny głos. Mingjur Rinpocze, powołując się na zdanie wypowiedziane przez Jerome’a Kagana, profesora z Uniwersytetu Harvarda, pisze, że w „parze z naszą skłonnością do agresji instynkt przetrwania dał nam jeszcze silniejszą biologiczną tendencję do dobroci, współczucia, miłości i opieki nad innymi”. To dotyczy też tej samej umiejętności wobec siebie samych.

Współczucie wymaga otwarcia, wymaga zmiany nawykowej tendencji do zamykania się czy automatycznej reakcji obronnej. Jak pisze znany brytyjski psychoterapeuta Paul Gilbert i jeden z propagatorów współczucia w psychoterapii: „wszystkie cechy (współczucia) są związane z ciepłem, otwartością serca i szczerym pragnieniem zmniejszenia cierpienia i rozwijania siebie samego”. Być z cierpieniem, aktywnie pragnąć je niwelować, życząc sobie dobra.

Jak zacząć praktykować współczucie wobec siebie samego? Zacznij od zauważenia, co robisz w sytuacji stresu, w sytuacjach trudnych: kiedy stoisz w korku, kłócisz się z partnerem, czujesz się chory. Czy krytykujesz siebie? A może jesteś zły na los? Innych? Wtedy właśnie życz sobie tego, co dobre, co życzliwe, nawet jeżeli na razie czujesz się zupełnie inaczej. Życz sobie zdrowia, nawet gdy jesteś chory, życz sobie spokoju, choć czujesz niepokój. Nie zaprzeczaj faktom, nie cukruj rzeczywistości, ale zasiewaj w sobie dobrą intencję, a ona zmniejszy twój ból, choć ból może dalej być obecny.