Klauzula sumienia, Kodeks Etyki Lekarskiej, w którym ją znajdziemy, kojarzy się przede wszystkim z odmową wykonania aborcji w sytuacjach, kiedy zezwala na nią prawo. Jednak Kodeks Etyki Lekarskiej nie został stworzony dla lekarzy-żarliwych katolików, tylko dla wszystkich przedstawicieli tego zawodu. Po wprowadzeniu całkowitego zakazu aborcji, jak planuje PiS, to właśnie KEL może umożliwić lekarzom ratowanie życia kobiet.
Ginekologia, przez temat aborcji, jest najbardziej polityczną specjalizacją lekarską. Małgorzata Kujawka / Agencja Gazeta
Lekarskie sumienie Aborcja to dzisiaj temat polityczny, który został wyciągnięty przez PiS jak „trup z szafy”. Jednak w dużej mierze jest to kwestia, która dotyczy medycyny, głównie ginekologii i oczywiście lekarskiego sumienia, które nie zawsze będzie stawiało na pierwszym miejscu życie poczęte. Są lekarskie sumienia, które wybiorą życie i zdrowie kobiety.
– Jeśli rzeczywiście wprowadzony zostanie całkowity zakaz aborcji to lekarze znajdą się w trudnym położeniu. Zgodnie z Kodeksem Etyki Lekarskiej musimy postępować zgodnie z obowiązującą na świecie najnowszą wiedzą medyczną i zgodnie z nią reagować na zagrożenie życia. Jednak w sytuacji kiedy prawnie zrównamy zygotę z Panią Kowalską, sprawa staje się trudna. Ja, zgodnie ze swoim sumieniem, przede wszystkim będę ratował Panią Kowalską, choćby dlatego, że z biologicznego punktu widzenia zygota ma mniejszy potencjał przeżycia – mówi naTemat ginekolog dr Grzegorz Południewski.
Pytamy o konkretną sytuację, która zmusiłaby jego sumienie do wyboru . – 22 tydzień ciąży, odklejające się łożysko przodujące i krwotok u kobiety. W takim wypadku muszę zakończyć ciążę, mimo, że płód nie będzie w stanie samodzielnie przeżyć poza organizmem kobiety. Jeśli nie zakończę ciąży, kobieta umrze. Dla mnie wybór jest jasny, ratuję kobietę.
Zdaniem ginekologa wprowadzenie całkowitego zakazu aborcji jest niemoralne i niezgodne z medyczną rzeczywistością.
– To jest skandal. Dziwię się, że lekarze nie protestują – uważa lekarz.
Sumienie dr. Południewskiego nie zgadza się też na utrzymywanie ciąży, wbrew woli kobiety, w sytuacji gdy płód obarczony jest poważnymi wadami.
Czy zatem lekarz, który podobnie jak dr Południewski będzie chciał ratować kobietę a nie płód w pierwszej kolejności, będzie mógł powołać się na przepisy Kodeksu Etyki Lekarskiej – te o klauzuli sumienia lub te, które mówią, że ma leczyć zgodnie z najnowszą wiedzą medyczną?
Decyzje powinny być indywidualne
Zdaniem etyka prof. Pawła Łukowa z Uniwersytetu Warszawskiego, zastosowanie klauzuli sumienia może być w tym przypadku dość karkołomne. Natomiast lekarz będzie mógł jak najbardziej powołać się na zapisy KEL o konieczności leczenia pacjentki zgodnie z aktualną wiedzą medyczną.
– To kwestia zindywidualizowania decyzji. Jeśli istnieją wskazania, to lekarz w danym przypadku powinien zastosować terapię zgodną z aktualną wiedza medyczną, o ile na takie działanie zezwala jego sumienie – tłumaczy prof. Łuków.
Dodaje, że Kodeks Etyki Lekarskiej jest dla wszystkich lekarzy. Stanowione przez Kodeks zasady nie zmienią się po ewentualnej zmianie prawa w kwestii dopuszczalności przerywania ciąży. Tak samo z zapisów KEL może skorzystać lekarz, który jest za ratowaniem w pierwszej kolejności kobiety, jak i lekarz, który jest zwolennikiem całkowitego zakazu aborcji.
Prof. Łuków nie chce jednak wierzyć, że PiS wprowadzi całkowity zakaz aborcji. – Nie da się takiego totalnego zakazu wprowadzić. Groziłoby to np. sytuacją, w której lekarz do ostatniej chwili nie ratowałby kobiety w ciąży ze względu na dobro płodu. To z kolei prowadziłoby do sytuacji, kiedy na ratowanie kobiet byłoby zwyczajnie za późno.
