Narodowy Instytut Wolności to nowa instytucja, o której zaraz będzie głośno. Przejechała przez Sejm ekspresowo

Ustawa powołująca do życia Narodowy Instytut Wolności przejechała przez Sejm w bardzo szybkim tempie i mimo sprzeciwu oraz wielu poprawek wniesionych przez opozycję, projekt nowych rozwiązań trafił do Senatu. Tam także pisowska większość ignoruje poprawki i zastrzeżenia, a ustawa po niewielkich zmianach doprecyzowujących zostanie przyjęta i po podpisie prezydenta wejdzie w życie.

Zapytaliśmy przedstawicieli kilku różnych organizacji trzeciego sektora, co myślą o nowych rozwiązaniach i czy w rzeczywistości wychodzą naprzeciw potrzebom, które sektor ten zgłaszał już kilka lat temu.

Przemek Dziewitek zwraca też uwagę na przebieg konsultacji, które rząd prowadził z trzecim sektorem. - W pewnym momencie zmienił się pełnomocnik, który odpowiadał za tę ustawę. Posła Kaczmarczyka zastąpił minister Adam Lipiński, który na jednym ze spotkań powiedział, że tak naprawdę tę ustawę trzeba napisać od nowa. To było jakieś miesiąc temu i wydawało nam się, że ktoś dostrzegł, że oprócz tego, że jest to bubel prawny, to nowe rozwiązania nie idą w parze z ustawą o pożytku publicznym i wolontariacie, która dla trzeciego sektora jest najważniejszym aktem prawnym regulującym jego działalność. My te wszystkie błędy wskazywaliśmy, ale tydzień później projekt w niezmienionej formie trafił pod obrady rządu, a potem do parlamentu – zaznacza prezes Pracowni. I dodaje, żekonsultacje rzeczywiście były, ale przeprowadzono je w dość niechlujny sposób. – Organizacje dowiadywały się o kolejnych spotkaniach na dzień lud dwa przed nimi. Finalnie, praktycznie żadne z naszych postulatów nie zostały do projektu wpisane – mówi.

Narodowy Instytut Wolności ma się zajmować sprawiedliwym podziałem pieniędzy i poprawieniem sytuacji tych organizacji, które do tej pory były w konkursach grantowych pomijane. Tak przynajmniej twierdzą ustawodawcy. Jednak jak mówi Kuba Wygnański, cel jest całkiem inny. – Mowa jest o organizacjach, które do tej pory rzekomo były w konkursach grantowych pomijane. Nie przytacza się na to żadnych dowodów. Szczególnie niewiarygodna jest opowieść o tym, że poszkodowane były małe lokalne organizacje. Jako jeden z pomysłodawców Funduszu Inicjatyw Pozarządowych (funkcjonuje od ponad 10 lat) mogę powiedzieć, że akurat te organizacje na wiele sposobów były szczególnie promowane. O wsparcie z niego ubiega się rocznie kilka tysięcy organizacji, ale tylko ok. 10% jest nagradzane. To nie był wynik politycznych preferencji kogokolwiek, ale raczej ograniczeń budżetowych. Ręczne sterowanie wynikami konkursów na niespotykaną wcześniej skale obserwujemy dopiero od 2 lat. Wszystko wskazuje na to, że nadchodzą chude lata dla organizacji niezależnych – a już nie daj Boże – krytycznych wobec aktualnych władz i tłuste lata dla organizacji sympatyzujących z rządem. Chciałbym się mylić, ale wszystko wskazuje na to, że tak właśnie będzie – mówi Wygnański.

Takie obawy potwierdza preambuła do ustawy, która wprost pokazuje, jakie organizacje mają największe szanse na dotacje.

Wszyscy rozmówcy podkreślają jedno: wszystko, co dotyczy nowej ustawy i tego, jak ma po wejściu jej w życie funkcjonować trzeci sektor, jest niepewne i oparte na hipotezach. Oprócz upolitycznienia przyznawania pieniędzy NGO-som, ustawa wprowadza wiele sprzecznych ze sobą zapisów, które mogą sparaliżować pracę całego sektora.I jak w większości przypadków, dopiero praktyka pokaże, w jakim stopniu zmieni się rzeczywistość dla społeczeństwa obywatelskiego. A oprócz praktyki, także dobra wola rządowych decydentów. Lub jej brak.