Olka Osadzińska to 30-letnia ilustratorka, której talent przerósł polskie standardy

Od 2003 prowadziłam bloga z rysunkami. Nie miałam w tym jakiegoś konkretnego planu, rysowałam dla przyjemności. Bloga prowadził wtedy każdy. Traktowałam to jako hobby. Angażowałam się w różne projekty i to się pomału przeradzało w kontakty zawodowe. O zajęciu się tym „na poważnie” pomyślałam dopiero, kiedy zaczęłam się starać o pierwszy staż - stwierdziłam, że chciałabym w to zainwestować i spróbować pójść w tę stronę. Po pierwszym stażu już właściwie pracowałam. Oczywiście dalej tworzyłam dla przyjemności, ale rysunki stały się wtedy moim głównym źródłem dochodu i tak jest do dzisiaj. Jestem pewnie jedną z niewielu osób, która pracą ilustratorską sponsoruje innego rodzaju działalność.

Warsztaty uświadomiły mi, że szkoła nie uczy samodzielnego myślenia i kompletnie nie przygotowuje do zawodu. W szkole wszyscy są artystami, natomiast ilustracja jest dziedziną użytkową. Musi spełniać zadania wyznaczone przez klienta, podobać się odbiorcy, odpowiadać na wymogi medium w którym jest prezentowana. Nie ma tu pełnej wolności. Są konkretne ramy, a ilustrator rozwiązuje zagadkę - jak to zrobić, żeby każdy był zadowolony, a efekt końcowy pracy był najlepszą ilustracją jaką stworzył. To jest przyjemne, ale nie jest łatwe.

Sukcesem w moim życiu jest to, że utrzymuję się ze swojej pasji. Cieszę się, że nigdy nie musiałam robić niczego innego by opłacić rachunki. To, że dostaję projekty, które są dla mnie ekscytujące i mam przyjemność pracować z ludźmi z całego świata, to też jest dla mnie wyznacznik sukcesu. Zawsze bardzo lubiłam komercyjne projekty, zwłaszcza te związane z projektowaniem produktów. Pierwszy rodzaj "głasków" dostajesz, gdy ktoś zaprasza cię do współpracy. Kiedy projekt jest akceptowany, myślisz: Wow, udało się! Jak widzisz gotowy produkt, widzisz, że słowo ciałem się stało – to zawsze niesamowita przyjemność. Ale kiedy ktoś to na siebie wkłada - jako bluzę, t-shirt czy buty - i z Twojej pracy robi część swojego wizerunku, to jest naprawdę powód do dumy.

W Polsce jestem ilustratorem z imieniem i nazwiskiem, za granicą jestem ilustratorem z portfolio. Ilość zleceń polskich i zagranicznych jest porównywalna. Główna różnica polega na tym, że w Polsce od dłuższego czasu nie pracuję już „tylko rysując”, ale spora część mojego wynagrodzenia jest związana z wizerunkiem. Buty, które projektuję dla Reeboka mają moje logo i podpis, tej samej wielkości, co logo marki. Gdybyś zrobiła jednak sondę uliczną na mój temat, pewnie okazałoby się, że większość ludzi nie wie, kim jestem. Odniosłam sukces w dziedzinie, która nie istnieje na mapie zainteresowań społeczeństwa (śmiech).

Rynek ilustracji - i w Polsce, i zagranicą, jest skomplikowany. Ilustracja zawsze będzie tańsza od zdjęcia, bo żeby ją zrobić, nie trzeba organizować całej sesji. Przez większość mojej pracy zawodowej wynagrodzenie było jednak kwestią drugorzędną. Wiele projektów robiłam czysto wizerunkowo, nie biorąc za to pieniędzy. Przy niektórych, jak przy pierwszej współpracy z Reebokiem, całe wynagrodzenie przekazaliśmy na cele charytatywne. Myślę, że to, gdzie jestem teraz, w dużej mierze wynika właśnie z tego, że jak ktoś do mnie przychodził z fajnym, ekscytującym projektem, mówiłam: „Super, zróbmy to”, nie pytając o kasę. Nie mylmy tego jednak z pracą za darmo –  ludzie, z którymi tak pracowałam, wracali do mnie z kolejnym projektami, na które mieli już pieniądze, a ja, w międzyczasie, tymi projektami budowalam swoje ilustratorskie portfolio, więc w pewnym sensie tu nic nie odbywa się za darmo. To wymiana. Na tym polega networking i myślę, że wszyscy powinni podchodzić do kontaktów międzyludzkich w ten sposób. Poza tym jestem naprawdę przekonana, że bycie miłym dla ludzi po prostu się opłaca – jeśli nie chcesz tego robić, bo jesteś miłym człowiekiem, rób to z tego powodu.

Z tym wciąż jest niestety problem. I nie chodzi o odbiorców, bo jeśli na półce leży czekolada ładna i brzydka, obie tej samej wielkości i wagi, i kosztują tyle samo, to nie widzę powodów, żeby klient miał wybrać tę brzydką. Żeby ten ładny produkt pojawił się jednak w sklepie, musi się zmienić świadomość producentów. Nie wyobrażasz sobie, ile czasu potrzeba, żeby przekonać klienta, żeby zrobił coś, co jest w jego interesie. Ostatnio czytałam artykuł w „Financial Times" o tym, że żyjemy w czasach, w których sztuka jest sprzedawana jak show-biznes czy sport, na poziomie marketingu jest tak samo pozycjonowana, jest takim samym produktem i nie tylko jest wszędzie, ale też staje się najbardziej pożądanym dobrem luksusowym, przez swoją niepowtarzalność. Czytam to i myślę: No chyba nie w Polsce. U nas wciąż w Muzeum Sztuki w Łodzi łatwiej jest zrobić reklamę niż namówić pana premiera albo 10 najbogatszych Polaków, żeby przyszli na otwarcie.

