Michał Swat jest jednym z twórców i propagatorów języka międzysłowiańskiego
Michał Swat jest jednym z twórców i propagatorów języka międzysłowiańskiego Screen z Ecolinguist / YouTube
Reklama.
– Po mojemu mněniu najwysze zajmliwo w tom języku jest to, czo jest on w srědině wsich żiwych słowianskych językow. To znaczi, czo dostatoczno jest mało izmieniti izgowarianie słow daby on zwącził kako srbo-chorwatsky, poljsky, rosijsky i inacze. Za to mnogi ljudi mysljąt czo on jest mnogo blizky jedino jednomu słowianskomu języku - tako ne jest, on jest prosto blizky wsim słowianskym językam – mówi naTemat Michał Swat, jeden z twórców międzysłowiańskiego.
Michał jest 22-letnim studentem i youtuberem, który nagrywa swoje filmy właśnie po międzysłowiańsku. Zasiada również w 5-osobowej Międzysłowiańskiej Komisji, która zajmuje się m.in. słownikiem.
Dobry denj!
Na początku było slovio. Powstały w 1999 roku język pomocniczy nie wszystkim przypadł do gustu. Było w nim wiele niesłowiańskich elementów i zbyt dużo rosyjskich słów. Dlatego w 2006 roku narodził się slovianski, który w swoim założeniu ma być naturalny i składający się z elementów we wszystkich językach słowiańskich.
Jeśli slovio jest odpowiednikiem esperanto, to slovianski można porównać do interlingua. Przez lata stworzono wiele jego odmian (Medžuslovjanski, Slovjanski, Novoslověnsky, Novoslověnskij, Slovianski, Slovioski"). Dopiero w 2017 roku powstała Medžuslovjanska Komisija, by wszystko zunifikować, stworzyć jeden wspólny Medžuslovjansky.
logo
Vojtěch Merunka i Jan van Steenbergen - jedni z twórców miedzysłowiańskiego. Na zdjęciu widoczna jest też flaga języka Fot. IJzeren Jan / commons.wikimedia.org/
Tyle o historii, czas na przykłady. Jakby brzmiał pewien cytat z "Małego Księcia" Antoine de Saint-Exupéry po międzysłowiańsku? Pomimo tego, że z pewnością nie znacie tego języka, to poznacie ten fragment.
"Maly Princ"
Cytat z "Małego Księcia" po międzysłowiańsku

"Sbogom", rěkla lisica. "Vot moja tajna. Ona jest mnogo prosta: dobro vidi se jedino srdcem. Najglavnějše jest nevidimo očam."
Czytaj więcej

Kiedy czytamy poniższy dowcip w głowie, międzysłowiański przypomina mieszankę rosyjskiego i czeskiego. Nigdy nie uczyłem się ani języka Fiodora Dostojewskiego, ani Jaroslava Haška, ale załapałem go od razu.
Dowcip w międzysłowiańskim

Prihodi muž do doktora i govori:
— Pane doktore, ja imaju problem. Ja myslju, že ne mogu iměti děti.
— Čemu vy tako myslite?
— Tomu že moj otec takože ne iměl děti, i moj děd takože ne iměl.
— Vaš otec i vaš děd ne iměli děti? Izvinite, ale togda odkud vy jeste?
— Ja? Iz Dněpropetrovska!
Czytaj więcej

Jedną z głównych idei tego języka jest właśnie łatwość w jego zrozumieniu. Nawet jeśli poszczególne słowa brzmią obco, to i tak ogólny przekaz wypowiedzi jest jasny.
To nie jest sztuczny język
Bazą międzysłowiańskiego nie jest żaden język słowiański. Jego unifikacja to bardziej skomplikowana, ale logiczna sprawa.
– Jakiego języka używamy, jeśli zaczniemy rozmawiać np. z Ukraińcem mieszając jego i swój język? Polskim, ukraińskim, czy jakąś odmianą międzysłowiańskiego? Ja bardziej wolę mówić o "systematyzowaniu" międzysłowiańskiego, niż o "tworzeniu", ponieważ jest to po prostu uporządkowanie i spisanie naturalnego od stuleci zjawiska - czyli dużej, wzajemnej zrozumiałości języków słowiańskich – wyjaśnia Michał.
Do słownika trafiają słowa wybierane nie na podstawie największej populacji (bo wtedy ciągle "wygrywałby" rosyjski), ale na podstawie największej zrozumiałości wśród języków. – Wiem coś o tym, bo sam często składam propozycje słów do słownika – mówi mój rozmówca.
– Używam wtedy szablonu, w którym biorę pod uwagę nawet języki tak małe jak macedoński czy serbołużyckie (wielokrotnie bardzo przydatne) i staro-cerkiewno-słowiańskie oraz cerkiewnosłowiańskie teksty. Rusiński czy kaszubski rzadziej, ponieważ ciężej o łatwo dostępne słowniki. Nie dodajemy żadnych wymyślonych słów, jedynie te istniejące, a jeśli jakieś "nowotwory" pozostały po poprzednich autorach, są usuwane. Jedynym wyjątkiem, który obecnie znam, jest słowo "katka", czyli kaczka, z którym jest naprawdę problem.
Nazywanie więc międzysłowiańskiego językiem sztucznym nie jest do końca trafne. – Jest jakby gramatycznie uproszczonym standardem tego wspólnego, naturalnego "rdzenia". Sama standaryzacja języków państwowych jest zresztą procesem poniekąd sztucznym – dodaje.

