Ciemna strona miłości

Syria. Kraj, którym od kilku miesięcy interesuje się cały świat. Tocząca się wojna, jak również problem uchodźców upoważnia każdego, nawet najmniej inteligentnego polityka czy publicystę do wypowiadania najgłupszych nawet sądów o tym nieszczęsnym kraju. Jaka jest Syria i co jest jej największym nieszczęściem próbuje nam wyjaśnić Rafik Schami, pisarz, którego tożsamość trudna jest do zdefiniowania. Zaliczany do wybitnych przedstawicieli współczesnej literatury niemieckiej, pisze po niemiecku, ale w gawędziarski, właściwy bliskowschodniej kulturze słowa, sposób. Wyobraźmy wic sobie, że siedzimy w damasceńskiej kawiarence i popijając kawę doprawioną kardamonem lub przeraźliwie słodką herbatę i posłuchajmy opowieści o zwaśnionych rodzinach Musztaków i Szahinów, posłuchajmy o stu latach historii Syrii.

W życiu każdego z nas przeplata się miłość, śmierć, rodzina, walka o byt, radość, samotność i cierpienie. Autor podzielił więc książkę na osobne księgi o tytułach nim odpowiadających. Ich kolejność jest przypadkowa, bowiem właśnie przypadek rządzi kolejami ludzkiego losu. Młody uciekinier śmiertelnie zakochany w pięknej dziewczynie, wyznającej inną niż on religię, nie mógł przypuszczać, że w miejscu, które stało się jego domem znajdzie nie tylko materialne powodzenie, ale i śmiertelnego wroga. Zarówno to pierwsze, jak i drugie pozostawić miał w spadku swoim potomkom.

Nienawiść między rodami potęguje religijna niechęć. Obie rodziny należą do dwóch różnych kościołów chrześcijańskich, a często chrześcijanom dwóch różnych odłamów trudniej jest porozumieć się między sobą niż z przedstawicielami obcych religii. Drobne życiowe złośliwości, wzajemne niszczenie mienia a nawet morderstwa. Obie rodziny rywalizują ze sobą zarówno o dobra materialne jak i wpływy polityczne. Miłość i zgoda między przedstawicielami takich rodzin wydają się niemożliwe. Jednak w przypadku Farida i Riny słowo stało się ciałem. Młodzi mogą jednak kultywować swe uczucia kryjąc się początkowo przed obiema rodzinami, potem tylko przed jedną. Czy im się uda?

Jak pisałem wcześniej, nie tylko miłość zajmuje karty tej książki. Miłość jest jedynie pretekstem do opowiedzenia historii i obyczajowości syryjskiej. Bogacenie się, niechęć do Francuzów, aspiracje niepodległościowe i pokładane nadzieje w niemieckiej armii, wreszcie niepodległość, która nie oznacza osobistej wolności, fascynacja młodzieży komunizmem i tracone złudzenia co do tej ideologii. W tle religia, której kapłani są odzwierciedleniem społeczeństwa ze wszystkimi jego zaletami i wadami, kapłani, których można przekupić, a którzy bywają wobec swych owieczek okrutni i bezwzględni. I w końcu finał opisanej przez Schamiego historii, którym jest dojście do władzy partii Al.-Bas, partii odpowiedzialnej za śmierć setek tysięcy Syryjczyków.

Ciemna strona miłości jest z pewnością wydarzeniem literackim 2016 roku. Opisana na faktach i częściowo autobiograficzna książka jest monumentalną historią współczesnej Syrii i obyczajów jej społeczeństwa. Po lekturze tej książki zrozumiemy, że nie religia rządzi tam mentalnością ludzi, a nawoływania do takiego czy innego traktowania ludzi ze względu na wyznawaną religię jest tylko i wyłącznie próbą wywarcia wpływu na słuchacza, sterowania nim dla własnych korzyści.