Jak mówiła Diana Vreeland: „the eye has to travel”. Potrzebuję też sprawdzić się w innych okolicznościach, dlatego chciałabym najbliższe dwa lata spędzić w takiej podróży. Nie zmienia to jednak faktu, że uwielbiam Warszawę. Uważam, że to bardzo kreatywne miejsce, jest tu niesamowicie dużo bardzo utalentowanych ludzi na światowym poziomie, których przez typowo polską skromność nie widać niestety za granicą.

To kolejny problem. Wszyscy podpierają się badaniami, na których pani Basia z Radomia wybrała brzydkie i nijakie. Ale kto tej pani Basi powiedział, co jest ładne? Ktoś tego uczył w szkole podstawowej? Nie sądzę. W liceum? Nie pamiętam. Cały nasz system uniemożliwia zdobycie wiedzy estetycznej w sposób naturalny. I to jest coś, co ja bardzo chciałabym zmienić - już na etapie najprostszej partycypacji.

Wymyślony przeze mnie projekt Art Yard Sale dokładnie to miał na celu. Chodziło o to, aby pokazać Polakom że sztuka jest częścią naszej codzienności. Taka wizualna partycypacja to - moim zdaniem - jedyny sposób żeby się rozwijać estetycznie, to jest proces osmozy. W ten sposób na Zachodzie ludzie uczestniczą w kulturze. Oni nie muszą wiedzieć co awangardowy malarz robi w pracowni, bo to, co on robi przenika do reklamy, mody, tego, jak wyglądają billboardy, na billboardach ludzie, a na końcu - ludzie na ulicy. Tylko żeby tak było, połączenie między przemysłem kreatywnym i komercyjnym musi istnieć, a u nas to się dopiero zaczyna. 

Uważam, że o gustach powinno się dyskutować. To, co robią artyści nie jest oderwane od rzeczywistości. Te okładki magazynów, billboardy, logotypy nie drukują się same na drukarkach. Ktoś je projektuje, a każdy Polak widzi je w drodze do szkoły i do pracy. Przez to oglądanie rzeczy, w sytuacjach z życia codziennego, kształtują się nasze gusta. Więc walka z wizualnym zaśmieceniem jest w interesie każdego.

Kiedy zastanawiałam się nad tym, co chcę w życiu robić, rodzice mówili mi: "rób to, co lubisz. Bo jak coś sprawia ci radość, to wkładasz w to więcej pracy i masz większą szansę na osiągnięcie sukcesu". Oni sami zostali lekarzami - wybrali więc zawód, który w tamtych czasach był kilkukrotnie niżej opłacany niż zawód górnika. Nie było wtedy w ogóle sektora prywatnego, ogromne spektrum zawodowych możliwości nie istniało. Nikt nie marzył o tym, żeby pracować w reklamie albo w modzie. Wybierało się między pielęgniarką, nauczycielką, górnikiem. Nie sądzę więc, żeby ludzie w tamtych czasach planowali jakoś swoją karierę i myśleli o zawodowym sukcesie.

Dla mnie znaczenie słowa elita jest ugruntowane w teoriach m.in. José Ortegi y Gasseta - to ludzie, którzy mają wiedzę, wykształcenie, horyzont myślowy i środki finansowe. Ale przede wszystkim chęć, by używać tego zaplecza, dzieląc się z innymi. Wyznacznikiem elity w tym sensie nie jest drogie ubranie i szampan w ręku, ale poczucie pewnego rodzaju misji czy społecznego obowiązku związanego ze statusem. Wydaje mi się, że takich osób w Polsce jest dużo. Nie są to jednak całe, jednorodne grupy - w każdej z tych grup są jednostki, które reprezentują sobą coś wartościowego i robią coś cennego dla innych.

Poznałam bardzo wiele różnych środowisk i myślę, że żyjemy w kraju który ma różne oblicza. Mamy wiele ograniczeń. Dla wielu osób są one jednak punktem wyjścia, a nie mentalną klatką. To polskie kombinowanie i znajdowanie rozwiązań jest świadectwem naszej kreatywności. Myślę też, że wizerunek Polaków - zarówno w kraju, jak i za granicą - zmienia się. Jesteśmy w stanie dojrzeć w sobie pozytywne cechy. To, co mi w Polakach przeszkadza, to zawiść i myślenie że jeśli ktoś ma pieniądze to znaczy, że „skądś je wziął”. Domniemanie, że je zarobił jest najmniej prawdopodobne.

Myślę, że mamy w tym krótkie doświadczenie, bo 25 lat to nie jest nawet jedna sensowa kariera od początku do końca. Nie mamy jednego pokolenia, które jest beneficjentem zarobionych przez siebie pieniędzy, nie zdążyliśmy się napracować, zarobić i najeść.