Marcin Ogdowski, autor bloga zAfganistanu.pl - pierwszy w Polsce "bloger wojenny" [wywiad]

Żołnierz wraca z patrolu do bazy, rzuca hełmem o podłogę i mówi "pier****, nie dam rady, rezygnuję". Albo jest ostrzał, a on nie potrafi nic zrobić, nie jest w stanie działać. Sam odczułem to na własnej skórze, kiedy podczas jednego z ataków nie mogłem wysiąść z Rosomaka. Jakby mi ktoś nogi przyspawał. Mniej więcej co dziesiąty żołnierz z pododdziałów bojowych nie wytrzymuje takiej presji. Rezygnuje z misji „z powodów osobistych”. Większość daje sobie radę, bo trzymają się w kupie. Problem pojawia się wtedy, kiedy wracają do kraju. Polskie dane mówią o niższym niż 10 proc. odsetku wojskowych, którzy walczą ze stresem pourazowym. Ale z amerykańskich badań wynika, że na PTSD cierpi nawet ¼ weteranów.

W sumie to było dziesięć dłuższych, reporterskich wyjazdów.

Pierwszy był Afganistan w 2004 roku. Było spokojnie, bo Talibowie – przyciśnięci na przełomie 2001-2002 roku - jeszcze się nie uaktywnili. Jechałem z przekonaniem, że po prostu będzie fajnie. Teraz myślę sobie, że to była taka bohaterszczyzna. Wtedy w Afganistanie towarzyszyłem saperom, którzy oczyszczali pola minowe. Całkiem bezpiecznie nie było, ale patrząc z perspektywy czasu i późniejszych wyjazdów, dziś nazwałbym to wycieczką krajoznawczą.

Ta moja beztroska powodowała, że nie zdawałem sobie sprawy z ich strachu. Cieszyłem się, że jakoś radzą sobie beze mnie w Polsce. Momentem przełomowym był atak na konwój, w którym jechałem, a podczas którego zginął polski żołnierz. Po wszystkim bardzo chciałem przekazać żonie, że wszystko ze mną w porządku, że nic mi się nie stało. Choć byłem już w bazie, nie mogłem nic zrobić, bo telefony i internet przestały działać. Po jakimś czasie ruszyła sieć, ale zbyt słaba, by wysłać maila. Napisałem więc na Gadu-Gadu do koleżanki, by zadzwoniła do żony i przekazała jej wiadomość. Tyle że ona zadzwoniła i powiedziała mniej więcej coś takiego: "Był atak w Afganistanie. Marcin żyje". To „żyje” mogło oznaczać, że nie ma ręki lub nogi. Oczywiście wszystko się szybko wyjaśniło, ale po powrocie mieliśmy bardzo poważną rozmowę. Zrozumiałem, że robię to, co kocham, ale moja rodzina w Polsce cierpi ze strachu.

Kilka. Po jednym z ostrzałów powiedziałem sobie, że już wystarczy. Wróciłem do Polski i przez kilka miesięcy nie wyjeżdżałem do Afganistanu. To była naprawdę poważna decyzja. Ale po jakimś czasie wsiadłem do samolotu. Startował z Warszawy, ale z jakiegoś powodu musiał wylądować w Krakowie. Wtedy dotarło do mnie, że nie dam rady i pod byle pretekstem opuściłem lotnisko. To była trudna sytuacja, z która nie uporałbym się bez pomocy specjalisty. Ale udało się i w końcu wróciłem. A potem znów. I znów. 

Na początku wyjeżdżałem jako korespondent "Tygodnika Przegląd", a od 2007 roku jestem dziennikarzem Interii. Do czasu powstania blogu zAfganistanu.pl to były klasyczne wyjazdy. Kilka tygodni w terenie, podczas których robiło się kilka większych relacji. Jako bloger pracuję tak samo - wyjeżdżam na patrole i towarzyszę żołnierzom w codziennym życiu w bazie. Z niektórymi zresztą tak bardzo się zżyłem, że utrzymujemy kontakty nawet po powrocie do Polski. Różnica sprowadza się do tego, że blog wymaga codziennej porcji materiału (gdy jestem w Afganistanie – w Polsce ta częstotliwość jest dużo niższa). Jeśli więc wyjeżdżam na kilkugodzinny patrol, jest na to szansa. Bo wracam do bazy, obrabiam tekst, staram się opatrzyć go zdjęciem i wrzucam do internetu. Gorzej, gdy zdarzają się dłuższe wyjazdy. Albo ląduję w mniejszych bazach, z problematycznym dostępem do sieci. 

Formalnych nacisków nie było, ale kilka razy dostałem prztyczka w nos. Na przykład „nie znalazło się” miejsce w samolocie, którym szef MON leciał do Afganistanu. Jest też inna kwestia. Niewtajemniczony dziennikarz zapewne napisałby o słabościach Rosomaka – bez wątpienia miałby newsa. Ja tego nie zrobię, bo wiem, że kiedyś do niego będę musiał wsiąść. A jeśli nie ja, to moi mundurowi koledzy. Talibowie to nie są wiejskie głupki - monitorują polską prasę i sieć. Dlatego taka informacja prędzej czy później by do nich dotarła. Dokonuję więc autocenzury.

Tu nie chodzi o zaniżanie, jakiś rodzaj celowego fałszerstwa. Istotą kreowania wizerunku w miarę spokojnej misji stabilizacyjnej – a taka jest polityka informacyjna MON - jest niedoinformowanie. Mówiąc obrazowo, jeśli nie zapytasz, nie dowiesz się, ilu polskich żołnierzy zostało rannych w Afganistanie. A to są dane, które ujawniają prawdziwe oblicze tego, co się tam dzieje. Wojny, nie misji.

Jak tylko skończę moją nową książkę. Wydawca chciałby, bym zrobił to do lutego przyszłego roku, więc pewnie pod koniec zimy znowu ruszę do Afganistanu.