Weksel in blanco – sposób przejścia uprawnień

Wszystko jest w porządku, kiedy kredyt jest spłacany zgodnie z harmonogramem więc bank nie ma potrzeby korzystania z weksla. Problemy zaczynają się w momencie, gdy uprawniony do wypełnienia weksla zaczyna korzystać ze swoich praw. Przy czym, należy podkreślić, że weksel może uzupełnić osoba, z którą pierwotnie nie zawieraliśmy umowy kredytu, i z którą wcześniej nie łączył Nas żaden stosunek prawny. Należy bowiem zaznaczyć, że zobowiązanie wekslowe, może stanowić przedmiot cesji, co oznacza tyle, że każdy kto nabędzie zobowiązanie wekslowe i znajdzie się w posiadaniu weksla in blanco będzie mógł dochodzić roszczenia od jego wystawcy.

Może się zatem zdarzyć, iż wystawca weksla in blanco zostanie wezwany do wykupienia weksla przez zupełnie inną osobę niż ta, z którą uprzednio zawarł umowę kredytu, którą weksel miał zabezpieczać. W takich sytuacjach, zazwyczaj dochodzi do sporu sądowego pomiędzy zobowiązanym wekslowo, a obecnym posiadaczem weksla, który na drodze sądowej zdecydował się dochodzić swoich roszczeń. Spór może dotyczyć różnorodnych kwestii: np. wypełnienia weksla sprzecznie z deklaracją wekslową czy prawidłowego przejścia uprawnień z weksla z dotychczasowego posiadacza na nabywcę wierzytelności zabezpieczonej wekslowo.

Generalnie przeniesienie praw z weksla może nastąpić w drodze indosu bądź też w drodze zwykłego przelewu. Co do zasady, każdy weksel może być przeniesiony w drodze indosu, jednakże w sytuacji gdy na wekslu umieszczona jest klauzula „nie na zlecenie” możliwość przeniesienia praw z weksla ogranicza się do formy zwykłego przelewu.

Przelew jest umową, na mocy której uprawniony posiadacz weksla przenosi na nabywcę daną wierzytelność, która jest zabezpieczona wekslem. Skutkiem cesji jest przejście z majątku zbywcy do majątku nabywcy zarówno wierzytelności inkorporowanej w wekslu in blanco, jak i związanego z nim uprawnienia do uzupełnienia weksla. Konieczne jest także fizyczne przeniesienie dokumentu weksla poprzez jego wydanie.

Kodeks cywilny umożliwia w miarę swobodne przenoszenie wierzytelności, również tych zabezpieczonych wekslowo. Zgodnie bowiem z art. 509 Kodeksu cywilnego, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania, a wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Powyższe potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2005 r. (sygn. akt VCK 407/05), w którym wskazano, że: „obrót prawami z weksla in blanco przed jego wypełnieniem może nastąpić według przepisów prawa cywilnego, w drodze przelewu (art. 509 w zw. z art. 517 KC).”

Niemniej jednak art. 517 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi, że przepisów o przelewie nie stosuje się do wierzytelności związanej z dokumentem zbywalnym przez indos. Oznacza to, że wystawca weksla może zabezpieczyć się przed ewentualnym przeniesieniem roszczenia wekslowego na inną osobę poprzez umieszczenie na wekslu wyraźnej klauzuli „nie na zlecenie” oraz poprzez jednoczesne zaznaczenie w treści weksla braku możliwości dokonania przelewu na podstawie art. 509 Kodeksu cywilnego.

Tylko w takiej sytuacji, wystawca weksla może mieć pewność, iż w razie ewentualnego sporu sądowego, będzie mógł skutecznie podnosić zarzut niewłaściwego przejścia uprawnień z weksla.

(J. Markowska, WCDP)