„Prawo lekarzy nie może stać nad prawem pacjentek i pacjentów. Problem nadużywania klauzuli sumienia przez lekarzy nie jest nowy. Zajmowałam się nim przez wiele lat – mówiła Wicemarszałkini Sejmu RP Wanda Nowicka na wysłuchaniu obywatelskim „Klauzula sumienia a prawa pacjenta - obowiązki instytucji publicznych”.
Wanda Nowicka. Posłanka na Sejm VII kadencji i Wicemarszalkini Sejmu. wieloletnia działaczka na rzecz praw kobiet i praw człowieka
Wanda Nowicka przypomniała o sprawach, które Polska przegrała w Strasburgu, jak ta 14-letniej Agaty z Lublina, której odmawiano przerwania ciąży, choć była ona wynikiem gwałtu. „Było rozporządzenie, które zobowiązywało świadczeniodawcę, w przypadku odmowy ze względu na klauzulę sumienia wykonania świadczenia przez wszystkich lekarzy w placówce, do podpisania umowy z podwykonawcą. Niestety ówczesna Minister Zdrowia Ewa Kopacz wycofała to rozporządzenie w 2008 r.” – tłumaczyła Nowicka.
Zwróciła również uwagę, że tzw. sprawa prof. Chazana, która wraz z podpisaniem przez lekarzy Deklaracji Wiary, rozpoczęła dyskusję nad klauzulą sumienia, tylko z pozoru zakończyła się sukcesem – prof. Chazan został zwolniony. „Nie podjęto żadnych działań, by problem rozwiązać systemowo i żeby podobna sytuacja już nigdy nie miała miejsca. Z tego powodu złożyłam do Ministra Zdrowia interpelację poselską. System musi zacząć działać” – mówiła.
Wanda Nowicka zaproponowała, by przywrócić rozporządzenie wycofane przez Ewę Kopacz, a funkcjonariusze ochrony zdrowia stali na straży pełnej dostępności świadczeń medycznych zgodnych z prawem, najnowszą wiedzą medyczną i oczekiwaniami pacjentek.
„Głównym problemem w sprawie prof. Chazana jest nie samo przerwanie ciąży, lecz nie udzielenie pacjentce informacji, gdzie należne jej świadczenie może wykonać, co jest nadużyciem klauzuli sumienia” – mówiła Nowicka. Według Marszałkini lekarze nadużywają swojego prawa, żeby uniemożliwić kobietom przerywanie ciąży, dostęp do antykoncepcji, czy in vitro.
Debata w Sejmie miała charakter interdyscyplinarny. Udział w niej wzięli przedstawiciele różnych środowisk. Poruszano aspekty prawne, etyczne, medyczne.
Obecny na wysłuchaniu obywatelskim prof. Lucjusz Jakubowski z Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki zwrócił uwagę, że gdyby obecny porządek prawny dot. klauzuli sumienia był egzekwowany, nie potrzebne byłyby zmiany w prawie. Podobnego zdania była dr Dorota Pudzianowska z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Natomiast prof. Mirosław Wyrzykowski z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego wyjaśniał, konstytucyjne aspekty klauzuli sumienia. „W Konstytucji jest zapisana wolność sumienia, natomiast klauzula sumienia jest narzędziem realizacji tej wolności i powinna być uregulowana prawnie – tłumaczył. Prof. Zbigniew Szawarski, przewodniczący Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN, zauważył, że spór o klauzulę sumienia pogłębia podziały między lekarzami, a obecny system zdrowia nie zapewnia kobietom w ciąży bezpieczeństwa i poszanowania ich godności. „Okrucieństwem jest pozostawienie kobiety bez pomocy” – mówił.
Rzeczniczka Praw Pacjenta Krystyna Kozłowska przypomniała, że pacjentki muszą zgłaszać swoje problemy, bo inaczej trudno im pomóc.