Protonaród kurdyjski, czyli niekończąca się opowieść

Ponad 27 mln naród kurdyjski zamieszkuje przede wszystkim krainę zwaną Kurdystanem, która w 1926 r., na mocy traktatu granicznego turecko-irackiego, została podzielona pomiędzy Turcję, Irak, Iran i Syrię. Terytorium to nigdy dotąd nie uzyskało statusu niepodległego państwa.

Brak autonomii Kurdystanu jest zarzewiem trwającego od lat konfliktu. Najostrzejszą formę walka o kurdyjską niepodległość przybrała w Iraku, Turcji oraz Iranie, gdzie kilkakrotnie próbowano utworzyć republikę. Próby te kończyły się najczęściej krwawymi powstaniami i masową zagładą Kurdów.

Niezależnie od tego, jaki schemat polityczny poprze naród kurdyjski i przeciwko komu wystąpi, skutek jest zawsze ten sam. Za lub przeciw Turcji, Iranowi czy Irakowi, z protekcją izraelską, rosyjską czy amerykańską, koniec końców Kurdowie zawsze zostają sami.

Wszystkie państwa, na terytoriach których żyją Kurdowie, incydentalnie wysuwają kwestię narodu kurdyjskiego w sporach z sąsiadami, lecz żadne z nich tak naprawdę nie uznaje jakiejkolwiek możliwości przyznania im niepodległości oraz wydzielenia granic własnego państwa.

Walka o prawo do samostanowienia Kurdów jest problemem o wiele bardziej złożonym niż się wydaje na pierwszy rzut oka. Najważniejszą, a zarazem najtrudniejszą kwestią w realizacji dążeń separatystycznych narodu kurdyjskiego jest zjednoczenie trzech odrębnych członów i to wbrew interesom Iranu, Iraku oraz Turcji. Taki scenariusz jest mało prawdopodobny, a wręcz nie możliwy do zrealizowania.

Władze państw zamieszkiwanych przez kurdyjską mniejszość same dzielą Kurdów, buntując ich przeciwko sobie i nakłaniając do bratobójczej walki. Iran wspiera Kurdów irackich, tłumiąc własnych, Irak udziela poparcia Kurdom irańskim, zwalczając swoich, itd. Polityka utrzymania podziału wśród Kurdów przyniosła efekt w 1994 roku, kiedy to wybuchła wojna domowa pomiędzy dwoma największymi partiami – Kurdyjską Partią Demokratyczną i Patriotyczną Unią Kurdystanu.

Irak podszedł do separatystycznych dążeń Kurdów w sposób najbardziej drastyczny. Na rozkaz Sadama Husajna rozpoczęto masowe prześladowania kurdyjskiej ludności (lata 1986-1987). W wyniku działań wojskowych z powierzchni ziemi zniknęło 4 tys. osad, a 90 proc. kurdyjskich mieszkańców wypędzono lub zabito. Mężczyźni w wieku 17-70 lat trafiali najczęściej do obozów, więzień lub masowych grobów. Przeciw ludności kurdyjskiej przynajmniej 20-krotnie użyto bojowych środków chemicznych, a żaden z tych przypadków nie spotkał się ze stanowczymi protestami opinii międzynarodowej.

Dopiero w 1991 roku, po przegranej przez Irak I wojnie w Zatoce Perskiej, wojsko kurdyjskie zdołało wyprzeć armię iracką i objąć autonomiczne rządy. Kurdowie, według przyjętej irackiej konstytucji, otrzymali 17 proc. dochodów z ropy, której złoża znajdowały się poza ich terytorium. Zyskali niepodległość, własny parlament, administrację, struktury wojskowe, budżet państwowy oraz namiastkę granic.

W wyniku starań o członkostwo w Unii Europejskiej Turcja złagodziła w niewielkim stopniu politykę wobec Kurdów. Jednym z ustępstw władz tureckich było zalegalizowanie w 2002 r. audycji radiowych i telewizyjnych w języku kurdyjskim oraz zgoda na nauczanie tego języka. Oczywiście wszystkie wprowadzone zmiany normalizujące w nieznacznym stopniu życie Kurdów były tylko pozorami, mającymi zamydlić oczy UE.

Nadal dochodziło w Turcji do aresztowań osób podejrzanych o działania separatystyczne, tłumione były wszelkie kurdyjskie ruchy niepodległościowe, a turecka konstytucja nadal nie wymieniała Kurdów jako mniejszość narodową. Dopiero pod naciskiem opinii międzynarodowej tureckie władze uznały odrębność narodową Kurdów i przyznały im prawo do używania własnego języka. Niestety, ostatnie wydarzenia w Turcji inspirowane przez tamtejsze władze w osobie prezydenta Erdogana pokazały, że zmasowana kampania prześladowań zamieszkałej w tym kraju mniejszości kurdyjskiej znów przybiera na sile.

Warto wspomnieć o tym, że to syryjscy i iraccy Kurdowie (tzw. Peszmergowie, czyli kurdyjscy wojownicy) stanowią trzon sił militarnych, których celem jest zniszczenie Państwa Islamskiego (IS) na Bliskim Wschodzie i wprowadzonego przez fundamentalistów kalifatu. W kurdyjskich szeregach, liczących około 170 tys. bojowników, walczą zarówno mężczyźni, jak i kobiety, których wspierają dodatkowo Stany Zjednoczone, Niemcy, Czesi oraz Brytyjczycy. To na nich opiera się główny ciężar walki z IS w Syrii i Iraku.