Czy twój partner też tak robi? Wstydliwy problem, który rozbija małżeństwa

Przede wszystkim takie sytuacje, jak przemoc finansowa nie powstają nagle. One, w taki czy inny sposób, musiały się dziać od początku związku, bo przecież mężczyzna nie zmienił się nagle, pod wpływem pojawienia się na świecie dziecka i tego, że ta kobieta przez pierwsze lata je wychowywała, dając mu tym samym bezcenną wartość.

Oczywiście, był jednak jakiś powód, dla którego oboje tego nie dostrzegali, ale też być może, nie omówili tego, jak widzą na przykład podział obowiązków w tej relacji.

Pieniądze mogą spełniać przeróżne funkcje, ale przede wszystkim są symbolem – na przykład szeroko pojętej dominacji. Warto jednak pamiętać, że za każdą tyranią najczęściej stoi lęk, rodzaj słabości, a pieniądze są formą siły, która te wszystkie słabości zasłania.

Wie Pani, w tym ‘nie zarabia’ tkwi pewien haczyk. Bo fakt, że nie zarabia, nie oznacza, że nie wnosi wartości. Pytanie na co oboje partnerzy się godzą i na ile robią to świadomie, a na ile ‘w amoku miłości’, na przykład podpisując intercyzę i widząc same jej zalety. Wtedy powinna zapalić się lampka ostrzegawcza, zwłaszcza jeśli któraś ze stron czuje się do tego zmuszona.

Wracając do sedna, pytanie, jakie kobieta daje sobie prawo do zarobianych przez męża pieniędzy, podczas kiedy ona na przykład wychowywała dziecko. Z pracy z pacjentami w gabinecie wiem również, że często kobiety nie chcą wiedzieć o różnych rzeczach – na przykład ile kosztuje utrzymanie mieszkania, ubezpieczenie samochodu, czy jakie biznesy prowadzi mąż. Bo to je niepokoi, budzi lęk.

Tak. Potem, w trakcie pracy, często okazuje się, że mąż jednak nie ma nic przeciwko temu, żeby ona miała dostęp do wszystkich kont, czy wiedziała wszystko na temat interesów jakie on prowadzi. Kobiecie może się wydawać, że partner stosuje wobec nie przemoc finansową, podczas gdy faktycznie problem wynika z braku rozmowy i jej chęci udziału, tworzenia ‘razem’.

Obiektywnie, jest to bardzo trudna i raniąca dla tej kobiety sytuacja, która wymaga natychmiastowej rozmowy między partnerami, pytania dlaczego on broni dostępu do tych pieniędzy lub na przykład, na ile zarobione przez niego pieniądze są faktycznie wspólne – na ile partner zarabia pieniądze dla rodziny, a na ile dla siebie. Co to faktycznie znaczy i dlaczego. Niezwykle pomocna w tej sytuacji może być terapia. Chciałbym podkreślić, że reparacja relacji w tym zakresie może nastąpić w każdej chwili. W każdej chwili można się obudzić i skorygować swoje życie w różnych obszarach.

Oczywiście. Kluczowy jest impuls, rozpoznanie, że ‘ja cierpię’, że ta sytuacja, w której tkwię mnie uwiera, że nie jest dla mnie dobra. W końcu, to, że kiedyś zgodziliśmy się na pewną sytuację, nie oznacza, że ona jest na całe życie. Przecież w małżeńskiej przysiędze, nie przyrzekamy sobie – będę od ciebie zależna / zależny finansowo. Tego sobie ludzie nie ślubują.

Jeśli czuje, że sytuacja jest bez wyjścia, dobrze byłoby gdyby porozmawiała lub dopuściła kogoś życzliwego – przyjaciółkę, terapeutę, lub mądrego mentora, którzy pomogliby jej temu wszystkiemu się przyjrzeć, spojrzeć na to z boku i faktycznie potwierdzili, że jest to sytuacja bez wyjścia. Ludzie w amoku, labiryncie życia, często go nie dostrzegają. To inaczej niż ci, którzy stoją z boku. Warto wtedy zaufać innym, bo wyjście zawsze jest. Pierwszym jest umiejętność zwrócenia się o pomoc. Szeroko pojętą pomoc – przyjacielską, terapeutyczną, prawną. Przeważnie okazuje się, że tych wyjść jest całkiem sporo. W końcu, jak ktoś wpadnie pod lód, musi wołać o pomoc, zamiast udawać, że to kąpiel morsów, która jest niezwykle przyjemna mimo, że ciało prawie mdleje z wycieńczenia. Nie musimy wszystkiego wytrzymywać. Naprawdę. Możemy prosić o pomoc. To niezwykle ważne, żeby zdawać sobie z tego sprawę.

