Dlaczego najlepsi maratończycy są z Afryki? Biegowy fenomen niezwykłego ludu z Kenii

Każdy maratończyk-amator, który dystans 42 km przebiega z trudem w około 4 godziny, z pewnością przecierał oczy ze zdumienia po ostatnim wyczynie Eliuda Kipchoge. 35-letni Kenijczyk przełamał "magiczną" barierę dwóch godzin jako pierwszy człowiek w historii. 12 października w Wiedniu ustanowił nowy nieoficjalny rekord świata wynoszący dokładnie 1:59.40,2.

Tymczasem pierwszy oficjalny rekord pochodzi z 1908 roku, wynosi 2:55:18.4 i należy do Amerykanina Johnny'ego Hayesa. Tak więc sto lat temu nawet najlepsi sportowcy na Ziemi przebiegali maraton o godzinę dłużej niż współcześni mistrzowie.

Kenia dominuje w rankingach
Kenia stała się ojczyzną najszybszych biegaczy długodystansowych. W ostatnich latach reprezentanci tego nieco liczebniejszego od Polski kraju (w tym roku szacuje się, że populacja wynosi niespełna 50 mln), nieprawdopodobnie często wchodzili na najwyższe stopnie podium na igrzyskach i mistrzostwach - od biegu na 800 metrów po maraton.

Przykład? Najstarszy nowożytny maraton w Bostonie. Od 1988 do 2019 roku aż 22 na 32 zwycięzców urodziło się w Kenii, a niektórzy bronili tytułu kilka lat z rzędu jak Robert Kipkoech Cheruiyot i Cosmas Ndeti. Kilku też pochodzi z sąsiadującej z nią Etiopii.

Wystarczy rzucić okiem na wyniki. "Zauważysz, że mniej więcej 70-80 proc. zwycięzców od końcówki lat 80., kiedy poziom technologii i odżywiania Wschodniej Afryki zaczął doganiać Zachód, pochodzi z Kenii" - czytamy w artykule serwisu "The Atlantic".

U sportsmenek rankingi prezentują się podobnie, ale rzecz jasna, w zależności od dystansu, kobiety są wolniejsze od kilkunastu sekund do kilkudziesięciu minut od mężczyzn. Nie sposób jednak nie zauważyć flagi Kenii na poniższej, choć zawodniczki z tego kraju zaczęły startować nieco później (to kwestia dyskryminacji i przymusu zamążpójścia dla dziewczynek, który został częściowo zniesiony w latach 90.).

Coś tu jednak i tak nie gra. Przecież biegacze z innych krajów korzystają z tych samych lub podobnych zdobyczy techniki (chociażby... buty), czy odkryć i postępu nauki (dotyczących diety, technik biegania, metabolizmu, wydajności płuc, mięśni itd.). Jakim cudem zatem Europejczycy nie mogą dogonić Kenijczyków? Przecież wszyscy należymy do tego samego gatunku, który notabene pochodzi z Afryki.

Zagadka staje się odrobinę prostsza, jeśli przyjrzymy się skąd dokładnie pochodzi najwięcej mistrzów (w tym również Eliud Kipchoge). W 2011 roku wśród 100 najlepszych biegaczy maratońskich 60 było z Kenii i prawie wszyscy należeli do ludu Kalendżin (teraz już wiecie skąd pochodzi nazwa popularnej marki odzieży sportowej). Plemię to stanowi zaledwie 0,0006% populacji globu - szacuje się, że w Kenii żyje niecałe 6 milionów Kalendżin. Na czym polega ich fenomen?

Kalendżin - lud maratończyków
Wyjaśnienia tego stanu rzeczy są przeróżne - jedne opierają się na środowisku, drugie na genach, a jeszcze inne na stereotypach dotyczących biedy i zacofania. W książce "Dogonić Kenijczyków" Adharanand Finn wyjaśnia, że Kenijczycy wszędzie biegają: do szkoły, za autobusem, do sklepu w innej wiosce.

"To dla nich tak naturalne jak dla nas zatrzymanie się na czerwonym świetle. Samo bieganie i możliwość wygrania nagrody w jakiś zawodach (nie mówiąc o wyjeździe do Europy czy USA) stanowi po prostu gigantyczna okazję na poprawę życia nie tylko swojego, ale także swojej rodziny. Więc biegają. A jak się uda wygrać pieniądze, to pierwszą rzeczą jaką należy uczynić to zakup krowy – bo to ilość krów, a nie medal, stanowi o lokalnym statusie społecznym" – czytamy w recenzji książki na stronie BiegamBoLubię.

Nadludzkie zdolności Kalendżin są też tłumaczone innymi uwarunkowaniami niż społeczno-gospodarcze. W 2000 roku przeprowadzono też wielomiesięczne, kontrowersyjne badania dowodzące przewagi kenijskiego plemienia nad Duńczykami.

Bengt Saltin z Duńskiego Instytutu Nauk Sportowych (Danish Sports Science Institute) stwierdził, że Kalendżin mają przewagę genetyczną nad innymi lekkoatletami. Potwierdził to Mike Boit, medalista olimpijski z Kenii z 1972 roku. Jego rodak, dwukrotny medalista olimpijski Kip Keino, nazwał to badanie rasistowskim i uznał, że "na tym świecie nic nie osiągniesz bez ciężkiej pracy".