Musisz płacić na ZUS, bo jest "solidarność międzypokoleniowa". Tylko czemu niby mamy być z kimkolwiek solidarni?

Jeden z naszych czytelników zwrócił nam uwagę, że w obronie ZUS często pojawia się właśnie kwestia solidarności międzypokoleniowej – ale nikt nie wyjaśnia, co to dokładnie oznacza i skąd ten koncept w ogóle się wziął. A przecież jeśli podpiera się nim jedna z najważniejszych instytucji finansowych w państwie, to coś znaczyć ten termin musi.

Solidaryzm społeczny miał pokazywać – według znanego socjologa Emila Durkheima – że podział pracy jest jednoznaczny z tym, że musimy ze sobą współpracować. W Polsce popularność temu terminowi przyniosło Prawo i Sprawiedliwość – Jarosław Kaczyński w swoich przemówieniach często odwołuje się do wszelakiej solidarności, międzypokoleniowej szczególnie.

– Idea solidarności z umową międzypokoleniową nie ma wiele wspólnego, bo nikt z nikim się na nic nie umawiał – mówi nam dr Wojciech Nagel, członek rady nadzorczej ZUS-u. – Ale w wielu krajach przyjęte jest funkcjonowanie solidaryzmu międzypokoleniowego. To przecież nie jest polski wynalazek, to pojęcie i model systemu przyszedł do nas z Niemiec i Wielkiej Brytanii – przypomina nasz rozmówca.

W dyskusjach o ZUS-ie często można spotkać się z opiniami: a niby dlaczego mam komukolwiek oddawać swoje ciężko zarobione pieniądze, skoro on sam o siebie nie zadbał? Czemu ja niby miałbym dbać o innych?

Poseł Maks Kraczkowski z PiS przyznaje, że zdarzało mu się słyszeć takie pytania m.in. od studentów. – Wtedy odpowiadam: a kto budował drogi, po których jeździcie? Kto kształcił nauczycieli? Tak, robią to właśnie te osoby, na które płacimy w ramach solidaryzmu międzypokoleniowego – przypomina poseł. Jego zdaniem, na tej samej zasadzie można zakwestionować budowanie wałów powodziowych, bo teoretycznie można by przeznaczyć państwowe pieniądze na coś bardziej dochodowego, a obywatele niech przed powodzią bronią się sami.

– Ta solidarność ma uzasadnienie: wraz z wiekiem po prostu tracimy siły i musimy korzystać z pomocy innych ludzi, opieki czy infrastruktury utrzymywanej przez nas wszystkich – dodaje Kraczkowski. I zaznacza, że kiedy państwo jest solidarne na przykład z bankiem i powstrzymuje go od upadku, by ludzie nie stracili pieniędzy, to nikt nie ma wtedy pretensji.

Dlatego też albo będziemy się wspierać – również poprzez system emerytalny – albo społeczeństwo, jak to określa Gowin, "zacznie ulegać rozkładowi".

Poseł zaznacza, że nie jest entuzjastą ZUS-u i denerwuje go hipokryzja polityków, którzy twierdzą, że w obecnej formie można utrzymać Zakład. – Ale są pewne instytucje, realizujące wspólne cele, na które trzeba łożyć: szpitale, policja. Nawet w utopiach liberalnych takie instytucje funkcjonują. Zasady solidaryzmu nie można z dnia na dzień zlikwidować – przestrzega Gowin i podkreśla, że ta zasada musi obowiązywać jeszcze bardzo długo.

Jeśli zaś ktoś kwestionuje konieczność istnienia ubezpieczeń społecznych, Wojciech Nagel z rady nadzorczej ZUS-u porównuje je do samochodowego OC. – Tamto ubezpieczenie od ryzyka wypadku jest powszechne i obowiązkowe dla kierowców. A ubezpieczenia społeczne są od ryzyka związanego ze starością i zakończeniem aktywności zawodowej – wyjaśnia Nagel. I przypomina, że obowiązku posiadania OC nikt nie kwestionuje. Nagel twierdzi, że solidaryzm międzypokoleniowy jest "bardzo potrzebny" i że na całym świecie funkcjonują takie systemy i radzą sobie całkiem nieźle.

Członek zarządu ZUS przekonuje jednak, że problem nie leży w systemie i idei solidaryzmu społecznego, a w politykach. To oni bowiem – wbrew temu, co robią rządy na Zachodzie – zwiększają udział państwa w emeryturach, a przy okazji próbują ograniczać sektor prywatny, czyli OFE. To oni nie likwidują kosztownych emerytalnych przywilejów, choć obiecują to od kilku lat. To także politycy nie wprowadzają żadnych dużych reform, które mogłyby pomóc na trudną sytuację demograficzną czy gospodarczą, a tym samym ulżyć nieco obywatelom.

Bo gdybyśmy mieli trochę więcej pieniędzy, nie przeszkadzałoby nam aż tak, że musimy płacić trochę na innych. Ale dzisiaj początkujący przedsiębiorca, nawet jeśli nie ma żadnych dochodów – o zyskach nie wspominając – musi płacić na ZUS i państwa nie interesuje, że nie ma z czego, bo dopiero startuje z biznesem.

Taka sytuacja obywateli po prostu denerwuje. Tym bardziej, że – jak wskazuje Maks Kraczkowski – sam ZUS, jako pośrednik w realizowaniu idei solidaryzmu międzypokoleniowego, bierze dla siebie bardzo, bardzo dużo pieniędzy. – Siedziby za miliony złotych, liczne premie dla urzędników. Tu solidaryzm nie funkcjonuje – podkreśla poseł PiS.

Jednocześnie Nagel popiera zarówno edukację ekonomiczną obywateli, jak i zmniejszanie roli państwa w naszej gospodarce. Za brak zmian i wadliwy system należy jednak winić polityków, a nie innych ludzi, którzy często uczciwie pracowali całe życie – i nie ich winą jest, że nie odłożyli milionów na starość.