Zapomniany powstaniec bohaterem powieści sensacyjnej. To on w 1944 r. zdobył niemiecką „Panterę” i zestrzelił "Sztukasa"

Motywacja była zasadnicza. Parę lat temu zorientowałem się, że w momencie kiedy tragi mnie szlag, pamięć o moim ojca ulegnie zapomnieniu. Niewiele jest o nim w literaturze powstańczej, co było związane z faktem, że w latach 40. i 50. ojciec robił wiele, aby się w niej nie znaleźć. Bał się po prostu Urzędu Bezpieczeństwa, do którego był wzywany mniej więcej raz na miesiąc. Oczywiście postać Jerzego Ciszewskiego jest obecna w kilku książkach, ale to dla mnie stanowczo za mało. Uznałem, że muszę to zmienić.

Przeważyły motywy osobiste. Ta książka to dla mnie głównie rozprawienie się z historią ojca, którą poznawałem dopiero po jego śmierci. Oczywiście, chciałem też, aby moje córki wiedziały, kim był ich dziadek i co zrobił.

Z jednego podstawowego powodu – po prostu nie znałem dostatecznie swojego ojca. Rozwiódł się z moją matką, gdy byłem jeszcze dzieckiem. Potem wyjechał do USA. Byłem u niego dwukrotnie, w Miami Beach, jako licealista. Spędziłem tam niespełna dwa tygodnie. Gdy studiowałem, ojciec wrócił do Polski, już poważnie chory. Pół roku później umarł. Był 1983 rok, wtedy jeszcze tak naprawdę niczego o nim nie wiedziałem.

Dzisiaj teoretycznie o Powstaniu wiemy wszystko, wcześniej nie było to tak oczywiste. Były książki, ale wiedza przedostawała się do ogółu w bardzo ograniczonym zakresie. Obecnie możemy mówić nawet o swego rodzaju „kulturze powstańczej”, głównie dzięki utworzeniu Muzeum Powstania Warszawskiego. Uważam to zresztą za znakomite posunięcie z punktu widzenia polityki historycznej, którą każdy naród powinien uprawiać. A my, przez lata, robiliśmy to w dość słaby sposób.

Raczej od tego stronił. Kiedyś napisał tekst dotyczący zniszczenia przez powstańców niemieckiego czołgu „Pantera” (Panzerkampfwagen V Panther – red.), w czym miał osobisty udział. Opublikował też relację dotyczącą rozprawienia się z niemieckim „Sztukasem” (samolot bombowy Junkers Ju-87 – red.), co jest uważane za jedyne udokumentowane zestrzelenie niemieckiego samolotu w czasie walk o Warszawę (pchor. Ciszewski przyznawał po latach, że to on dokonał tej sztuki, choć według innej relacji samolot zestrzelił ppor. Jan Korzybski – red.). Oba wydarzenia zostały w miarę precyzyjnie odwzorowane w mojej książce. Korzystałem z jego relacji.

To, co dotyczy rodziny mojego ojca, to stuprocentowa prawda. Akcja dotycząca „Pantery” i „Sztukasa” jest oparta na jego opowieściach i przelanych na papier relacjach.

Cała reszta powieści to moje luźne przemyślenia, coś co gdzieś przeczytałem i obejrzałem. To fikcja literacka, choć oczywiście oparta o prawdziwe wydarzenia. Scenę wyjścia ojca z powstańczego szpitala zaczerpnąłem z wypowiedzi Jana Komasy, reżysera filmu „Miasto '44”. Z kolei opis drogi, którą przebył ojciec z Woli na Stare Miasto, to moje wyobrażenie. Zastanawiałem się, jak to wszystko mogło wyglądać.

Trudno powiedzieć. My nie wiemy tak naprawdę nic na temat wojny. Jesteśmy tylko czytelnikami bądź widzami wojennych filmów. Tymczasem Powstanie Warszawskie było tak traumatycznym przeżyciem dla jego uczestników. Gdy się dziś czyta relacje o pacyfikacji ówczesnej Warszawy, można odnieść wrażenie, że czasem wypieramy prawdziwą wiedzę, nie chcąc zaakceptować faktu, jak naprawdę wygląda wojna.

Uznałem, że nie będę niczego relatywizował, bo Powstanie było strasznym wydarzeniem. Zginęło 200 tys. ludzi, całe miasto zostało wręcz „rozpieprzone”.

Nawet jeśli, nie wpadły mi w ręce. Zostało mi po nim niewiele pamiątek, m.in. legitymacja AK oraz zaświadczenie, że spełnia wymogi ustawy amnestyjnej. Więcej dowiedziałem się w Muzeum Powstania Warszawskiego. Mój ojciec, jak każdy uczestnik walk, ma swoją teczkę z dokumentami. Tak zapoznałem się m.in. z jego odręcznie spisanym życiorysem.

Oczywiście, że tak. Raz – że ojca nie znałem prawie w ogóle. Dwa – to były czasy przedinternetowe.

To moja licentia poetica. Ojciec opowiadał mi natomiast, że sprawnie posługiwał się nożem, potrafił się też bić. Był bardzo silny.

Wydaje mi się, że jest jakaś konstrukcja fabuły – niezbędna po to, aby trafiła do szerokiego grona odbiorców. Kultura masowa tego wymaga. Starałem się tak napisać książkę, a jestem debiutantem, aby zainteresować jak najwięcej osób. Mało mamy powieści historycznych osadzonych w czasie Powstania Warszawskiego.

To prawda. Był faktycznie ranny i wylądował w szpitalu. Potem, nie chcąc dostać się do niewoli, uciekł z pociągu. Ukrywał się. Trafił najpierw do Zakopanego, a potem do Krakowa.

Ewidentnie tak. Nadawał się do walki. Już w 1939 roku walczył w obronie Polski. W Powstaniu przebywał na Woli i Starym Mieście. Wiem też, że w czasie okupacji udzielał się w Żegocie, która pomagała Żydom. Ale to zdawkowe informacje. Większość jego życiorysu wciąż jest dla mnie zagadką.

Niestety. Prawie nic się nie zachowało...

To moja wizja. Oczywiste jest jednak, że tamci ludzie mieli dylematy. Nie możemy jednak teraz oceniać ich wyborów, ferować wyroków z perspektywy czasu, bo oni nie mieli wiedzy, którą dziś dysponujemy. Oczywiście, każdy ma swoje poglądy. Źle się stało, że polska inteligencja została wybita, że miasto zostało zniszczone. Dlatego swoje dylematy niejako „włożyłem” w usta ojca. Jednak ten, jako żołnierz, nie miał czasu na refleksję. Żołnierz musi walczyć, a nie marudzić.