Profesor przytacza tu historię zapisów prawnych dotyczących aborcji w Irlandii.
Jego zdaniem w Polsce albo można wprowadzić ustawę dotyczącą aborcji, która uwzględni indywidualne podejście do pacjentki albo ustawę, która będzie hipokryzją.
Tu nie liczy się człowiek
– Dyskusja o aborcji, to dyskusja o sprawach bardzo ważnych a jest trywializowana, sprowadzana do politycznej pyskówki. Najbardziej widoczne są tu strony sporu, a nie sama sprawa. Sprawy zwykłych ludzi związane z tym zagadnieniem stają się wtedy tak naprawdę dla spierających się nieistotne, liczy się tylko hasło polityczne – podsumowuje prof. Łuków.
Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej dr Maciej Hamankiewicz, pytany czy Kodeks Etyki Lekarskiej, a dokładniej klauzula sumienia, pozwala na postępowanie lekarza zgodnie z własnym sumieniem, które może być kształtowane przez różne wartości (nie tylko katolickie)? Czyli, czy sumienie lekarza musi być równe sumieniu katolika? Odpowiada, że klauzula sumienia chroni godność wykonywania zawodu lekarza.
– Tę godność wyznacza zobowiązanie lekarskie, w tym obowiązki lekarza względem pacjenta oraz rozpoznanie jego podmiotowości a zatem klauzula sumienia może być kształtowana tymi systemami wartości, które odnoszą się do godności osoby ludzkiej. Zgodnie z art. 4 KEL dla wypełnienia swoich zadań lekarz powinien zachować swobodę działań zawodowych m.in. zgodnie ze swoim sumieniem. Z pewnością sumienie to kategoria szersza niż religia – tłumaczy prezes Hamankiewicz.
Kodeks i klauzulę można zmienić
Kodeks Etyki Lekarskiej dostawał przysłowiowe „baty” przy sprawie prof. Bogdana Chazana, który odmówił dozwolonej prawem aborcji kobiecie, w sytuacji gdy płód miał bardzo poważną wadę, która uniemożliwiała mu życie po narodzinach. Wtedy mówiono, że KEL jest zły. Jednak okazuje się, że to nieprawda. Broni lekarskiego sumienia, niezależnie jakie wartości to sumienie wyznaje. Dla polityków, którzy wykorzystywali klauzulę sumienia z KEL jako polityczną broń antyaborcyjną może okazać się bronią obosieczną.
Niestety Kodeks Etyki Lekarskiej, który zawiera klauzulę sumienia tworzony jest przez samych lekarzy a dokładnie przez samorząd lekarski i przez samorząd może zostać zmieniony. Korekty może wprowadzić Krajowy Zjazd Lekarzy. Najbliższy Nadzwyczajny Krajowy Zjazd Lekarzy odbędzie się w maju.
Wtedy będziemy mogli zobaczyć, czy delegatom na Zjazd zależy na wolnych lekarskich sumieniach i działaniu zgodnie z aktualną wiedzą medyczną czy na sympatiach politycznych. Już teraz Naczelna Izba Lekarska zapowiada, że delegaci „ze szczególną uwagą omówią problemy związane z bardzo ważnym elementem w życiu każdego lekarza i lekarza dentysty – etyką lekarską”.
Sam fakt bycia w ciąży jest stanem zagrażającym zdrowiu kobiety. Utrzymywanie ciąży, gdy płód jest obarczony poważnymi wadami jest nieetyczne, bo niepotrzebnie naraża kobietę na możliwe, poważne problemy ze zdrowiem.
Prof. Paweł Łuków
Etyk
Konstytucja Irlandii chroni “nienarodzone dziecko”. W 1992 13-letnia dziewczyna, której ciąża była wynikiem gwałtu, groziła popełnieniem samobójstwa, gdyby miała urodzić dziecko. Ciąży nie przerwano, nie zezwolono też dziewczynie na wyjazd do Wielkiej Brytanii, by tam mogła dokonać aborcji. W czasie postępowania odwoławczego dziewczyna poroniła. W następstwie tych wydarzeń Irlandczycy zmienili swoją konstytucję dodając do artykułu zabraniającego przerywania ciąży zastrzeżenie, iż zakaz ten nie może ograniczać prawa do podróżowania poza Irlandię.
Dr Grzegorz Południewski