Kihnu - wyspa samych kobiet. Polski podróżnik pojechał tam na miesiąc... Jak to się skończyło?

Próbowałem się zorientować, na ile to prawda, a na ile skuteczny marketing. Słyszałem różne odpowiedzi. Generalnie mówi się, że na wyspie nadal panują zasady matriarchatu, choć moim zdaniem - nie do końca.

Kiedyś była. W latach 70. poczta szła tam ponad trzy tygodnie. Zimą Bałtyk skuwa lód, ciężko się przedostać. Dzisiaj też jest trochę odizolowana z racji tego, że wszystko trzeba tam przywozić. To bariera psychiczna. Nie dopłyniesz tam szybciej niż w godzinę, z Parnawy trzeba liczyć nawet dwie i pół. Jakby nie patrzeć, kawał drogi przez morze. Ale można tam się dostać, tylko trzeba ją sobie dobrze namierzyć.

Lokalna aktywistka - Mare. Poznałem ją przy poprzedniej wizycie. Teraz znów witała mnie ubrana w tradycyjny strój. Przyjechała po mnie motorynką z domowej roboty przyczepą. I od razu zabrała mnie do latarni.

Można tak powiedzieć. Ale bycie latarnikiem w XXI wieku nie jest już tak szalenie romantyczne. Ja sprzedawałem bilety i pamiątki, a do tego musiałem dbać o porządek „na obiekcie”.

Nie, był jeszcze Arvo - strażnik przyrody i główny latarnik. Na zmianę opowiadaliśmy też turystom historię latarni. Mało kto ją znał, bo tak naprawdę latarnię do zwiedzania otwarto dopiero kilka lat temu.

W Anglii. W 1846 roku. I to nie ludzie z Kihnu tak bardzo jej potrzebowali, ale kupcy handlujący kamieniem w Zatoce Ryskiej. A że pływali niebezpiecznymi, dość płytkimi trasami, przez 30 lat negocjowali jej budowę z panującymi nad tym akwenem Rosjanami. Ale był jeden problem: wieczny brak pieniędzy. To była bardzo kosztowna inwestycja.

Jadąc nie wiedziałem, gdzie się zatrzymam. Najpierw zaproponowano mi miejsce w domu, gdzie latem organizowane są warsztaty artystyczne. Stał chyba kilometr od latarni. Na tak małej wyspie wydawało mi się, że to daleko.

Był kompletnie zapuszczony. Służył jako magazyn, ale prawdę mówić z kratami w oknach wyglądał bardziej jak więzienie. Ale to było moje miejsce… Potem dowiedziałem się, że ze wszystkich domów na wyspie ten był położony najbliżej morza. Jakieś 10 metrów. Prawdziwy traf.

Wyszło na to, że mam go sobie sam wyremontować. Przez ponad tydzień skrobałem ze ścian farbę, potem malowałem, ale… i tak nie mogłem w nim ostatecznie mieszkać, bo gdzieś po drodze wybiło się okno.

Życie na takiej wieży jest męczące, nie ma warunków, żeby się jakoś zadomowić. Na dole był sklepik, więc ciężko było się rozłożyć. Codziennie nosiłem materac na górę. Cały dzień biegałem po tych schodach. Latarnicy rzadko kiedy mieszkali w latarni. Ci z Kihnu mieli obok piękny, rozłożysty dom, który dziś już nie istnieje. W moim brakowało łóżka, wody, kuchni. Właściwie wszystkiego.

No właśnie. Tak naprawdę to one tam tak przyciągają. Ludzie chcą podpatrzyć ich kulturę, która w jakiś niepojęty sposób oparła się czasowi; zobaczyć ten ciągle żywy folklor. Mieszkanki wyspy nadal ubierają się w tradycyjne stroje – pasiaste spódnice z wełny, kwieciste koszule, fartuchy oraz chustki. Wzory tych strojów są w miarę ustalone, a na odstępstwa patrzy się raczej z ukosa. Podstawowy kolor tych spódnic to czerwony, ale kiedy masz jakieś zmartwienie zakładasz sukienkę „smutną”, czyli ciemną. Żałoba oznacza ścisłą czerń. W miarę jak z niej wychodzisz, na sukniach pojawiają się paski w odcieniach granatu i zieleni, a potem, stopniowo, znów czerwień i kolory. Te spódnice kobiety tkają sobie same.

Raczej tak. Ja w ogóle z początku byłem tam atrakcją. Jak tylko się pojawiłem, Mare poinformowała na Facebooku, że Kihnu ma nowego latarnika. Trąbiło o tym nawet kilka ważnych estońskich serwisów. Turyści odwiedzający wyspę mnie rozpoznawali, wpadali robić pamiątkowe zdjęcia. Trwało to może ze dwa pierwsze tygodnie, a potem szczęśliwie przygasło.

To mała wyspa. Znali mnie prawie wszyscy, nawet na wysypisku śmieci. Miałem łatwo - mogłem wszystkich o wszystko prosić i dużo osób mi pomagało. Choć generalnie ludzie na północy są raczej zdystansowani. Na pierwszy rzut oka chłodni, poważni, spokojni. Ale z głębi i tak bije ciepło.

Kobiet, ale to nie jest tak, że tam nie ma mężczyzn. Normalnie mieszkają tam i pracują. Kiedyś gdy wyruszali na połowy lub szli na lód polować na foki, faktycznie nie było ich tygodniami. Ale Kihnu do dziś żyje z morza, więc siłą rzeczy faceci dalej często znikają. Dotyczy to i męża Mare, która pod jego nieobecność ma na swojej głowie czwórkę dzieci, gospodarstwo, dwie małe agroturystyki, plener malarski, latarnię, pole ziemniaków i stado owiec. Jest co robić.

