Liberalizm a interwencjonizm

Jak już wiemy gospodarka w 100% planowana istnieć nie może. A czy może istnieć gospodarka nieregulowana, czyli 100% anarchizm gospodarczy? Takiego eksperymentu, od czasów pikekantropa, nikt jeszcze nie próbował, ale domyślamy się, że jego rezultat byłby opłakany. Koniecznością jest więć określenie optymalnego poziomu regulacji i związanego z tym poziomu wtórnej dystrybucji, której niektórzy liberałowie nie lubią. Optymalnego znaczy w tym przypadku możliwie najmniejszego. Obowiązuje tu zasada subsydiarności, która mówi, że władza (regulacja) powinna mieć znaczenie pomocnicze, wspierające w stosunku do działań jednostek, które ją ustanowiły; zaś tam, gdzie nie jest to konieczne, władza powinna pozwolić działać społeczeństwu obywatelskiemu, rodzinom, wolnemu rynkowi. Niestety są takie obszary, w których rynek i/lub obywatele sami sobie nie poradzą – tam potrzebny jest wysiłek wspólny, organizowany przez struktury państwowe. Pamiętajmy, że w demokracji struktury te powołujemy głównie by służyły obywatelom, a nie po to aby wymuszały służbę obywateli – ta ostatnia powinna wynikać z przekonań wykształconych przez wychowanie a nie z opresyjnego przymusu.

Uświadomić sobie trzeba, że rooseveltowski New Deal w czasie kryzysu (lata 30.) był przykładem interwencjonizmu a leninowski NEP (lata 20.) przejawem liberalizmu – proszę, nie wyciągajcie stąd wniosku, że kocham Lenina. Polityka Unii Europejskiej oficjalnie gloryfikująca liberalny model rynku w praktyce jest często interwencjonistyczna (rolnictwo, klimat, innowacyjność). Chcąc nie chcąc musimy tę trochę schizofreniczną (hipokrytyczną?) politykę implementować – „Kiedy przyjdziesz między wrony, musisz krakać jako ony”. (Po angielsku to nawet dosadniej: „when in Rome, do as the Romans do”). I znowu – proszę, nie wyciągajcie stąd wniosku, że kocham Unię!

Do dziś jestem pod wrażeniem definicji polityki centrową sformułowanej ongiś (ponad 20 lat temu) przez wybitnego polskiego polityka: „Centrum, w odróżnieniu od lewicy i prawicy, nie zna „z góry” żadnych, jedynie prawidłowych, rozwiązań, Centrum za każdym razem musi przeanalizować wszystkie opcje, i wybrać spośród nich najlepszą. To musi trochę trwać, ale jest optymalne. Droga Centrum jest najkrótsza”. Polityk ten wyznawał wtedy liberalną zasadę „silnego państwa minimum”. Tym politykiem był Jarosław Kaczyński – proszę, nie wyciągajcie stąd wniosku, że kocham Kaczyńskiego.

Prowadzenie dystrybucji wtórnej jest jednym z zadań Państwa, zgadzam się, że zgodnie z zasadami pomocniczości i państwa minimum należy tę wtórną dystrybucję minimalizować, a raczej optymalizować. Ale nie należy jej potępiać w czambuł i wyrzucać do kosza. A środki na wsparcie budownictwa pasywnego możemy znaleźć choćby w kwotach uzyskiwanych przez nasze państwo z aukcji uprawnień do emisji CO2 – muszą ruszyć w tym roku, a uzyskane środki nie powinny być zużyte np. na emerytury pomostowe itp.