Ależ przecież w sytuacji przemocowej, w której nie dajemy sobie rady, jesteśmy słabi. Pierwszą zasadą wyjścia z każdego życiowego kryzysu, jest uznanie, że jest się słabym. To tak jak ze zdrowiem. Dopóki nie uznam, że nie jestem chory, dopóty nie pójdę do lekarza. A więc odbieram sobie szansę na wyleczenie. Człowiek nie staje się inny, dlatego, że tak sobie założy. Musi najpierw uznać, że coś dzieje się nie tak, jakby tego chciał i, że sam sobie nie radzi. Dopiero wtedy pojawia się szansa na zmianę. Warto to jednak odróżnić od sytuacji, w której człowiek wie, że dzieje mu się krzywda, mówi o tym dookoła, ale jednak nie potrafi podjąć konkretnego działania, twierdząc, że się nie da. Wtedy mamy do czynienia ze współuzależnieniem, pewnego rodzaju patologią, którą warto nazwać po imieniu.

Oczywiście. Nawet w krajach muzułmańskich mamy kobiety, które godzą się na burkę i te, które z tym walczą. Przerysowuję tę sytuację specjalnie, żeby pokazać, że naprawdę mamy wybór. Warto jednak zdawać sobie sprawę również z tego, na ile fakt utrzymywania przez partnera jest po prostu dla wielu kobiety zwyczajnie wygodny.

To jest zachowanie przemocowe, zwłaszcza, jeśli nie uwzględnia potrzeb partnera. Jednak zazwyczaj żadne sytuacje nie są czarno-białe. Po pierwsze, to kompulsywne wydawanie pieniędzy, może być wynikiem tego, że ona nie panuje nad własnymi emocjami, w związku z czym kupuje bez kontroli, żeby wypełnić w sobie jakąś pustkę. A pustka może być spowodowana biedą w domu rodzinnym lub na przykład nieobecnym ojcem, który 'nie dowoził' tego, czego ona jako dziewczynka potrzebowała, czyli atencji, uznania, ojcowskiej troski i miłości. Takie zachowanie może być również formą odwetu na partnerze. Tak czy inaczej, jest to forma przemocy, którą dobrze jest sobie uświadomić.

Moja wiedza wskazuje na to, że żadne dziecko się z tym nie rodzi. Tendencje do wchodzenia w różnego rodzaju wzorce zachowań, kształtują się u dziecka w pierwszych latach życia. W tym kontekście istotne jest, jak rodzice wykorzystują swoją przewagę w stosunku do dziecka, i na ile potrafią nie wykorzystywać przemocy do jego wychowania, używając szerszego, bardziej dojrzałego wachlarza możliwości.

Porównałbym to do monarchii oświeconej. Dobrze jest, jeśli dziecko ma poczucie, że ma wybór. Oczywiście nie we wszystkim i nie zawsze, ale na przykład codziennie, ubierając się, może wybrać spośród kilku przygotowanych przez rodzica ubrań, nie natomiast z całej szafy. W ten sposób dziecko widzi, że ma do dyspozycji pewną pulę, ale też, że nie znajduje się w sytuacji bez wyjścia. Rodzicom zdarza się mówić w takich sytuacjach, używając swojego autorytetu - ‘nie ma dyskusji’. Co do zasady, to jest w porządku, o ile stwierdzenie ‘nie ma dyskusji” nie jest jedynym, używanym przez rodzica środkiem wychowawczym. A dyskusja może zawsze mieć miejsce, na przykład w postaci zadania dziecku pytania: a dlaczego nie chcesz tego ubrać, czy dlatego, że to ci się nie podoba? A może dlatego, że jest ci w tym niewygodnie? itd.

Dokładnie tak, ponieważ rozmowa uczy dziecko, że nie musi się podporządkować, i że nie jest nic nieznaczącym pionkiem, ale że ma pewną, stosowną do wieku, autonomię. To tak, jak w dorosłym życiu. Przecież cały czas wchodzimy w jakiś rodzaj zależności z innymi ludźmi - służbowy, rodzinny czy społeczny. Jednak margines wolności i swobody wyboru, pozwala nam na niewpadanie w pułapkę sytuacji bez wyjścia.