Życie wyspy zawsze leżało w ich rękach. Mężczyźni po powrocie nie umieli nawet wydoić krowy. Kobiety nie dość, że ogarniały wszystkie te lądowe prace, to jeszcze - jak to baby - wieczorami spotykały się poplotkować, pośpiewać, wspólnie dziergać, a czasem sobie potańczyć. Dlatego ta kultura należała do nich i tak jest nadal. Faceci trzymają się na uboczu. Wychodzą z ukrycia powoli. Na pewno sami nie podejdą zagadać. Poznawałem ich dopiero z czasem.

Myślę, że tak. Kobiety z Kihnu są silne. Muszą, bo jak to na wsi, wszystkim trzeba zajmować się samemu. Ale ich siła polega też na tym, że żyją tradycjami i te własną odrębność pielęgnują. To nie jakieś dzikie plemię bab, które uchowało się odcięte od świata w leśnych ostępach. Jest XXI wiek, mają tam wszystko – kablówkę, Internet, itd. A jednak tej swojej tożsamości bardzo gorliwie chronią. W 2008 roku doceniło to UNESCO, wpisując przestrzeń kulturową Kihnu na listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości.

Tam ludzie są bardzo zajęci. I to taką zwykłą codziennością. Wszystko ma inny kaliber: nie dostajesz może setek maili dziennie, ale za to dotyka cię sto innych przyziemnych spraw. I wolę tamte. Małe, proste i życiowe, które czas wypełniają dokładnie tak samo jak jakieś korporacyjne spiny, rzekomo na najwyższym szczeblu.

Dokładnie. Myślałem, że będę miał malutki pokoik z widokiem na morze. A w rezultacie dostałem do odnowienia domek na paliwo, a potem jeszcze taras widokowy latarni. Gotowałem na jakiejś pordzewiałej kuchence elektrycznej, którą skądś odkopaliśmy, ale powodowała w całej latarni takie zwarcia, że ostatecznie bezpieczniej było przygotowywać jedzenie na plaży na ognisku. To było czasochłonne, ale z drugiej strony, w takiej rzeczywistości doceniasz czym są rzeczy, po które na co dzień sięgasz z taką łatwością. Mam wrażenie, że tutaj kompletnie nie wiemy, czego i ile potrzebujemy. Tam miałem świat, gdzie wszystkiego było tak mało, że mogłem to policzyć. Wiesz ile masz rzeczy w kuchni? Szklanek, miseczek, talerzy?

Po powrocie poszedłem na zakupy. Patrzyłem jak ludzie przechadzają się po galerii z takim znudzonym spojrzeniem jakby zastanawiali się „co by tu jeszcze mieć….?”. Tam nie było takich dylematów. Nie było sklepu z ciuchami, kina z wyborem filmów. Teatr przyjeżdża raz do roku, a w spożywczym czasem nie ma nic, co lubisz.

Tak, zaskoczyło mnie nawet, że tak szybko. Chociaż z każdym inaczej. Niektórych znasz tylko na „dzień dobry” w sklepie, z innymi imprezujesz do 12 rano przy dźwiękach akordeonu. Kiedy kupiłem bilet powrotny i poszedłem do Mare, zrobiło się dziwnie. Sporo osób w ogóle myślało, że będę na Kihnu do jesieni.

Przed wyjazdem cały dzień jeździłem po wyspie, żeby się ze wszystkimi pożegnać. Ale najważniejsze, że nie na zawsze - chcę wrócić po sezonie, kiedy nie będzie tak wielu turystów. Do tego Mare wymyśliła, że w przyszłym roku odnowię całą latarnię. (śmiech). Ja raczej chciałbym zebrać fundusze. Jeśli się o to nie postaramy, ta wieża szybko zniszczeje. Ma już ponad 150 lat.

Morze! Cały czas byłem nim otoczony. Codziennie wygląda inaczej, zmienia kolor. Raz zlewa się z horyzontem, raz jest granatowo-srebrne, kiedy indziej złote. Poza tym wszystkie te momenty, kiedy moją miałem latarnię tylko dla siebie. Po pracy siedziałem na górze całymi godzinami. I jeszcze wiatr, który czasem wieje bez przerwy dzień i noc. Jest zimno. Wyłazisz ze śpiwora i jakąś dmuchawą ogrzewasz sobie ręce i twarz. Po jakimś czasie od świstu dostajesz fioła, aż w końcu w środku nocy budzi cię kompletna cisza. No i samotność. Latarnia jest na samym skraju wyspy. Przepiękny cypel, najdalszy punkt od portu… i od wszystkiego.

Ale co ciekawe ilekroć komuś o tym pomyśle opowiadałem, spotykałem się z ogromnym entuzjazmem. Okazało się, że to nie było tylko moje marzenie. Nagle wszyscy chcieli mnie w tej latarni odwiedzać. Niektórzy pytali czy mogliby ją przejąć na cały przyszły sezon. Byłem zaskoczony skalą tego zainteresowania. Myślę, że świat tak pędzi, że w głębi wszyscy potrzebujemy po prostu takiego spowolnienia. Kto by pomyślał, że w XXI wieku latarnie morskie mogą być jeszcze tak potrzebne.