Nordisk Noir, czyli o skandynawskich serialach

Czy policjantka Saga Norén z serialu „Most nad Sundem” mogłaby stworzyć skuteczny duet śledczy z Sarah Lund z duńskiego „The Killing"? Co było najtrudniejsze w pracy nad tymi rolami? Skąd bierze się popularność skandynawskich seriali w Europie i Hollywood, i czy ten fenomen ma swoje ciemne strony? Czemu nordyckie produkcje są mroczne? Czym się różni tempo akcji w amerykańskim „Homeland” od sposobu budowania napięcia, np. w norweskim „Mammon”? Na takie pytania próbowali odpowiedzieć goście tegorocznego panelu poświęconego fenomenowi skandynawskich seriali kryminalnych.

Bilety na „Nordisk Noir” wyprzedano w ciągu kilku dni. Spodziewałam się, że na widowni zasiądzie sporo młodzieży, ale Kulturkirke Jakob wypełniło się elegancko ubranymi osobami w średnim wieku, przyszło też sporo emerytów. Uwaga na marginesie: jeśli w Norwegii chcesz mieć miejsce w pierwszym rzędzie, po prostu przyjdź 15 minut przed wyznaczoną godziną. Miejscowi są zawsze punktualni, nawet jeśli to oznacza, że muszą potem stać w długiej kolejce.

Na wstępie redaktor działu kulturalnego „Aftenposten”, Cecilie Asker, wyjaśniła, czemu prestiżowy dziennik traktuje seriale kryminalne tak samo poważnie jak książki, i poświęca im coraz więcej miejsca na swoich łamach. Zdaniem redaktor poziom współczesnych produkcji i ich popularność otwiera serialom drzwi do salonu, w którym mości się kultura wysoka.

Scenarzyści z Danii, Szwecji czy Norwegii nie mają też poczucia, że widzowi należy wszystko wyjaśnić w prostych słowach. Uważają, że lepiej pokazać to dobrą grą aktorską niż omawiać na ekranie. Kto się nie domyśli, o co chodzi, ten może zmienić kanał.

- Popatrzcie na Varga Veuma (w Polsce cykl filmów o detektywie z Bergen nosi wspólny tytuł „Instynkt Wilka”) – powiedział Oftebro. – Facet się nie myje, sypia w biurze, jest kompletnie aspołeczny, non stop pali i jakoś nikt go nie nazywa dysfunkcyjnym. Saga i Sarah są po prostu ludzkie, ale jakoś sobie radzą. Widzowie lubią je za to, że te bohaterki dalekie są od ideału. Tak jak oni.

Helin mówiła o tym, że przygotowując się do roli Sagi czytała wszystko, co wpadło jej w ręce na temat zespołu Aspergera. Spotkała się też z lekarzem specjalizującym się w badaniu tego zaburzenia rozwoju. Dzięki temu zrozumiała, że jej postać ma co prawda ograniczone środki wyrazu i ograniczone możliwości kontaktu z ludźmi, ale potrafi się uczyć. Jako kobieta może też skuteczniej niż mężczyzna dotknięty ta samą przypadłością, kompensować wrodzone braki i dzięki temu funkcjonować w społeczeństwie. Aktorka starała się podczas pracy nad rolą znaleźć równowagę między konserwatyzmem poznawczym Sagi a jej zdolnością do kreowania nowych relacji.

Odtwórczyni roli Sagi, odpowiadając na pytania publiczności, wspomniała najtrudniejszą scenę, jaką przyszło jej zagrać. Wskazała na fragment z ostatniej serii, w którym jej bohaterka musi zdecydować: czy ratować jedną z negatywnych postaci, czy też pozwolić jej umrzeć. Saga ma ograniczone możliwości wyrażania emocji, dlatego pokazanie jej konfliktów wewnętrznych wymaga od aktora sięgnięcia po umiejętności, jakich nie uczono go w szkole dramatycznej. To właśnie najwyższych lotów gra aktorska, za którą Skandynawowie zbierają liczne nagrody, była wymieniana jako jeden z powodów tak wielkiej popularności nordyckich produkcji. Warto wspomnieć, że w listopadzie tego roku Anneke von der Lippe, jako pierwsza norweska aktorka w historii, odebrała nagrodę Emmy za rolę policjantki w serialu „Øyenvitne”.

Chętnie napisałabym więcej, bo druga edycja „Nordisk Noir” pełna była inspirujących wątków, ale, jak sami pewnie świetnie rozumiecie, kolejne odcinki „Okupowanych” nie obejrzą się same.