Jak się uczyć międzysłowiańskiego?
Nie ma póki co szkoły i kursów języka międzysłowiańskiego. Wszystkiego można się nauczyć na własną rękę, szperając w internecie. Na oficjalnej stronie projektu znajdziemy m.in. słownik polsko-międzysłowiański. Niestety większość aktualnych materiałów jest w języku angielskim. Samouczek międzysłowiańskiego wraz z np. rozmówkami znajdziemy tutaj.
Odnoszę wrażenie, że mówiony międzysłowiański jest łatwiej zrozumieć, niż pisany. Możliwe, że wynika to z alfabetu. – Gdyby pisać wszystko cyrylicą, to wtedy przeciętny Polak nic by nie zrozumiał, Bułgarowi z kolei byłoby łatwiej – słyszę.
– Niestety, na Słowiańszczyźnie używającej łacinki najpopularniejsze jest używanie "haczyków", czyli potocznie "czeskich znaczków", których u nas nie ma. Można zresztą pisać też bardziej "naukowo", np. zaznaczając nosówki ų, ę i inne największe różnice w wymowie lub zrezygnować i pisać prościej. Jeśli ktoś chce, może pisać dwuznakami, mieszanką angielskich i polskich, np. sz, cz, zh, gdyby ktoś nie miał dostępnej odpowiedniej klawiatury. Można pisać cyrylicą, łacinką, a nawet głagolicą – zaznacza mój rozmówca.
Michał Swat

Podczas mówienia nieraz przystosowuje się międzysłowiański do konkretnego odbiorcy czyniąc go bardziej podobnym do jakiegoś szczególnego języka i ułatwiając odbiór, zależnie od sytuacji, np. zdanie "Ja lubię głośno mówić" mógłbym powiedzieć jako "Ja lubią głosno goworzyci/mołwici"(przystosowując do polskiego), "Ja ljubim glasno govoriti"(do serbo-chorwackiego), "Ja ljubju galosna gavariť"(do rosyjskiego) albo "Ja lubim hlasně hovorit"(do czeskiego i słowackiego), "Jaz ljubja da glasno govorja"(do bułgarskiego i macedońskiego) i tak dalej.

Międzysłowiański w praktyce
Po co to wszystko? Jeśli marzymy o podróżowaniu po słowiańskiej części Europy (Ukraina, Serbia, Chorwacja, Bułgaria, Czarnogóra, Czechy, Słowacja, Słowenia itd.) i Rosji, to jest to język jak znalazł. To taki "słowiański angielski".
– Można nim dodatkowo posługiwać się tam, gdzie są jakieś mniejszości z narodów słowiańskich. Można więc zaliczyć do tej dodatkowej grupy Kazachstan, Tadżykistan, Gruzję, republiki Federacji Rosyjskiej, Mołdawię i tak dalej. Ogólnie wychodziłoby pewnie około 20 państw i z paręset milionów osób – wylicza Swat.
22-latek już wiele razy korzystał z tego w praktyce, choć z języków słowiańskich zna tylko polski i medžuslovjansky. – Podczas podróży do Czech, w Polsce, kiedy pracowałem w punkcie informacyjnym w centrum handlowym, czy w internetowych rozmowach z cudzoziemcami,kiedy chciałem poznać ich poglądy na zagraniczne sprawy, a nawet wtedy, gdy szukałem jakichś informacji w innojęzycznych artykułach naukowych – wspomina.
Tego, że język faktycznie spełnia swoją rolę, możemy się dowiedzieć z poniższego filmiku. Michał rozmawia po międzysłowiańsku z Bułgarem, Chorwatem i Polakiem. I wszyscy w większości go rozumieją. Z kolei z komentarzy wynika, że podobnie jest z Serbami i Rosjanami.

Język przeszłości i przyszłości?
Wiele osób z naszej części świata wcale nie patrzy z podziwem na Zachód, ale właśnie na swoje korzenie, historię i kulturę sąsiadów. Facebookowa grupa, skupiająca osoby posługujące się tym językiem liczy niespełna 2,5 tysiąca osób. W dobie mody na słowiańskość będzie ich z pewnością przybywać. Czy kiedyś stanie się językiem... urzędowym?
– Nie jestem wieszczem, więc nie chcę wieszczyć. Oczywiście niektórzy na pewno stwierdzą, że międzysłowiański byłby idealnym językiem dla projektów związanych z jakąś teoretyczną Unią Słowiańską, integracją europejską, Międzymorzem czy innymi – mówi Swat.
Michał Swat

Trzeba pamiętać, że projekt międzysłowiańskiego jest po prostu tylko projektem dotyczącym języka i jako taki jest politycznie neutralny - gdyby było inaczej, pewnie sam bym w nim nie uczestniczył, bo nie jestem panslawistą.
Międzysłowiański ma być tylko i wyłącznie językiem, którego może użyć każdy: od podróżnika, przez polityka, po naukowca. Tak jak włoski, angielski albo esperanto. Wszystko zależy od ludzi.

Język dotrze niebawem do szerszej widowni. Wszystko za sprawą filmu "Malowany ptak" na podstawie książki kontrowersyjnego Jerzego Kosińskiego. W adaptacji, która będzie mieć premierę 3 września na festiwalu w Wenecji, Julian Sands (Garbos) i Harvey Keitel (Ksiądz) mówią właśnie po międzysłowiańsku.
Podobnych zastosowań w popkulturze widzę wiele. Międzysłowiańskim mogliby się posługiwać bohaterowie wiedźmińskiego uniwersum, a jeśli kiedyś powstawałaby ekranizacja mitu o Imperium Lechitów, to ten język byłby wprost idealny.