Jak zmierzyć uczciwość?

Tak, mniej więcej, brzmi prośba, którą najczęściej słyszę od pracodawców tuż przed rekrutacją. Sprawdzanie uczciwości pracownika jest (dla szefów) często ważniejsze niż wykształcenie, kompetencje i osobowość.

I choć wiem, że brzmi to groteskowo – istnieją narzędzia “testowania” pracowniczej uczciwości, a ich trafność jest dość wysoka. Można ze sporym prawdopodobieństwem opisać stosunek kandydata do kwestii związanych z kradzieżą, prawdomównością i zachowaniami etycznymi w pracy.

Przyznam się Wam, że nie mam specjalnego problemu z tak specyficznymi oczekiwaniami pracodawców. Skoro jednym z kryteriów naboru ma być uczciwość – to można ją sprawdzić i opisać.

Zastanawiam się jednak nad inną kwestią: jak to możliwe, że poziom przekonania o braku uczciwości rodaków jest tak wysoki, że staje się problemem w zarządzaniu i prowadzeniu biznesu?

Kiedy w 1990 roku Kościół przy aprobacie rządu wprowadzał religię do szkół, koronnym argumentem „za” było propagowanie wartości katolickich. I tak - mówimy o uczciwości (Nie kradnij), prawdomówności (Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu), okazywaniu szacunku przełożonych wobec podwładnych i na odwrót (Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego).

Tymczasem, po prawie 25 latach powszechnej i (w praktyce) obowiązkowej edukacji religijnej, stosunek Polaków do pracy, obowiązków zawodowych i pracodawców zostawia sporo kwestii do przemyśleń.

Papiery aplikacyjne i CV Polaków są usiane kłamstwami. Kłamiemy o wykształceniu, poziomach znajomości języków obcych, ukrywamy okresy zatrudnienia, zmieniamy zakresy obowiązków. Rzadko kto myśli o tym, że świadome przekłamania w CV już na starcie dyskwalifikują kandydata.

Właściciele firm opowiadają historie o kradzieżach dokonywanych przez pracowników. Ginie praktycznie wszystko - od ryz papieru, przez drogie alkohole aż po papier toaletowy.

Prawdziwym testem zachowań etycznych jest okres tuż przed odejściem z pracy. Sfrustrowani pracownicy różnych szczebli zamiast pracować, tracą czas i energię na pisanie scenariuszy krwawej zemsty na byłych szefach i pracodawcach. Tymczasem, dokopywanie pracodawcy nie wymaga specjalnej kreatywności. Można po prostu zniknąć z dnia na dzień na urlopie lub fikcyjnym zwolnieniu lekarskim.

Jeden z pracodawców opowiadał mi o pracowniku, który tuż przed odejściem wyczyścił zawartość twardego dysku służbowego komputera. Na dysku przechowywano treści umów handlowych i planów rozwoju firmy.

.... rośnie wprost proporcjonalnie do sprawowanej władzy. Dyskryminacja ze względu na płeć (niższa płaca kobiet). Dyskryminacja ze względu na wiek (unikanie zatrudniania osób po 50-tym roku życia). Nieuczciwe zaniżanie płac - najjaskrawiej widoczne w ofertach darmowych praktyk i programów staży absolwenckich za najniższe możliwe stawki.

Powszechność kontaktu z wartościami katolickimi w szkołach nijak nie przekłada się na ich codzienne stosowanie. Powszechność zachowań nieetycznych i rozmaitych przejawów nieuczciwości w pracy jest tak powszechna, że niemal przestaliśmy je dostrzegać.

Co więcej, przymus i moralny terror narzucany przez Kościół prowadzi do nowych patologii. Lekarzom, prawnikom, nauczycielom i urzędnikom praca coraz częściej kojarzy się z biciem pokłonów miejscowemu proboszczowi i Kurii. Podpisywanie kościelnych lojalek jest coraz częściej przepustką do awansów i karier.

Zwolennicy zawodowej lojalności wobec Kościoła nie brzydzą się ani hipokryzją, ani relatywizmem etycznym dokumentów typu „Klauzula sumienia”. Takiego wybiórczego postrzegania tego, co jest dobre i złe, szlachetne i podłe uczy przecież sam Kościół.

Z jednej strony zażarcie broni postaci o wątpliwej moralności i etyce (Chazan, Wesołowski – duchowny, oskarżony o pedofilię i gwałty na dzieciach - ten, którego Kościół ukrył przed prawem świeckim aż w Watykanie) i z pasją kontroluje pracę lekarzy, urzędników państwowych, nauczycieli, dziennikarzy. Z drugiej strony – milczy jak zaklęty i udaje, że nie wie o np. łapówkarstwie i nepotyzmie w środowisku lekarskim.

Z badań przeprowadzonych w 2013 roku przez Komisję Europejską wynika, że do najpoważniejszych wykroczeń korupcyjnych w Polsce dochodzi właśnie w służbie zdrowia (Raport – Study on Corruption in the Healthcare Sector).

Dlaczego wobec skrajnych przejawów braku lekarskiej etyki pracy, Kościół o nich milczy? Dlaczego z taką zaciekłością broni lekarza, który ewidentnie dopuścił się złamania przepisów prawa pracy? Dlaczego milczy o zachowaniach nieetycznych i hołubi podpisywaczy lojalek?

W krajach z rozwiniętą gospodarką i jasnymi, etycznymi zasadami, rynek nie dopuszcza Kościoła do zarządzania. Firmy nie łączą religii z aktywnością zawodową. Wprowadzają za to odpowiednie systemy procedur i normy jakościowe. Dobrym przykładem jest ISO SA 8000 (Social Accountability 8000). Oparta na idei społecznej odpowiedzialności biznesu reguluje nie tylko obowiązki i zasady etyczne pracodawców wobec pracowników, również zachowania zgodne z etyką pracy, stosunku do pracy i obowiązków. Norma powstała w oparciu o standardy obejmujące prawa człowieka i prawa pracownicze, takie jak: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ, Konwencja Narodów Zjednoczonych, Konwencja Praw Dziecka i Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy.

W Polsce, pomimo bezrobocia i brutalnego kapitalizmu nie ceni się pracy. Dylematy zawodowej etyki i zachowań lojalnych nie spędzają nam snu z powiek. A nawet jeśli – to wzorem znanego Profesora robimy z prywatnych rozterek medialny cyrk lub (jak lekarze) składamy na Jasnej Górze kamienne klauzule. Takie puste gesty, które nijak nie przeszkadzają w zarabianiu kasy.

Najtrudniejsza jest dla mnie myśl, że w takiej atmosferze relatywizmu etycznego Kościół i szkoła, wychowuje kolejne pokolenia bez szacunku dla pracy, pracodawców i współpracowników.

A rozwiązanie jest proste – bezwzględnie usunąć religię ze szkół. W to miejsce wprowadzić zajęcia z szeroko pojętej etyki, ze szczególnym naciskiem na etykę pracy i współżycia społecznego.

Znajomy manager wysokiego, korporacyjnego szczebla ze zgrozą w oczach zadał mi pytanie: „Kto normalny każe testować ludzką uczciwość? Skąd biorą się takie pomysły?” No właśnie, Drodzy Czytelnicy, – Skąd biorą się takie pomysły?

______________________________________