Zaćmienie Słońca, Księżyca i deszcze spadających gwiazd. Spójrz w niebo! W tym roku czeka na Ciebie mnóstwo atrakcji!

To jest jedna z moich ulubionych rzeczy. Tak, oczywiście, że tak.

To jest chyba tak, że dzięki temu – jakkolwiek banalnie by to nie brzmiało – udaje mi się trochę oderwać od rzeczywistości. Zawsze wtedy mam takie specyficzne poczucie, że jestem jedną z nielicznych osób, która to robi. Inni patrzą wtedy w telewizor, pracują, jedzą. I że jestem sam na sam z tymi niesamowitymi doświadczeniami. Choć to trochę przeczy mojej pracy i temu, że przecież co dzień astronomię promuję i staram się, by w stronę gwiazd spojrzało jak najwięcej osób.

To prawda, wystarczy tu powiedzieć, że co roku organizuję w Centrum Nauki Kopernik imprezę, na którą przychodzi kilka tysięcy ludzi. I oni się tam naprawdę doskonale bawią przy tym wspólnym patrzeniu w gwiazdy. A jeśli ja co roku widzę tłum ludzi, który potrafi wiwatować, krzyczeć, gwizdać na widok spadającej gwiazdy tak jakby to co najmniej polska reprezentacja strzeliła gola na Wembley, to coś w tym musi być. Trudno jasno określi co, ale z pewnością ważna jest frajda. Jeśli ktoś tego spróbuje, to sam się dowie.

Tak, on jest naprawdę wyjątkowy i to z kilku powodów. Bo poza tym, co możemy zwykle obserwować w różnych miejscach na niebie, to mamy jeszcze kilka zjawisk extra.

To widoczne u nas częściowe zaćmienie, będzie spowodowane całkowitym zaćmieniem Słońca, którego pas przebiega przez bardzo daleką północ Europy – będzie przechodził przez Morze Północne, Wyspy Owcze, zahaczy też o Spitsbergen. Tyle, że statystyki pogodowe dla tego czasu i tego miejsca są tak fatalne, że mało kto wybiera się właśnie tam, by na własne oczy zobaczyć to całkowite zaćmienie. Natomiast zdecydowana większość Europy będzie mogła zobaczyć zaćmienie częściowe i to o bardzo dużej fazie.

W Polsce, w okolicach Rzeszowa zaćmienie będzie miało fazę 0,6 a w Świnoujściu 0,8. Zatem, uśredniając, ok. 70 procent tarczy słonecznej w całym kraju zostanie przykryte. To nie lada atrakcja. W dodatku pojawi się w godzinach porannych, mniej więcej między 9.45 a 12.10.

Zaćmienie Słońca jest o tyle niezwykłym zjawiskiem, że jest dostępne dla każdego. Jego obserwacja nie wymaga żadnego sprzętu, choć z kolei trzeba pamiętać o zachowaniu pewnych zasad bezpieczeństwa. Bo, o ile patrzenie w gwiazdy jest całkowicie bezpieczne i można się przy nim jedynie rozmarzyć, o tyle patrzenie na tą konkretną gwiazdę jaką jest Słońce, może już być niebezpieczne.

Chodzi o to, że słoneczny blask może sprawić, że zostanie uszkodzony nasz nerw wzrokowy. Krótkotrwałe spojrzenie w stronę słońca na pewno nas nie zabije, ale warto zachować wszelkie środki ostrożności. Najlepszą metodą na to jest zastosowanie specjalnych filtrów.

Powiem pani jeszcze ciekawostkę. Takie zaćmienie z bardzo interesującym efektem można obserwować także w zwykłej kałuży. Albo – o czym mało kto wie – stanąć pod drzewem. Najlepiej takim, które ma pełno liści. Choć znalezienie go teraz, w marcu, może być jeszcze dość trudne (śmiech).

Tak i warto, bo pod takim drzewem doskonale widać prześwity światła, które w większości mają kształt kolisty. Takie drzewo, jego liście, działają prawie jak camera obscura. W trakcie zaćmienia przekonamy się, że te wszystkie plamki, które widzimy stojąc pod drzewem, mają kształt rogalika. Taki jak w danej chwili ma także Słońce. Zatem te plamy światła są tak naprawdę obrazem Słońca.