Bardzo ważące jest, co dziecko słyszało w rodzinie na temat pieniędzy, jakie otrzymało przekazy. Przecież popularne są powiedzenia: kto ma pieniądze, ten ma władzę lub wszystko ma swoją cenę i jeszcze kilka innych, czasem odwrotnych typu: gdyby były pieniądze, to byłoby inaczej. Przesiąknięte negatywnymi przekazami, rośnie w przekonaniu, że pieniądze mają pewnego rodzaju magiczną moc. Dokładnie tak, jak dzieje się to w bajkach, gdzie występują skarby, bogactwa materialne, podział na bogatych i biednych…

Oczywiście, że tak, jednak z pewnością pieniądze w tej rodzinie były wykorzystywane w opresyjnym celu. Poza tym niewątpliwie dzieci same w sobie mają zaczątki tego typu zachowań od małego – np. zabrałem ci zabawki, więc jestem lepszy i teraz to ty mnie musisz prosić, i być ode mnie zależny. To częsty motyw w zabawach dzieci – posiadania przedmiotów, żeby być lepszym od innych, i żeby nad nimi górować. Tu niezwykle ważna jest rola rodziców. Jak oni wkraczają w taki świat zachowań dziecka, jak reagują. Czy pokazują, że lepiej się dzielić, i że to nie jest dobra sytuacja, w której różnego rodzaju dóbr (np. foremki czy wiaderka) używamy do manipulacji innymi. Że dziecko ma też inne dostępne formy, jak na przykład poprosić albo próbować negocjować z kolegą. Oraz, że sytuację typu brak zabawki, mimo, że nie jest najłatwiejsza dla dziecka, można zwyczajnie wytrzymać.

Zdecydowanie, ale brak reakcji rodziców w tego typu sytuacjach może spowodować, że dziecko w łatwy sposób zakoduje, że posiadaniem można innych rozgrywać. W późniejszym życiu taki przekaz przekłada się wprost na pieniądze, a mianowicie, że są one jedyną drogą do tego by mieć posłuch, szacunek, przywiązanie, być może nawet i miłość. Na taką postawę u dziecka i późniejszego dorosłego, ma oczywiście również wpływ stosunek rodziców do siebie i fakt, jak tłumaczą dziecku świat relacji z innymi ludźmi i rolę posiadania – bogactwa czy też po prostu pieniędzy.

Powiem tak - zręby osobowości kształtują się w pierwszych latach życia, a wszystko co dzieje się w późniejszym wieku, jest jedynie echem. Jeśli dziecko otrzymuje we wczesnym wieku dobre komunikaty, które kształtują zarówno jego właściwe – wewnętrzne poczucie własnej wartości jak i dobre przekazy na temat pieniędzy, to w nastoletnim, rolą rodziców będzie jedynie korekta.

Dobrze jest zacząć od przyglądania się temu, co dla partnera czy partnerki oznaczają pieniądze. Jak je traktuje. Czy na przykład pozwala nam mieć udział we współfinansowaniu wspólnych przyjemności, czy płaci za wszystko, czy też może, na przykład, zarabiając od nas znacznie więcej, oczekuje, że mimo wszystko za siebie zapłacimy sami. Jak my się z tym czujemy. Błędem jest również brak otwartości w rozmowie o pieniądzach, czy całkowite unikanie rozmowy o finansach. Warto również obserwować, czy partner uznaje nasze zdanie, czy nas słucha. Niewątpliwe to są kwestie którym należy się przyglądać, rozmawiać o nich, mówić o swoich potrzebach. Nie chodzi też o to, żeby walczyć, ale o to, żeby zrozumieć drugą stronę.

Bywa, że spór o pieniądze jest tylko przykrywką dla innych trudnych rzeczy, które dzieją się w związku. Jeśli para jest w miarę dojrzała i zgodna, finanse nie powinny stać się problemem. Jeśli jednak przyszłaby do mnie para z takim problemem zapytałbym się, co te pieniądze dla nich znaczą. W ten sposób można zobaczyć, co za nimi stoi. Czy faktycznie chodzi o nie, czy może o zupełnie inne rzeczy.

Tak, bo pieniądze bywają fantastycznym tematem zastępczym dla innych trudnych, nieuświadomionych problemów. W dobrym związku naczynia zmywają się same. Podobnie jest z pieniędzmi - w dobrym związku zarządzają się same. To oczywiście pewna parafraza, która jednak otwiera oczy na to, że łatwiej jest nam upchnąć problem w naczynia lub pieniądze, niż dostrzec faktyczny problem. A problemem może być kryzys w relacji, depresja partnera, jego ciągła nieobecność w domu i wiele innych, głębszych kwestii.