Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to choroba, która może doprowadzić do niepełnosprawności. Dotyka najczęściej ludzi pomiędzy 30. a 50. rokiem życia. W Polsce na RZS choruje ok. 250 tys. osób, na świecie ok. 70 mln. Jest najczęściej wykrywanym schorzeniem reumatologicznym.
RZS to choroba ludzi młodych JPC–PROD / shutterstock
RZS postrzegany jest jako choroba ludzi starszych. Często potocznie używamy nazwy reumatyzm i mylimy z chorobą zwyrodnieniową, na którą cierpią osoby w starszym wieku.
RZS jest przewlekłą, postępującą chorobą autoimmunologiczną charakteryzująca się głównie przewlekłym procesem zapalnym w obrębie stawów. Proces ten niszczy je i prowadzi do zniekształcenia. Stan zapalny rozwija się głównie w błonie maziowej stawu, która ulega przerostowi i pokrywa chrząstkę powodując jej uszkodzenie.
W wyniku choroby niszczona jest również torebka stawowa, kości i ścięgna. Efektem tych zmian jest usztywnienie zaatakowanego stawu lub stawów, które nie mogą spełniać swoich funkcji. RZS to nie tylko choroba układu kostno-stawowego – tak naprawdę w proces zapalny jest włączone wiele układów naszego organizmu.
Organizm atakuje swoje komórki - tzw. autoagresja
Jako jedną z przyczyn tej choroby podaje się skłonność genetyczną. Specjaliści tłumaczą również, że powoduje ją defekt układu odpornościowego, który sprawia, że organizm nie rozpoznaje własnych tkanek, traktuje je jako zagrożenie i produkuje autoprzeciwciała, żeby je zniszczyć. Naukowcy zidentyfikowali już kilka genów odpowiedzialnych za takie reakcje organizmu.
Jednak sama skłonność nie wystarczy. Proces chorobowy aktywuje zwykle zakażenie bakteryjne, wirusowe lub grzybicze. Choć bywa, że choroba rozpoczyna się po przebytym urazie, operacji lub silnym stresie. Częściej atakuje kobiety niż mężczyzn. Natomiast palenie papierosów zwiększa ryzyko zachorowania i powoduje jego cięższy przebieg.
RZS jest schorzeniem przewlekłym, jego leczenie trwa długo. Po opanowaniu choroby leki trzeba przyjmować nawet ponad 2 lata, aż organizm przestanie atakować własne komórki.
Objawy choroby mogą pojawić się po przeżytym silnym stresie lub chorobie np. grypie lub u kobiet w okresie ciąży.
Powinniśmy uważać na następujące: osłabienie, stan podgorączkowy, bóle mięśni, utratę apetytu, ból i sztywność stawów, obrzęk stawu i zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który w przypadku podejrzenia RZS skieruje nas do reumatologa.
Często chorzy przyjmują leki przeciwbólowe i nie szukają sprawdzonych informacji na temat tej choroby. Prawda jest taka, że stawy nie muszą boleć, a wczesna diagnoza i leczenie nie dopuszcza do powstania nieodwracalnych zmian.
Jeśli od momentu pierwszych objawów do leczenia nie przekroczymy 3 miesięcy to zmiany w stawach są odwracalne.
Niestety u chorych, którzy cierpią na RZS od kilku lub kilkunastu lat, możliwe jest już tylko zahamowanie postępów choroby i doprowadzenie do braku dolegliwości bólowych co jednak ma ogromne znaczenie.
Dużym problemem w Polsce jest długotrwająca droga chorego od lekarza pierwszego kontaktu do reumatologa i wprowadzenie właściwego intensywnego leczenia.
Postawienie diagnozy przez lekarza nie opiera się jedynie na wywiadzie, który potwierdza wspomniane wcześniej objawy. Lekarz sprawdza też w jakiej kondycji są stawy chorego, a także zleca badania takie jak: OB, CRP, morfologia z rozmazem, czynnik reumatoidalny, przeciwciała przeciwcytrulinowe, zdjęcie RTG lub USG chorych stawów. Trzeba jednak pamiętać, że nie ma badania krwi, które jednoznacznie potwierdza lub wyklucza zapalenie stawów u każdego chorego.
