Nie bójmy się Ubera – stwórzmy własnego. Rozmowa z Łukaszem Zgiep

Faktycznie, obydwa te modele bywają ze sobą utożsamiane. Różnica między nimi polega na tym, że sharing economy zakłada współdzielenie czegoś, np. dóbr czy usług. Najlepszym tego przykładem jest BlaBlaCar, gdzie jadąc w podróż samochodem możemy zabrać ze sobą pasażerów, którzy nam za to zapłacą, zamiast wozić powietrze i pokrywać pełen koszt benzyny. Z kolei w collaborative economy bardziej niż o współdzieleniu możemy mówić o pewnej zbiorowej współpracy. Na takiej zasadzie działają serwisy crowdfundingowe, zbierające od szerokiej rzeszy osób datki na rzecz pewnych przedsięwzięć społecznych czy biznesowych. Często granica pomiędzy tymi dwoma modelami bywa trudna do wychwycenia. Przykładowo, Uber jest powszechnie uznawany za przedsiębiorstwo działające w modelu sharing economy, choć tak naprawdę jest klasycznym modelem collaborative economy. Niektórzy wskazują, że firmy z przedrostkiem sharing kładą mniejszy nacisk na zarabianie pieniędzy. Tak jak chociażby Couchsurfing, który nie pobiera od swoich użytkowników żadnych opłat. Nie zawsze jest to jednak prawdą. Tego typu serwisy też mają przecież swoich pracowników, swoje koszty i muszą to z czegoś pokrywać.

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, powodów jest co najmniej kilka. Wszystko zaczęło się moim zdaniem od kryzysu finansowego, jaki w latach 2007-2008 bardzo boleśnie dotknął Stany Zjednoczone. Aby zaspokoić swoje potrzeby, ludzie zostali zmuszeni do szukania tańszych alternatyw na wielu płaszczyznach życia. Uberem pojedziemy przecież taniej niż własnym samochodem, a za pokój w Airbnb zapłacimy mniej niż w hotelu. W tym samym okresie bardzo dynamicznie rozwinęły się też smartfony posiadające dostęp do internetu. „Przesiedliśmy się” ze starych Nokii na prawdziwe maszyny, które zapewniają nam możliwość korzystania z wielu usług praktycznie na wyciągnięcie ręki. Kolejnym zjawiskiem, które przyczyniło się do rozwoju collaborative economy, były zmiany demograficzne. Tzw. millenialsi stają się obecnie główną siłą napędową gospodarek. Jest to generacja, która w przeciwieństwie do pokolenia X nie ma żadnego problemu z wykorzystywaniem nowoczesnych technologii. Więcej – dąży do ich jak najszerszego stosowania, odkrywa nowinki i lubi je wykorzystywać.

Z collaborative economy mamy dziś do czynienia praktycznie w każdym obszarze gospodarki. Uber jest z pewnością najgłośniejszym przykładem. Nie traktowałbym jednak tego w kategoriach zagrożenia, lecz ewolucji gospodarki. Stanowi ona zresztą ogromną szansę dla rozwoju naszego kraju. Mamy dziś – za sprawą internetu, smartfonów, cyfryzacji, a także modeli biznesowych, takich jak collaborative economy – do czynienia z czwartą rewolucją przemysłową. W trzech poprzednich Polsce nie udało się aktywnie zaistnieć. Albo traciliśmy niepodległość, albo ją odzyskiwaliśmy. Gdy w latach 80. w Dolinie Krzemowej powstawały komputery, my walczyliśmy z komuną. Obecnie po raz pierwszy w historii możemy uczestniczyć w rewolucji przemysłowej jako wolny kraj i wolne społeczeństwo. Owszem, możemy na to spojrzeć pod kątem zagrożenia dla niektórych miejsc pracy. Byłoby to jednak bardzo krótkowzroczne, ponieważ współcześnie zachodzące zmiany są okazją do podniesienia efektywności polskiej gospodarki, do uzyskania pewnych przewag konkurencyjnych. Postępu technologicznego – na co wskazuje historia – i tak nie da się powstrzymać. Nie wydaje mi się, by taksówkarz wiozący mnie na dworzec wnosił do naszej gospodarki szczególnie wysoką wartość dodaną i by warto było za wszelką cenę bronić tego zawodu. Tym bardziej, że w przyszłości zawód kierowcy odejdzie do lamusa za sprawą samochodów autonomicznych. Osoby, które wykonują to zajęcie, będą mogły wykonywać inne, bardziej produktywne prace z korzyścią nie tylko dla nich, ale i całej gospodarki. Tak samo wcześniej przestały istnieć zawody wytwórcy lamp naftowych czy kowala. Lampy naftowe zostały zastąpione przez elektryczne, a pracę kowala lepiej i szybciej zaczęły wykonywać maszyny.

