"Pamiętnik z Powstania Warszawskiego" po angielsku. Jakie są wnioski Amerykanów? Polacy to antysemici

Osobliwa proza
Pamiętnik spisany przez Białoszewskiego po 23 latach od zakończenia Powstania, został przetłumaczony przez Madeline Levine, która pierwsze prace w tym kierunku poczyniła już w 1977 roku. Jednak dopiero teraz wyszła pełna wersja, którą czytelnicy mogą zakupić na stronie New York Review Books. Levine jest profesorem literatury słowiańskiej na Uniwersytecie Północnej Karoliny i tłumaczyła już dzieła Hanny Krall, Bogdana Wojdowskiego, Czesława Miłosza i Brunona Schulza.

Od kilku tygodni trwa promocja książki, odbywają się spotkania, podczas których amerykańscy czytelnicy dyskutują na temat wojny w Polsce i twórczości autora "Pamiętnika". Nie ma za to wielu recenzji i analiz dzieła, ale lewicowy magazyn "Jacobin" poświęcił dziełu sporo uwagi. Z lektury artykułu pod tytułem "Heretyk nacjonalizmu" wynika obraz Polaków, którzy uciekają -od swojej historii, są hipokrytami. Według Daniela Lazare Białoszewski "wygrzebuje dziury w narodowym micie osobliwą prozą".

Autor twierdzi, że prawdopodobnie jest tak, że pocięte i chaotyczne zdania mówią nam coś o tym, jakie to uczucie być bombardowanym przez Niemców, ale przypadkowość ciągu pamięci jest wykańczająca dla czytelnika. – W jednym momencie jest sierpień 1944 roku z powstaniem w pełni, a w kolejnym jest wrzesień 1939 kiedy rozpoczyna się wojna – narzeka.

Smutny, szary, zły kraj
Co według niego jest w Polsce niezdrowe? Nacjonalizm. „Pamiętnik” opowiada przecież o najbardziej „świętym” wydarzeniu w Polskiej historii obok Powstania Kościuszkowskiego, Powstania Listopadowego i Powstania Styczniowego, które tworzą kwartet długiej i tragicznej walki o wolność i niepodległość. W tekście poruszone są kontrowersje związane z Powstaniem Warszawskim, autor przywołuje teorię o spisku niemiecko -radzieckim, według którego Polacy byli z góry przegrani. Ale to według Daniela Lazare'a nieprawda.

– Tak samo jak prosta walka o wolność i demokrację. Oczywiście tysiące Polaków, w tym Białoszewski, było niezmiernie uradowanych z powodu perspektywy pozbycia się nazistów chociaż na kilka dni i dlatego zorganizowali kontratak. Ale prawdziwa historia jest bardziej złożona. Z rozkazu polskiego rządu emigracyjnego w Londynie, Powstanie miało być próbą ochronienia polskiej niepodległości przed Rosją i Niemcami, oraz próbą odbudowania granic sprzed 1939 roku, dzięki czemu miliony Ukraińców, Białorusinów i Niemców znalazłyby się pod polską dyktaturą – twierdzi Lazare nazywając Polaków kolonizatorami. Potem wspomina o tym, że przed wojną w naszym kraju antysemityzm był większy niż w Niemczech.

Niespełnione marzenia
Jaki obraz współczesnej Polski wynika z recenzji „Pamiętnika”? Polacy wyzwoleni spod jarzma sowieckiego mieli cieszyć się dynamicznie rozwijającym się wolnym rynkiem, stylem skandynawskim w mieszkaniach, dobrobytem i systemem politycznym cechującym się wysokimi standardami demokracji, brakiem korupcji. Polska miała być miejscem przyjaznym dla homoseksualistów. Jednak w rzeczywistości ten kraj przeszedł kamienistą drogę. Nie odczuliśmy kryzysu w 2008 roku, ponieważ nie przyjęliśmy euro, ale od 1980 roku do 2003 bezrobocie wzrosło o ponad 20 proc. zmuszając dwa miliony młodych ludzi do emigracji zarobkowej. Co więcej, antysemityzm wciąż ma się dobrze.

Autor recenzji dociera do danych. – Szacuje się, że około 28 proc. mieszkańców negatywnie odnosi się do Żydów, a aż 63 proc. ludzi twierdzi, że Żydzi kontrolują media i międzynarodową bankowość. 60 proc. młodzieży szkolnej wyznaje, że nie byliby zadowoleni, jeśli okazałoby się, że ich chłopak bądź dziewczyna są pochodzenia żydowskiego – wylicza. Dodatkowym problemem jest islamofobia. Ten obraz nie spodobałby się Mironowi Białoszewskiemu, który odmówił przystąpienia do "Solidarności", która jak pisze Lazare była protoplastą PiS.

Białoszewski doceniany
Nie każdy Amerykanin odbiera prozę Białoszewskiego jako niewygodną. Są krytycy, którzy nie dostrzegają w "Pamiętnikach" hipokryzji Polaków.