Ze względu na fakt, że jest to choroba przewlekła, sporym problemem jest właściwe przyjmowanie leków przez chorych i przestrzeganie zaleceń lekarskich.
LECZENIE
Powszechnie stosowane leki w RZS to tzw. leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh). Stosowany jest jeden lek lub kombinacja kilku leków. Ważne jest żeby chorzy przestrzegali dawkowania i częstotliwości przyjmowanych leków wg zaleceń lekarza reumatologa. Jeśli terapia tymi lekami nie przynosi pożądanych efektów lub w przypadku nietolerancji leków LMPCh stosuje się tzw. leczenie biologiczne.
Niestety w Polsce dostęp do takiego leczenia jest dość ograniczony. Pacjenci otrzymują je w ramach tzw. programów lekowych w lecznictwie szpitalnym.
Leczenie biologiczne
Leki biologiczne są stosowane u chorych na RZS w celu kontrolowania objawów choroby, zmniejszania tempa progresji RZS i przeciwdziałania uszkodzeniu stawów. Z reguły stosuje się je razem z lekiem typu LMPCh. W przypadku nietolerancji leku LMPCH, lek biologiczny może być stosowany sam w tzw monoterapii.
Organizacje pacjenckie skupiające chorych na RZS apelują do resortu zdrowia o racjonalizację dostępu do leczenia biologicznego. Resort zdrowia uważa jednak, że leki te muszą być podawane w ramach hospitalizacji ze względu na koszty.
Ważnym aspektem dla części chorych jest fakt konieczności hospitalizacji np. co miesiąc w celu podania leku biologicznego dożylnie. Wpływa to negatywnie na ich pracę zawodową i życie prywatne – mimo dobrego samopoczucia często korzystają ze zwolnień lekarskich.
Nie wszystkie formy podskórne leków biologicznych do stosowania samodzielnego przez chorego są refundowane.
Co oprócz leków?
Oprócz leczenia farmakologicznego bardzo ważne jest dla chorego wsparcie psychiczne, ponieważ jest to choroba, która wiąże się z bólem i niepełnosprawnością. Czasami warto skorzystać z profesjonalnej pomocy jaką może zaoferować psycholog lub psychiatra.
Bardzo ważne są też ćwiczenia, które odpowiednio dopasowane przez rehabilitanta, pozwalają na zachowanie siły mięśniowej, ruchomości stawów czy poprawiają ogólną wydolność organizmu. Zwykle polecane jest chodzenie, pływanie i jazda na rowerze.
Specjaliści zalecają też m.in. rzucenie palenia i zaprzestanie picia kawy i herbaty, zmianę diety na wegetariańską lub śródziemnomorską.
Przez swoją specyfikę, RZS jest chorobą, która nie tylko generuje koszty medyczne związane z samym leczeniem czy lekarską opieką specjalistyczną ale również koszty pośrednie, takie jak zasiłki i renty, koszty absencji chorobowych czy opieki osób trzecich. Pamiętajmy, że wczesna diagnoza choroby zwiększa szanse na brak powikłań i niepełnosprawność. Najlepsze efekty leczenia osiąga się wtedy, gdy rozpocznie się je jak najszybciej.
Ból i obrzęk stawów, tkliwość uciskowa stawów, sztywność poranna stawów, zmęczenie, depresja, drażliwość, niedokrwistość, oraz objawy podobne do grypy takie jak złe samopoczucie, pocenie się, uczucie gorąca. Zdarza się, że chorzy chudną, miewają dolegliwości ze strony narządu wzroku, guzki reumatoidalne oraz stany zapalne w innych niż stawy częściach ciała. Specjaliści zaznaczają, że objawy tej choroby mogą pojawiać się i znikać lub mieć niewielkie nasilenie i utrzymują się od kilku miesięcy do nawet kilku lat.
NAJCZĘSTSZE OBJAWY RZS