Leszek Talko – bezlitosny dla "Wołynia" i reszty polskich filmów historycznych. Punktuje wszystko, co złe i naciągane

Nie.

No nie wszystkim. Prawdę mówiąc niechętnie rozmawiam o podobaniu i nie podobaniu, bo to rzecz bardzo względna. Podoba mi się tornado i wybuch wulkanu, ale to nie znaczy, że podobają mi się skutki tego wybuchu.

Nie sam film. Chodzi o metodę, sposób, w jaki tworzy się w Polsce filmy historyczne. Przy czym nie ograniczyłbym się do ostatniego filmu.

Irytuje mnie przyjęta metoda zapełniania białych plam w naszej historii. Jakaż to piękna wymówka: skoro do tej pory nie powstał żaden film o czymś tam, to nakręćmy i będzie hit o którym wszyscy będą mówili. No to może, skoro nie powstał żaden film o wbijaniu na pal, to zróbmy film o tym, jak oszalali z gniewu Polacy wbijają Ukraińców, albo krwiożerczy Ukraińcy wbijają Polaków. No i mamy zapełnioną kolejną białą plamę, są emocje, film się sprzedaje.

Robisz film "Furia”, albo "Szeregowca Ryana”. Myślisz sobie: "niezwykła historia. Rany, babce tylu synów zabili, to się nadaje na film”. No i przy okazji robisz film o wojnie, bo właśnie na wojnie ginęli bracia tytułowego szeregowca Ryana.

A widziałeś dobry film nie o człowieku? Spielberg, gdy kręcił "Listę Schindlera” też nie założył sobie, że zrobi film o dobrych Niemcach, którzy ratują Żydów. Zrobił film o jednym konkretnym facecie, który uratował ileś istnień. A w tle mamy straszną historię Holokaustu. Jak oglądasz film o ucieczce z łagru, przez Syberię aż do Indii to masz świetną historię. Punktem wyjścia nie było to, że straszni Rosjanie wsadzali do łagrów, choć to prawda. To jest świetny film o facetach, którzy nawiali z takiego obozu.

Z każdego takiego filmu bija nadzieja. Pokazują okrucieństwo wojny, ludzie się zabijają, w tle jest ta prawda historyczna, Rosjanie czy Niemcy, czy ktokolwiek inny zabija, ale jest to przede wszystkim historia tych, którym udało się przeżyć. Oczywiście nie zawsze to się udaje, w „Furii” przecież nie wszyscy przeżyli, ale jest nadzieja. I z kina wychodzisz z poczuciem tej nadziei. Myślisz że wojna jest straszna, cieszysz się, że przynajmniej jeden czołgista ocalał. To sztuka zrobić taki film, żadna sztuka zabić w okrutny sposób wszystkich. Bo do tego musisz mieć tylko sprawnych gości od charakteryzacji i efektów specjalnych. Polscy filmowcy robią filmy dla siebie, dla ciebie, dla krytyków. A ja spotykam przed kinem grupę kilkunastu facetów ogolonych na łyso, którzy wyszli z Wołynia, którzy mówią, że zarąbią kacapów za to, co nam zrobili. Bardzo przyjemnie jest powiedzieć, że artysta nie odpowiada za to, jak ludzie odbiorą film, no to mówię: tak właśnie odbiorą. Zastanowią się gdzie dorwać Ukraińca.

Wpis jest emocjonalny, bo znów się szermuje argumentami, że oto zamalowaliśmy kolejne białe karty naszej historii. Jesteśmy teraz tacy mądrzy i fajni. A co z tego odczytają ludzie, to już nie jest ważne. To dzieło sztuki i każdy je odbierze na swój sposób.

Oczywiście nie chcę porównywać polskich reżyserów do bojówek ONR, chodzi mi tylko o to, że oni uprawiają tę sztukę. I że ktoś taką sztukę może wciąć zbyt dosłownie. Zobaczy jeden z drugim, jak koszą naszych i pomyślą, że trzeba wziąć własną kosę i zacząć ciąć obcych. Artyści ponoszą odpowiedzialność za to, jakie filmy kręcą, nie będzie tłumaczenia "ja nie chciałem”. Jeśli powstanie film o tym, że Wietnamczycy biją naszych, to musimy liczyć się z tym, że nasi w odwecie pobiją Wietnamczyków. Po obejrzeniu "Wołynia” dostaniemy w prezencie pobitych Ukraińców. A co gorsza, także tysiące Polaków nienawidzących kolejnego wroga. Jakby mało ich już było..

Absolutnie nie. O rzezi na Wołyniu pisze się przecież książki. To historia na świetny, wstrząsający film dokumentalny. Na fabułę też, ale poszukajcie tego wołyńskiego Szpilmana. Nie słyszałem, żeby po obejrzeniu "Pianisty” ktoś wyszedł z kina i chciał iść prać po pyskach Niemców. A po „Wołyniu”? Widzę wpisy na forach, że Ukraińcy to bydło i mordercy i właściwie to dobrze, że Ruscy ich tak walą w tym Donbasie, i że my też powinniśmy im dokopać.

Irytuje mnie taki punkt wyjścia: "robimy film o tym, jak mordują naszych”. Jak nie ma takiego Szpilmana, to znaczy że nie mamy dobrego tematu na film. I nie robimy filmu. tak też się zdarza. Byłem reporterem i wiem, że czasem nie da się napisać reportażu, bo nie ma dobrego materiału, dobrego bohatera. Niech to nawet będzie postać fikcyjna, ale niech to będzie dobry scenariusz. Pamiętasz "Ojca chrzestnego”. Postać fikcyjna, ale scenariusz był tak dobry, reżyser pokazał mordercę w taki sposób, że prawdziwi mafiozi zaczęli się wzorować na Marlonie Brando. To jest dobry film, bo jest w nim pokazany człowiek, wojny gangów są tylko tłem, a nie istotą filmu. To świetny film, również dlatego, że lubimy tego Ojca Chrzestnego, mimo że jest mordercą. Wiesz dlaczego takie filmy jak „Wołyń” nie mogą być dobre? Bo przecież trudno reżyserowi sprawić, by widz polubił kogoś, kto zarzyna i pali Polaków, kobiety i dzieci.

A ilu pamiętasz filmowych Ruskich, Niemców czy Ukraińców ,których jesteś w stanie polubić, a przynajmniej zrozumieć? Przypomina mi to bardziej filmy dokumentalny, lub wstawki filmowe Bogusława Wołoszańskiego. Opowiadają jak spalono w kościele stu Polaków – to fakt. Ale od fabuły oczekuję czegoś więcej. Wiem, dlaczego Ojciec Chrzestny wybrał taką drogę, a nie inną i czemu zabijał. Wiem dlaczego szukano szeregowca Ryana i wiem, czemu Brad Pitt stanął jednym czołgiem do walki. Nie mam zaś pojęcia, dlaczego ci wszyscy Niemcy, Ruscy i Ukraińcy nas mordowali. Mogę więc tylko zacząć ich nienawidzić. Lub, jak napisałem na Facebooku polskim filmowcom, powiedzieć "walcie się z takimi filmami".