Afrykańska polityka przestrzeni kosmicznej– ambitna, ale czy realna?

14-stronicowy dokument dotyczący polityki będzie wyznaczał „ogólne ramy” dla afrykańskich działań w przestrzeni kosmicznej. Z kolei 20-stronicowa strategia dostarcza „strategicznych ram” dla operacjonalizacji kontynentalnych projektów.

Afrykańska Polityka Przestrzeni Kosmicznej została przyjęta na pierwszej sesji zwyczajnej Specjalnej Technicznej Komisji ds. Edukacji, Nauki i Technologii przy Unii Afrykańskiej, która miała miejsce w dniach 27-30 października 2015 roku.

Komisja składa się z dwóch kontynentalnych zgromadzeń ministerialnych , tzn. Afrykańskiej Ministerialnej Konferencji Nauki i Technologii oraz Konferencji Ministerstw Edukacji państw Unii Afrykańskiej, które do tej pory spotykały się co dwa lata.

Polityka przestrzeni kosmicznej ma dwa nadrzędne cele: wykorzystanie badań i technologii kosmicznych do poprawy jakości życia i kreowania bogactwa w Afryce, a także rozwój i utrzymanie afrykańskiej infrastruktury i możliwości technicznych w celu obsługiwania rynku afrykańskiego i rynków zagranicznych w odpowiedzialny sposób.

Polityka koncentruje się na utworzeniu Afrykańskiego Programu Kosmicznego, który obejmowałby wszystkie afrykańskie działania w przestrzeni kosmicznej. Do takich działań będą zaliczane szkolenia ekspertów od przestrzeni kosmicznej, wykorzystanie kontynentalnych i regionalnych sieci szkoleń oraz wykorzystanie sieci współpracy po to, aby zagwarantować, że zasoby będą spożytkowane w sposób optymalny. Polityka podkreśla wagę wspierania silnego przemysłu kosmicznego w Afryce. To działanie będzie uwzględniać inwestycje w technologie kosmiczne, które będą korzystne dla rynku afrykańskiego i mogą stymulować jego wzrost. Przykładem jest chociażby rozwój lepszych systemów ostrzegawczych, które mogłyby pomóc w walce ze zjawiskami pogodowymi zagrażającymi życiu ludzi oraz mieniu na kontynencie, np. susze, powodzie, tsunami czy cyklony.

Jednocześnie, dokument stwierdza, że Afryka potrzebuje natychmiastowego wprowadzenia ram regulacyjnych dla technologii kosmicznych. Afrykańska eksploatacja przestrzeni kosmicznej powinna przebiegać w zgodzie z międzynarodowymi traktatami i umowami.

Afrykańska Strategia Przestrzeni Kosmicznej została opracowana w kontekście nadrzędnych celów określanych przez wcześniej wspomnianą politykę. Sugeruje ona jednak bardziej konkretne sposoby ich realizacji. Strategia identyfikuje silne oraz słabe strony kontynentu jak również zagrożenia. Do mocnych punktów zaliczają się liczne grona eksperckie i silna wola polityczna. Słabości to, z kolei, rozbieżności w wiedzy na temat przestrzeni kosmicznej w różnych krajach afrykańskich. Do zagrożeń zaliczono zaś zbytnie poleganie na zagranicznych technologiach oraz drenaż mózgów.

Strategia stwierdza, że niektóre możliwości mogą być wykorzystane, aby poradzić sobie ze słabościami. Dla przykładu, rosnąca liczba szerokopasmowych połączeń na kontynencie pozwoli na pokonanie ograniczeń operacyjnych związanych z urządzeniami naukowymi, jak również z zarządzaniem i wymianą danych.

Strategia prezentuje także prognozowane wyniki. Po pierwszym roku, elementy administracyjne niezbędne do działania programu kosmicznego powinny być już wprowadzone, wliczając w to regionalne centra doskonałości. Po pięciu latach, kontynentalny program kosmiczny powinien być w pełni zorganizowany. Po dziesięciu latach, afrykański program kosmiczny powinien znaleźć się w gronie dziesięciu najlepszych programów tego typu na świecie.

Ponadto, strategia identyfikuje wskaźniki, które mogą zostać wykorzystane po to, aby zmierzyć czy kontynentalne ambicje kosmiczne zostały osiągnięte. Obejmują one liczbę rodzimych patentów i akademickich artykułów związanych z przestrzenią kosmiczną, liczbę studentów wykształconych w dziedzinach związanych z przestrzenią kosmiczną, liczbę pozycji orbitalnych pozyskanych dla satelitów zbudowanych lub zaprojektowanych w Afryce, oraz długoterminowy poziom funduszy przeznaczonych na działania w przestrzeni kosmicznej.

Afrykańskie ambicje kosmiczne budzą kilka pytań. Po pierwsze, dokumenty nie wspominają kto lub co zajmie się koordynacją implementacji tych działań. Choć wspomina się o Afrykańskim Programie Kosmicznym, to nie wspomina się już gdzie będzie jego siedziba. Biorąc pod uwagę dotychczasowe działania Unii Afrykańskiej związane z panafrykańskimi inicjatywami, można się domyślić kilku opcji.

Może to być np. mała siedziba w Addis Abebie przyłączona do sekretariatu Komisji Unii Afrykańskiej. Opcją jest również oferta dla któregoś z krajów afrykańskich, pod warunkiem oczywiście, że kraj-gospodarz dofinansuje prowadzenie takiej siedziby.

Możliwe jest również przeniesienie obowiązków związanych z implementacją polityki w całości na narodowe rządy oraz na ciała regionalne np. na Wspólnotę Rozwoju Afryki Południowej. Każde przedsięwzięcie wymagające uwagi całego kontynentu, jak np. uzgodnienie regulacji dotyczących całej Afryki, będzie wtedy dyskutowane na ministerialnych spotkaniach Unii Afrykańskiej. Kwestie polityki i strategii przestrzeni kosmicznej zostaną teraz przekazane na coroczny Szczyt Głów Państw Unii Afrykańskiej, który będzie miał miejsce w styczniu 2016. To właśnie na tym szczycie mogą one uzyskać ostateczną akceptację.

Rzadko się zdarza, żeby propozycje odpadały na ostatniej prostej, ale nie jest to też zjawisko zupełnie nieznane. Niektóre aspekty opisanych dokumentów wydają się być co najmniej mało prawdopodobne, żeby nie powiedzieć wydumane. Przykładem założenie, że po 10 latach od wprowadzenia polityki i strategii, kontynent powinien posiadać zestaw zaprojektowanych i wyprodukowanych w Afryce satelitów, które dostarczać będą niezależne dane satelitarne do wszystkich krajów Afryki.

W każdym razie, nawet jeśli zapisy ulegną drobnym zmianom, a zatwierdzenie ze strony prezydentów potrwa dłużej niż oczekiwano, to i tak centralne punkty dwóch dokumentów nie powinny zostać zmodyfikowane. Krótko mówiąc, Afryka chce sięgać do gwiazd. Teraz potrzeba już tylko dużo pracy, tu na ziemi, aby tam się dostać.