Należy się spodziewać, że biznesy z dziedziny collaborative economy również cechować będzie niebawem coraz większa automatyzacja?

Nie sądzę. Wydaje mi się, że wykonywana przez nas praca będzie się dynamicznie zmieniała i ewoluowała. Ludzie będą wymyślali nowe zawody, które będą im potrzebne. Z kolei te, które potrzebne są dziś, za 5-10 lat mogą już nie istnieć. Człowiek zawsze znajdzie sobie jakieś zajęcie. A to, że proste prace będą zanikały – bo to głównie one są i będą zastępowane przez technologię – jest naturalną koleją rzeczy, znaną ludzkości od zarania dziejów.

Wróćmy do tematu collaborative economy. Jakie są przesłanki wskazujące na to, że jako Polska możemy za jej pomocą wygrać na czwartej rewolucji przemysłowej?

Jesteśmy członkiem Unii Europejskiej, która jasno zadeklarowała wsparcie dla rozwoju collaborative economy. Zdaniem Komisji Europejskiej pobudza ona innowacyjność i przyczynia się do rozwoju gospodarczego państw członkowskich. Należąc do Wspólnoty będzie nam łatwiej niż wielu innym państwom na świecie. Mamy też już dziś sporo startupów, które swój model biznesowy opierają właśnie na collaborative economy. Zdobywają one w Polsce coraz większą popularność.

Mógłby Pan podać przykłady?

Ciekawy jest przykład platformy JadęZabiorę, której działanie polega na tym, że gdy ktoś jedzie z miasta A do miasta B, może komuś przewieźć paczkę. Jest to inicjatywa mająca w sobie elementy zarówno sharing economy, jak i collaborative economy. Mamy też sporo firm w sektorze finansowym, w szczególności w zakresie crowdfundingu, jak np. Polak Potrafi, Wspieram.to, SięPomaga itp. Popularnością cieszą się serwisy wymiany walut, za pośrednictwem których internauci mogą wymieniać pieniądze po kursach znacznie lepszych niż w kantorach. Dynamicznie rozwija się też sektor edukacyjny. Jeden z najgłośniejszych polskich startupów – Brainly – jest platformą, na której uczniowie mogą wymieniać się wiedzą i rozwiązywać zadania domowe. Warto też wspomnieć o Showroom z branży modowej. Umożliwia on projektantom udostępnianie i sprzedawanie swoich produktów szerokiej grupie klientów bez konieczności np. otwierania własnego butiku. Są też serwisy z obszaru żywności, jak Lokalny Rolnik czy Rano Zebrano, na których rolnicy oferują swoje produkty i zdobywają dzięki temu rzesze klientów. Tego typu przykłady mogę podawać godzinami.

Moim zdaniem tak. To już się dzieje, jak chociażby w przypadku JadęZabiorę czy Brainly. Wydaje mi się tylko, że tego typu serwisom potrzebne są zastrzyki w postaci inwestycji na ekspansję. W collaborative economy – o czym rzadko się mówi – konsolidacja rynku przebiega bardzo szybko. W klasycznej gospodarce przed erą internetu proces taki, będący efektem fuzji i przejęć, mógł trwać nawet 20-30 lat. W nowoczesnych sektorach, w których zachodzi digitalizacja, są to np. 2-3 lata.

Nie, kluczowe są i będą kwestie ekonomiczne. Gdy w naszych badaniach zapytaliśmy respondentów, dlaczego korzystają i jakie korzyści widzą w collaborative economy, trzy pierwsze odpowiedzi dotyczyły finansów. Nie dość, że serwisy działające w tym modelu pozwalają na zaoszczędzenie pieniędzy, to jeszcze dają okazję, by sobie dorobić, będąc np. kierowcą Ubera. Pod tym względem nie różnimy się niczym od ankietowanych ze Stanów Zjednoczonych czy Europy Zachodniej. Ciekawe były natomiast wśród naszych rodaków odpowiedzi dotyczące skłonności do udostępniania swoich dóbr. Otóż okazało się, że Polacy są bardziej skłonni dać pod opiekę obcej osobie swoje dziecko niż pożyczyć własne auto przez internet. Możemy mieć zatem pewne opory przy wprowadzaniu w Polsce cieszących się na Zachodzie coraz większą popularnością usług w zakresie car-sharingu...

***
Zapraszamy do dyskusji podczas sesji tematycznej pt.: „Cyfrowa rewolucja w polskiej gospodarce" na XI Kongresie Obywatelskim zatytułowanym: Dojrzali Polacy – lepsza Polska! Odbędzie się on 5 listopada (sobota) 2016 r. w Gmachu Głównym Politechniki Warszawskiej.
Więcej informacji na www.kongresobywatelski.pl i na Facebooku