Nie... Wtedy odbicie światła czy też promieniowanie jest już na tyle małe, że nam to w zupełności nie szkodzi.

Drugie ważne i spektakularne zjawisko to sierpniowy deszcz perseidów, czyli noc z 12 na 13 sierpnia. O nim również warto pamiętać, bo o ile w zeszłym roku w trakcie tego deszczu mieliśmy pełnię Księżyca, co bardzo utrudniało obserwację, o tyle w tym roku Księżyc będzie w nowiu. To znaczy, ze jego prawie nie będzie, więc będzie można w pełni wykorzystać noc i ciemność na obserwacje.

Księżyca i nie tylko. Przeszkadzają też pobliskie latarnie czy sklepowe neony.

Na początku roku była szansa na obserwację komety Lovejoy. Ją w pewnym okresie można było zobaczyć gołym okiem, ale to było na granicy widoczności i to przy dobrych warunkach. Lovejoy była zatem zarezerwowana raczej dla badaczy astronomii, a nie dla przeciętnego zjadacza chleba.

Co do ewentualnej obecności innych komet to nie słyszałem, żeby w tym roku czekały nas jakieś godne uwagi tego rodzaju zjawiska. Komety mają jednak to do siebie, że potrafią mocno zaskakiwać. Zdarzały się sytuacje kiedy kometa, która w ogóle nie była widoczna przed teleskopem, nagle eksplodowała i stawała się jednym z najbardziej widocznych elementów na niebie. Taką sytuację mieliśmy chociażby w 2007 roku. Warto o tym pamiętać, jednak w planach nie ma oczekiwania na jakieś niezwykłe komety. Takie, które byłyby dostępne w obserwacjach dla każdego.

Tak, ono przypada 28 września i będzie to całkowite zaćmienie. Tego w Polsce nie widzieliśmy od czterech lat. Choć w międzyczasie kilka takich zjawisk było, wszystkie akurat miały miejsce wtedy, kiedy w Europie był dzień. A teraz Stary Kontynent zobaczy takie zjawisko w całej okazałości przed wschodem Słońca 28 września, dokładniej mówiąc między godziną 2.00 a 4.00 nad ranem. Wtedy Księżyc zniknie całkowicie. Najpierw stanie się taki częściowo nadgryziony, potem krwisto czerwony a na końcu trudno będzie go w ogóle wypatrzyć.

Ani przygotowania ani zabezpieczenia w postaci folii chroniących nas przed szkodliwym promieniowaniem. Można jedynie zmarznąć w nocy, jak to we wrześniu, ale ani lornetki ani teleskopy nie są konieczne, choć oczywiście dzięki nim można zobaczyć jeszcze więcej i jeszcze wyraźniej.

Jeśli naprawdę mówimy o zaczynaniu to nic, poza chęcią. Jeśli chcemy zacząć patrzeć w gwiazdy to po prostu to zróbmy. Wyjdźmy na balkon, do ogródka, połóżmy się nawet na kocu czy na leżaku i patrzmy w niebo. Warto się z nim na początek trochę oswoić, zapoznać się z gwiazdami, zobaczyć co tam się może dziać, bo wbrew pozorom na niebie w ciągu roku dzieje się sporo.

Czasem pojawiają się satelity, czasem błyskają spadające gwiazdy, czasem można nawet zobaczyć zorzę polarną. Jak już przyzwyczaimy się do tych widoków, możemy zacząć uczyć się rozmieszczenia gwiazd, ich położenia względem siebie nawzajem, poznać gwiazdozbiory, dowiedzieć się gdzie między nimi występują planety. A dopiero potem można zainwestować w podręcznik czy przewodnik, lornetkę. Teleskop, wbrew pozorom, dobrze jest kupić dopiero na samym końcu. Jeśli kupimy go na początku nie dość, że nie będziemy potrafili się nim posłużyć, to nie będziemy też potrafili odnaleźć rozmaitych obiektów widocznych dzięki niemu.

Tak, od początku, przez lornetkę aż do teleskopu.